Utwór

Zastanawiasz się, czy jesteś twórcą utworu? Utwory kojarzą się tobie wyłącznie z plikami audiowizualnymi? Nie wiesz, w jaki sposób uzyskać ochronę twoich utworów? A może chciałbyś wiedzieć, co możesz zrobić gdy ktoś korzysta z twojego utworu bez zgody? Z artykułu dowiesz się:

• co to jest utwór,
• co nie może być utworem,
• kto jest twórcą utworu,
• jak uzyskać ochronę utworu,
• co może zrobić osoba, której utwór jest używany bez jej zgody.

Utwór, czyli co?

Wiele osób kojarzy utwory wyłącznie z wytworem artystów muzyków, pisarzy, malarzy. Pojęcie utworu jest jednak bardzo szerokie. Nawet tekst, który teraz czytasz jest utworem. Jest nim bowiem swoisty produkt spełniający łącznie następujące cechy:

• jest nim każdy przejaw działalności twórczej ? może to być zatem tekst piosenki, teledysk, obraz, film (nawet nagrany telefonem komórkowym), artykuł prasowy, wiersz, projekt architektoniczny, zdjęcie, kształt towaru, baza danych, program komputerowy itp. Słowem każdy wytwór ludzki;
• o indywidualnym charakterze ? co oznacza, że aby dany wytwór był utworem musi posiadać cechy odróżniające go od innych, wcześniejszych utworów;
• ustalony w jakiejkolwiek postaci ? sposób zapisu utworu jest dowolny;
• niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia ? aby dany wytwór było utworem nie musi on być wytworzony w celach komercyjnych, wystawiony na aukcji, czy nawet opublikowany.

Od powyższej definicji istnieją jednakże pewne wyjątki. Utworami zatem nie będą: odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.

Z drugiej wszakże strony odrębnym utworem będzie opracowanie cudzego utworu w postaci np. tłumaczenia, przeróbki, adaptacji. Z takimi utworami wiążą się tzw. autorskie prawa zależne. Ich nazwa wynika z tego, iż do korzystania z nich konieczna jest zgoda twórcy utworu pierwotnego (opracowanego).

Kto jest twórcą utworu?

Twórcą jest osoba, która wytworzyła dany utwór. To jej przysługują tzw. autorskie prawa osobiste (np. do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem, decydowania o upublicznieniu utworu). Czy innym są autorskie prawa majątkowe, które wiążą się z korzystaniem z utworu i osiąganiem z tego tytułu wynagrodzenia. Najczęściej przysługują one również twórcy utworu. Wyjątkiem są tzw. utwory pracownicze. Jeżeli zatem pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, autorskie prawa majątkowe do niego mogą przysługiwać pracodawcy.

Ochrona utworu

Prawo autorskie chroni utwory od chwili ich ustalenia, nawet jeżeli nie zostały jeszcze ukończone. Jeżeli zatem rozpocząłeś prace nad artykułem, obrazem, programem, a powstały fragment spełnia ww. cechy utworu, to będzie on chroniony od chwili jego utrwalenia. Ucieszysz się zapewne z informacji, że ochrona przysługuje twórcy utworu niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności. Oznacza to, że przysługuje ona z mocy samego prawa.

Musisz jednak wiedzieć, że czym innym jest ochrona wynikająca z prawa autorskiego, a czy innym tzw. prawa własności przemysłowej. Te ostatnie chronią m.in. znaki towarowe, wynalazki, oznaczenia geograficzne. Jest to dodatkowa ochrona uzyskiwana po przeprowadzeniu procesu rejestracji oraz uiszczeniu stosownej opłaty.

Pomoc w przypadku naruszenia praw autorskich – Kancelaria Praw Autorskich

Jak bronić się w przypadku naruszenia utworu?

Prawo przyznaje twórcy oraz posiadaczowi autorskich praw majątkowych szereg roszczeń, które mogą być realizowane przed sądem. Osoby takie mogą domagać się zatem m.in. zaniechania naruszeń, usunięcia ich skutków, naprawienia szkody, a nawet opublikowania ogłoszenia w prasie o ustalonej przez sąd treści. Dochodzeniu tych roszczeń służy specjalne postępowanie sądowe dedykowane prawom własności intelektualnej.

Ze względu na istotną rolę praw autorskich, wiele bezprawnych zachowań stanowi również przestępstwa. Część z nich zagrożona jest nawet karą pozbawienia wolności. Odpowiedzialność karna została przewidziana m.in. za: przywłaszczenie autorstwa cudzego utworu, rozpowszechnianie utworu bez pozwolenia, nielegalne kopiowanie utworów.

Więcej informacji tutaj: Odpowiedzialność za naruszenie praw autorskich