Sprawa o zaprzeczenie ojcostwa – pozew, termin, dowody, opłaty
Gdy dziecko przyjdzie na świat w trakcie trwania małżeństwa albo do 300 dni od jego ustania bądź unieważnienia (w tym rozwodu) – ojcem prawnym zawsze jest (były) mąż matki. Mężczyzna wpisany w akt urodzenia ma wobec dziecka prawa i obowiązki (w tym płacenie alimentów). Tymczasem nierzadko zdarza się, że biologicznym ojcem jest inny mężczyzna, np. nowy partner matki.
Co zrobić w takiej sytuacji? Rozwiązaniem jest zaprzeczenie ojcostwa. Na czym dokładnie polega, kto i jak może złożyć pozew, jaki jest termin na dopełnienie formalności?
Na czym polega zaprzeczenie ojcostwa?
Zaprzeczenie ojcostwa to sprawa sądowa. Jej celem jest wykazanie, że mężczyzna wpisany w akcie urodzenia dziecka nie jest jego ojcem – czyli że zapis nie jest zgodny ze stanem faktycznym. Skutkiem zaprzeczenia ojcostwa jest ustanie wszystkich praw i obowiązków względem dziecka (m.in. władzy rodzicielskiej, dziedziczenia, alimentów itp.).
Dodatkowo biologiczny ojciec dziecka może później zostać wpisany w akt urodzenia – na skutek uznania lub sądowego ustalenia ojcostwa.
Zaprzeczenie ojcostwa stosuje się w sytuacji, gdy niezbędne jest obalenie domniemania ojcostwa. Na czym polega to domniemanie? Art. 62. § 1. Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego mówi:
„Jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem 300 dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. Domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji”.
Prawnym ojcem dziecka jest mąż matki (lub były mąż). W tym przypadku nie ma żadnego znaczenia, czy kobieta utrzymuje z (byłym) mężem jakiekolwiek stosunki, czy się ze sobą spotykają, rozmawiają itp. Nie ma również znaczenia, że dziecko pochodzi od innego mężczyzny. Należy ponadto pamiętać, że termin biegnie od dnia uprawomocnienia wyroku rozwodowego, śmierci małżonka itp. To tzw. zasada 300 dni.
Przeczytaj także: Alimenty po rozwodzie
Kiedy najczęściej jest konieczne zaprzeczenie ojcostwa?
Najczęściej ma to miejsce, gdy:
- para jest w trakcie rozwodu (który nierzadko ciągnie się kilka miesięcy lub lat), a kobieta rodzi dziecko nowego partnera;
- w niedługim czasie po rozwodzie kobieta rodzi dziecko nowego partnera;
- w trakcie małżeństwa rodzi się dziecko z innej intymnej relacji kobiety.
Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa – termin
Kto i kiedy może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa? Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy wskazuje, że mogą to zrobić:
- matka dziecka – rok od dnia, w którym dowiedziała się, że dziecko nie pochodzi od (byłego) męża, maksymalnie do momentu, gdy będzie ono pełnoletnie;
- mąż matki (czyli prawny ojciec dziecka) – rok od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko nie pochodzi od niego, maksymalnie do momentu, gdy dziecko będzie pełnoletnie;
- pełnoletnie dziecko – po osiągnięciu pełnoletności, rok od dnia, w którym dowiedziało się, że nie pochodzi od (byłego) męża matki (przed 18. urodzinami);
- prokurator – w dowolnym momencie, gdy wymaga tego ochrona interesu społecznego lub dobro dziecka.
Uwaga! Pozwu o zaprzeczenie ojcostwa nie może wnieść biologiczny ojciec dziecka.
Jeszcze do niedawna termin na złożenie pozwu był znacznie krótszy. Dla (byłego) męża matki, czyli domniemanego ojca dziecka, wynosił on 6 miesięcy od momentu, gdy dowiedział się o urodzeniu dziecka, a dla matki – 6 miesięcy od dnia narodzin.
Zaprzeczenie ojcostwa przez prokuratora
Co zrobić, gdy minie termin na zaprzeczenie ojcostwa? Jeśli żadna ze stron nie wniesie pozwu do sądu w odpowiednim momencie, prokurator może wystąpić z powództwem o zaprzeczenie ojcostwa.
Warto pamiętać, że głównym celem prokuratora jest zadbanie o dobro dziecka oraz zachowanie stanu faktycznego (w imieniu interesu publicznego). Nie zawsze więc podejmie się on wytoczenia powództwa.
Aby prokurator zainteresował się sprawą, należy przedstawić mu odpowiednio uargumentowany wniosek i udowodnić jego słuszność (np. wynikami badań DNA). W przygotowaniu takiego wniosku może pomóc radca prawny lub adwokat.
Gdzie złożyć pozew o zaprzeczenie ojcostwa?
Pozew o zaprzeczenie ojcostwa składa się do sądu rejonowego (wydziału rodzinnego i nieletnich). Powinien to być sąd właściwy dla miejsca zamieszkania osoby pozwanej.
Mąż matki (lub były mąż) wytacza powództwo przeciwko dziecku i matce (jeśli żyje), a matka dziecka – przeciwko dziecku i (byłemu) mężowi (jeśli żyje). Pełnoletnie dziecko składa pozew przeciwko matce (jeśli żyje) i jej (byłemu) mężowi. Jeżeli prawny ojciec nie żyje, pozew składany jest przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy.
Aby wytoczyć pozew o zaprzeczenie ojcostwa, niezbędne jest wniesienie opłaty w wysokości 200 zł.
Kiedy zaprzeczenie ojcostwa jest niemożliwe?
Przede wszystkim nie można wnieść pozwu do sądu, jeżeli dziecko nie żyje. Wyjątkiem jest pozew składany przez prokuratora – może on to zrobić nawet po śmierci dziecka, ale tylko do dnia, w którym osiągnęłoby pełnoletność. Nie dotyczy to również sytuacji, gdy dziecko zmarło po wszczęciu postępowania.
Art. 68. K.R.O. mówi również, że:
„Zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne, jeżeli dziecko urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą mąż matki wyraził zgodę”.
Jakie dowody można wykorzystać w sprawie o zaprzeczenie ojcostwa?
Żeby sąd wydał wyrok, musi rozpatrzyć dowody. Należy więc udowodnić, że dziecko nie pochodzi od męża matki (lub byłego męża). W przypadku sprawy o zaprzeczenie ojcostwa można przedstawić:
- wyniki badania DNA (można wnioskować o przeprowadzenie badań DNA lub dołączyć do pozwu już uzyskane rezultaty);
- zeznania świadków;
- dokumenty, zdjęcia itp.
Radca prawny lub adwokat doradzi Ci, w jaki sposób napisać pismo i jakie dowody dołączyć. W razie potrzeby wesprze Cię również na dalszych etapach postępowania i dokładnie wytłumaczy kolejne kroki.
Źródła:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19640090059
https://um.suwalki.pl/storage/uzytkownicy/mnowicki@um.suwalki.pl/PORADNIK+-+Prawo+rodzinne+w+pytaniach+i+odpowiedziach+PRYZMAT+2022.pdf
