ul. Kazimierza Wielkiego 1

Wrocław

biuro@adwokat-wroclaw.biz.pl

kontakt email: 24h / 7 dni w tygodniu

+ 48 695 560 425

8.30 - 16.30 - dni robocze

Pon - Pt: 8:30 - 16:30

Obsługa Klienta

zadatek i zaliczka

Blog Kancelarii Klisz i Wspólnicy – najnowsze informacje prawne weryfikowane przez zawodowych adwokatów i radców prawnych

Spis treści

Zapewne nie raz słyszałeś o zadatku lub zaliczce. To bardzo popularne sposoby zabezpieczenia umów. W gruncie rzeczy zarówno zaliczka jak i zadatek polegają na tym samym – część wynagrodzenia jest płatna przed wykonaniem umowy. Jednakże, jeżeli przyjrzymy się szczegółom tych dwóch konstrukcji – różnica jest znacząca. W tym artykule opiszę relację pojęć: zadatek a zaliczka, wskazując:

  • Czym dokładnie jest zadatek i zaliczka?
  • Jakie różnice znajdziemy między zadatkiem a zaliczką?
  • Kiedy trzeba zwrócić zaliczkę/zadatek?
  • W jakich sytuacjach można zachować zaliczkę/zadatek, a kiedy trzeba zwrócić ich dwukrotność?

Czym jest zaliczka i zadatek?

Wydaje się, że zaliczka i zadatek to to samo. Część wynagrodzenia, które jest dawane drugiej strony przed zrealizowaniem całej umowy. Obie konstrukcje prawne dążą do tego, aby w pewnym stopniu zabezpieczyć strony umowy.

Z pewnością łatwiej zabrać się za wykonanie umowy, jeżeli część wynagrodzenia już jest na naszym koncie. To samo tyczy się sytuacji, gdy chcemy coś kupić i wysyłamy zadatek lub zaliczkę, aby mieć pewność, że uda nam się sfinalizować transakcję.

Warto zatem dokładnie poznać różnice między zaliczką, a zadatkiem, żeby umieć określić, co w konkretnej sytuacji będzie dla nas lepsze.

Więcej na ten temat przeczytasz tutaj: Co to jest zadatek?

Zadatek a zaliczka – różnice

Dopóki współpraca przebiega poprawnie, a strony wywiązują się ze swoich obowiązków – w zasadzie nie znajdziemy żadnych różnic.

Można je natomiast dostrzec w sytuacji, gdy umowa nie zostanie wykonana.

W przypadku niewykonania umowy:

  • Zaliczka podlega zwrotowi w 100%.
  • Zadatek nie podlega zwrotowi. Natomiast strona, która dała zadatek, może żądać jego podwójnej wartości jeśli kontrahent zamierza wycofać się z realizacji umowy.

Zatem z reguły, jeżeli jesteś usługodawcą, lepiej, gdy na konto otrzymasz zadatek – jeżeli druga strona nie wywiąże się ze swojego zobowiązania, możesz zadatek zostawić. Chyba, że to Ty nie dostarczysz usługi ? wtedy musisz zwrócić zadatek podwójnie.

Jeżeli natomiast to Ty wpłacasz część wynagrodzenia drugiej stronie, lepiej, gdy jest to zaliczka. W sytuacji, gdy będziesz chciał się wycofać z umowy – druga strona musi Ci ją zwrócić w całości.

Podsumowując, zaliczka nie daje gwarancji, że transakcja dojdzie do skutku. Jest to swoista forma niezobowiązującej rezerwacji produktu lub usługi. Zadatek natomiast chroni obie strony umowy i pełni rolę motywatora do wykonania swoich zobowiązań.

Rozwiązanie umowy bez winy stron

Poprzednie akapity dotyczą sytuacji, gdy jedna ze stron zawini i nie zrealizuje swoich obowiązków umownych. W praktyce zdarza się również, że umowa:

  • zostaje rozwiązana na mocy porozumienia obu stron, lub
  • nie dojdzie do skutku z powodu okoliczności, za które nie odpowiada żadna ze stron.

