Klient ostatnio mnie zapytał ? Panie Mecenasie, czym właściwie różni się zatarcie skazania od przedawnienia karalności? To nie to samo?
Mimo, że na pierwszy rzut oka przedawnienie i zatarcie mogą wywoływać podobne skojarzenia, są to całkowicie dwie odmienne instytucje prawa karnego.
Z przedawnieniem karalności mamy do czynienia w sytuacji, gdy po upływie określonego czasu sprawca przestępstwa nie będzie mógł być pociągnięty do odpowiedzialności karnej. Zgodnie z aktualnie obowiązującą procedurą karną, nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza m. in. w sytuacji, gdy nastąpiło przedawnienie karalności.
Warto pamiętać, iż przedawnienie karalności jest brane pod uwagę z urzędu przez wszystkie organy procesowe. Nie jest zatem wymagana w tym przypadku aktywność oskarżonego w postaci składania wniosku o umorzenie postępowania z uwagi na przedawnienie karalności, lecz oczywiście warto zwrócić uwagę w przypadku zaistnienia takich okoliczności.
Przedawnienie karalności następuje w zależności od rodzaju popełnionego przestępstwa:
- 30 lat ? gdy czyn stanowił zbrodnię zabójstwa,
- 20 lat – gdy czyn stanowił inną zbrodnię;
- 15 lat – gdy czyn stanowił występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat,
- 10 lat – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata;
- 5 lat – gdy chodzi o pozostałe występki.
W przypadku przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego, karalność ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia.
Jeżeli dokonanie określonego przestępstwa zależy od nastąpienia określonego skutku, bieg przedawnienia rozpoczyna się w momencie, gdy skutek nastąpił.
Ponadto, w przypadku:
1) występków przeciwko życiu i zdrowiu, popełnionych na szkodę małoletniego, zagrożonych karą, której górna granica przekracza 5 lat pozbawienia wolności,
2) przestępstw określonych w rozdziale XXV kodeksu karnego. tj. przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności), popełnionych na szkodę małoletniego albo gdy treści pornograficzne obejmują udział małoletniego,
przedawnienie karalności nie może nastąpić przed ukończeniem przez niego 30. roku życia.
A jaki wpływ na przedawnienie karalności ma wszczęcie postępowania karnego?
Jeżeli w ww. okresach (pkt a ? e) wszczęto postępowanie, karalność ustaje z upływem 10 lat,
natomiast w pozostałych wypadkach z upływem 5 lat od zakończenia tego okresu.
Niezależnie od powyższego, procedura karna reguluje również przedawnienie wykonania kary. Kara nie może zostać wykonana, jeżeli od uprawomocnienia wyroku upłynęło:
- 30 lat ? w przypadku skazania na karę pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat albo karę surowszą,
- 15 lat ? w przypadku skazania na karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat;
- 10 lat ? w przypadku skazania na inną karę (jak również co do środków karnych, środków kompensacyjnych oraz przepadku).
Przedawnienie nie biegnie, jeżeli przepis ustawy nie pozwala na wszczęcie lub dalsze prowadzenie postępowania karnego. Nie dotyczy to jednak braku wniosku albo oskarżenia prywatnego.
A przy jakich przestępstwach mamy wyłączenie przedawnienia karalności i wykonania kary?
Zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości i przestępstwa wojenne, jak również do umyślnych przestępstw zabójstwa, ciężkiego uszkodzenia ciała, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolności łączonego ze szczególnym udręczeniem, popełnionego przez funkcjonariusza publicznego w związku z pełnieniem obowiązków służbowych.
Natomiast, z zatarciem skazania mamy do czynienia w sytuacji, gdy po upływie określonego czasu skazanie zostaje uznane za niebyłe. Tak, jakby nigdy nie istniało. W sytuacji zatarcia skazania, w Krajowym Rejestrze Karnym nie będzie już widniał wyrok skazujący za popełnione przestępstwo. Wpis o skazaniu zostanie usunięty. Po wystąpieniu o uzyskanie stosownego zaświadczenia z KRK otrzymamy zatem dokument z pieczęcią ?Nie figuruje?.
Po ilu latach następuje?
W zależności od rodzaju orzeczonej kary, zatarcie (z mocy prawa) następuje w przypadku:
- skazania na karę pozbawienia wolności lub karę 25 lat pozbawienia wolności ? zatarcie następuje z upływem 10 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania,
- skazania na karę dożywotniego pozbawienia wolności ? z upływem 10 lat od uznania kary za wykonaną, od darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania,
- skazania na karę ograniczenia wolności ? z upływem 3 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania,
- skazania na grzywnę ? z upływem roku od wykonania lub darowania kary albo przedawnienia jej wykonania,
- odstąpienia od wymierzenia kary przez Sąd – z upływem roku od wydania prawomocnego orzeczenia.
A czy można złożyć wniosek o wcześniejsze zatarcie skazania?
Tak, Sąd może zarządzić zatarcie skazania na wniosek już po upływie 5 lat. Gdy skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczała 3 lat.
Środek karny, przepadek, środek kompensacyjny:
Zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem jego wykonania. Zatarcie nie może nastąpić również przed wykonaniem środka zabezpieczającego.
Czy są przestępstwa nieulegające zatarciu?
Tak, nie ulegają zatarciu skazania na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia ich wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, jeżeli pokrzywdzony był małoletnim poniżej lat 15.
W przypadku skazania za 2 lub więcej przestępstw nie pozostających w zbiegu (zbieg przestępstw zostanie omówiony w innym artykule). Jak również po popełnieniu kolejnego przestępstwa przed upływem okresu wymaganego do zatarcia, możliwe jest tylko jednoczesne zatarcie wszystkich skazań.
Jeżeli przy obliczaniu powyższych terminów wciąż masz wątpliwości, albo zastanawiasz się nad złożeniem wniosku o zatarcie skazania lub wniosku o umorzenie postępowania karnego, warto skorzystać z pomocy adwokata.
Nasza Kancelaria odpowie na wszystkie stawiane pytania.
Przeczytaj także:
