W języku potocznym bardzo często zamiennie używamy pojęć zwłoka i opóźnienie, aby określić np. zaległą płatność. Na gruncie prawnym, słowa te mają odmienne znaczenie, które jest kluczowe przy dochodzeniu naszych roszczeń. W dzisiejszym artykule wyjaśnię:
- jaka jest różnica pomiędzy zwłoką a opóźnieniem?
- kwestie naliczania odsetek w przypadku opóźnienia zapłaty;
- jakie mogą pojawić się problemy dowodowe podczas egzekwowania naszych praw?
Zwłoka a opóźnienie – czym się różnią?
Na pierwszy rzut oka zwłoka i opóźnienie mają bardzo podobne znaczenie. Oba pojęcia dotyczą niewykonania na czas zobowiązania. Czym się właściwie różnią? Zasadniczą kwestią, na którą powinniśmy zwrócić uwagę jest przyczyna niewykonania umówionej czynności w terminie, która najczęściej jest określona w umowie. Najprościej rzecz ujmując, z opóźnieniem mamy do czynienia gdy jako dłużnik nie wykonamy zobowiązania w terminie z przyczyn niezależnych od nas. Natomiast w przypadku zwłoki, jako dłużnik ponosimy odpowiedzialność za przyczyny niewykonania zobowiązania z przyczyn przez nas zawinionych.
Art. 476 Kodeksu Cywilnego wyraźnie wyjaśnia różnicę pomiędzy zwłoką a opóźnieniem:
?Dłużnik dopuszcza się zwłoki , gdy nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Nie dotyczy to wypadku, gdy opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.?
Z powyższego przepisu wynika, że dłużnik nie wykonując zobowiązania w terminie, pozostaje w zwłoce. Co za tym idzie:
- Wierzyciel nie musi udowadniać, że niedotrzymanie terminu zostało spowodowane przez okoliczności za które dłużnik odpowiada.
- Wystarczy, że wierzyciel wykaże, że termin wykonania zobowiązania upłynął bezskutecznie.
- Dłużnik musi wykazać, jakie niezależne od niego okoliczności doprowadziły do niewykonania zobowiązania na czas.
Przykład:
Załóżmy, że zamówiłeś drukarkę w sklepie internetowym. Z uwagi na okres świąteczny i utrudnioną pracę kurierów, towar dociera do Ciebie trzy dni później. Oznacza to, że dostawca dostarczył drukarkę z opóźnieniem. Jeżeli natomiast dostawca nie dostarczył towaru w terminie, gdyż pomylił przesyłki. Wtedy mamy do czynienia ze zwłoką, ponieważ towar nie został dostarczony z winy dostawcy.
Czy mogę naliczyć odsetki w przypadku opóźnienia płatności faktury?
Art. 481 § 1 Kodeksu Cywilnego mówi nam wprost:
?Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi?.
W praktyce oznacza to, że
- możemy dochodzić odsetek za opóźnienie w płatności;
- nie ma znaczenia czy opóźnienie jest spowodowane z winy dłużnika;
- sam upływ czasu wystarcza do dochodzenia odsetek.
Kary umowne w przypadku zwłoki i opóźnienia.
Kara umowna jest powszechnym elementem umów, a jej popularność wynika z możliwości dochodzenia zapłaty kwoty pieniężnej za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania o charakterze niepieniężnym. Łączy się to także z niewykonaniem określonej czynności w terminie.
Przykład:
Firma eventowa zamówiła u projektanta materiały do promocji swojego wydarzenia – projekt plakatów i wizytówek. Postanowienie w umowie, mówi o karze umownej za każdy dzień zwłoki. Jeżeli projektant nie dostarczył materiałów w ustalonym terminie z powodu wykonywania innego, dużego zlecenia – będzie to zawinione działanie, przez które, projektant będzie musiał zapłacić ustaloną karę. W innym wypadku np. w braku dostarczenia informacji co do koncepcji plakatów przez firmę eventową, projektant nie będzie zobowiązany do zapłaty kary umownej.
Warto pamiętać, że jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej (art. 484 § 2 Kodeksu Cywilnego). Analogicznie jest w przypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. W praktyce przesłankę rażącego wygórowania kary umownej ocenia się dokonując porównania wysokości kary z wysokością poniesionej przez wierzyciela szkody. Przy dużym stopniu zawinienia dłużnika (świadome narażenie wierzyciela na szkodę) sąd może nie zdecydować się na miarkowanie kary umownej.
Od kary umownej należy odróżnić zastrzeżenie o charakterze gwarancyjnym , które nakłada obowiązek zapłaty określonej kwoty pieniężnej w razie niewykonania (niewłaściwego wykonania) zobowiązania wskutek okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności, do którego nie stosuje się przepisów o karze umownej. (wyrok SN z dnia 16 stycznia 2013 r., II CSK 331/12)
Wnioski – zwłoka a opóźnienie
Zawierając umowę, obie strony muszą pamiętać o różnicach w znaczeniu opóźnienia i zwłoki. Interesy można skutecznie zabezpieczyć w obydwu tych przypadkach, jednak konieczne jest odpowiednie sformułowanie umowy.