W powyższych sytuacjach zarówno zadatek jak i zaliczka powinny być zwrócone w 100%, a żądanie podwójnego zadatku jest bezzasadne.

Zadatek a zaliczka – redakcja umowy

Jak już niejednokrotnie podkreślałem na moim blogu – każde postanowienie w umowie, którą zawierasz, powinno być przemyślane. To samo tyczy się sytuacji, w której dajesz lub otrzymujesz zadatek lub zaliczkę. Czemu? Już tłumaczę.

W sytuacji, gdy w umowie nie określicie, czy wpłacona część wynagrodzenia to zadatek czy zaliczka, uznaje się, że jest to zadatek. Każda przedpłata jest rozumiana jako zadatek.

Czy to oznacza, że, jeżeli chcemy dać zadatek, to nie musimy za bardzo skupiać się na treści postanowień umownych? Skoro, jeśli nie wpiszemy jakim tytułem jest dokonywana przedpłata, to i tak będzie ona zadatkiem?

Moim zdaniem, precyzyjna umowa to klucz do udanej współpracy. Lepiej wpisać, że przekazana część wynagrodzenia to zadatek, niż potem kłócić się z kontrahentem, iż myślał, że to zaliczka, bo o niej właśnie rozmawialiście przed zawarciem umowy.

Jak zażądać zwrotu zadatku?

Chciałbym zwrócić uwagę na jeszcze jedną kwestię praktyczną. Otóż, jak już mówiłem, w sytuacji, gdy Twój kontrahent nie wywiąże się z umowy możesz zachować zadatek lub żądać go podwójnie – w zależności od tego, którą stroną umowy jesteś. Pamiętaj jednak, że te uprawnienia pojawiają się dopiero wtedy, gdy formalnie, zgodnie z prawem, odstąpisz od umowy. Musisz zatem złożyć drugiej stronie oświadczenie woli, że odstępujesz od umowy, z uwagi na niewywiązanie się przez nią z obowiązków. Wynika to z brzmienia art. 394 § 1:

W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.

Zmiana zasad dotyczących zadatku w umowie

Powyżej zacytowany przepis porusza jeszcze jedną ważną kwestię. Strony umowy mogą bowiem zmienić ustawowe zasady dotyczące zadatku. Mogą np. określić katalog sytuacji, w których nie można żądać podwójnego zadatku lub wskazać, że może on zostać zwrócony tylko w pewnych przypadkach.

Jaka powinna być wysokość zaliczki lub zadatku?

Przepisy nie wskazują, jakiej wysokości zadatek lub zaliczkę, powinno się wpłacić. Strony ustalają to dowolnie. Z mojego doświadczenia, mogę powiedzieć, że jest to najczęściej 10-30% wartości umowy.

Zadatek a zaliczka

Na koniec mam jeszcze jedną uwagę. Pamiętaj, aby zasady dotyczące zaliczki lub zadatku zawsze oceniać z szerszej perspektywy. Często słyszę bowiem: zadatek jest lepszy. Ja odpowiadam: zależy dla kogo. Możesz przecież stać po obu stronach umowy (czasem być wykonawcą, a czasem zamawiającym). Ponadto w toku prowadzenia działań biznesowych, czasem podejmujesz się pewnych zleceń, a czasem bardziej ryzykownych, w których możesz popełnić błąd, opóźnić się w ich wykonaniu itp. Zawsze, gdy staniesz przed wyborem – zadatek a zaliczka – przeanalizuj swoją sytuację i zobowiązanie, jakiego się podejmujesz. Dopiero potem przypomnij sobie różnice między zaliczką a zadatkiem. Na końcu zdecyduj, co jest w danej sytuacji dla Ciebie lepsze i spróbuj przekonać drugą stronę umowy, że właśnie ta konstrukcja prawna powinna być ujęta w umowie.

Jak powinna brzmieć klauzula zaliczki?

Zaliczka stanowi przekazanie części kwoty na poczet pełnego wynagrodzenia i w razie prawidłowego wykonania umowy podlega zaliczeniu na jego poczet, zaś w przypadku rozwiązania umowy jest zwracana wpłacającemu. Jest to zatem forma częściowej zapłaty za towar, bądź usługę.

Jak powinna brzmieć klauzula zadatku?

Natomiast zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej. W razie wykonania umowy zadatek ulega natomiast zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała. Jeżeli zaś zaliczenie nie będzie możliwe, zadatek podlega zwrotowi stronie, która go dała. W sytuacji zaś rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.

Zapamiętaj, że zadatkiem może być zarówno określona kwota pieniężna, jak również rzeczy ruchome (np. towar). Powinieneś wiedzieć także o tym, że zastrzeżenie zadatku jest tzw. czynnością realną. Co oznacza że do jego ważności niezbędne jest faktyczne wydanie przedmiotu zadatku. Sama klauzula umowna w tym zakresie nie jest wystarczająca. Jeżeli zatem zadatek został zastrzeżony jedynie w umowie, a strona zobowiązana go nie uiściła, to żadna ze stron nie może powoływać się w przyszłości na zapisy o zadatku.

Niemniej, powszechnie przyjmuje się, że nie jest konieczne wręczenie zadatku bezpośrednio przy zawieraniu umowy. Możliwe jest uiszczenie albo wręczenie go w bliskim czasie po zawarciu umowy. Dobrą praktyką jest w takim przypadku wskazanie w umowie stron terminu, do którego zadatek powinien zostać uiszczony. Jeżeli co innego nie wynika z treści umowy, sam fakt nie wpłacenia zadatku nie wpływa na ważność umowy. Niekiedy wpłata zadatku stanowi warunek zawieszający, od którego uzależnione jest zaistnienie skutków prawnych umowy. Wymaga to wszakże dodatkowych zapisów umownych.

Podsumowanie

Z powyższego wynika, że zadatek stanowi formę odszkodowania w przypadku zawinionego niewykonania umowy przez jedną ze stron. Bowiem albo druga strona może otrzymany zadatek zatrzymać, albo żądać jego podwójnej wysokości, gdy sama go dała.

Przykłady – zadatek

 

Podmiot A i podmiot B zawarły umowę o dzieło. Podmiot B wręczył podmiotowi A zadatek w kwocie 5.000 zł. Dzieło nie zostało wykonane przez podmiot A, w takim wypadku podmiot B może dochodzić zadatku w kwocie 10.000 zł.

 

1. Strony postanawiają, że zamawiający uiści zadatek w kwocie 5.000 zł w dniu zawarcia niniejszej umowy przelewem na rachunek bankowy wykonawcy.

2. Zadatek ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.

Przeczytaj także:

Zadatek a zaliczka – co lepiej zabezpieczy Twoje interesy?

Picture of adwokat Iwo Klisz

adwokat Iwo Klisz

Prawnik, założyciel i wspólnik zarządzający w "Klisz i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych". Specjalista z zakresu prawa pracy, prawa rodzinnego, spadkowego oraz gospodarczego. Były wykładowca akademicki na Uniwersytecie Wrocławskim, autor wielu publikacji w prasie fachowej, bloger oraz YouTuber

tel. 695 560 425, e-mail: i.klisz@kancelaria-klisz.pl

Nasze eksperckie wypowiedzi w ogólnopolskich i lokalnych mediach:

Założyciel Kancelarii jest nie tylko twórcą wielu publikacji w prasie branżowej, ale także popularnym autorem komentarzy eksperckich w największych portalach informacyjnych oraz stacjach telewizyjnych.

Nasi prawnicy są do Twojej dyspozycji:

Nasi eksperci czekają na Twoją wiadomość - napisz teraz

Pomoc doświadczonego adwokata
Pomożemy Ci w każdej sprawie sądowej
Porady prawne on-line
Zdalne porady prawne u adwokata bez konieczności wychodzenia z domu lub z biura