Na wstępie warto zaznaczyć, że termin “ojcostwo” występuje w dwóch obszarach: prawnym oraz biologicznym. W tym pierwszym – który jest przedmiotem dzisiejszego artykułu – ma miejsce, kiedy ojciec wpisany jest w akcie urodzenia dziecka. W konsekwencji, wiąże się to z szeregiem praw i obowiązków w stosunku do dziecka. Najbardziej pożądaną sytuacją jest, gdy ojcostwo prawne i ojcostwo biologicznie pokrywają się. Często zdarzają się jednak sytuacje, kiedy jest inaczej. Wówczas możemy zdecydować się na działania mające na celu ustalenie ojcostwa. W dzisiejszym wywiadzie z adwokatem Michałem Dziedzicem, specjalistą z zakresu prawa rodzinnego, porozmawiamy właśnie na ten temat.
Dzień dobry Panie Mecenasie. Zacznijmy od podstaw – czym w ogóle jest ustalenie ojcostwa?
Dzień dobry. Głównym celem ustalenia ojcostwa jest – jak sama nazwa wskazuje – ustalenie, kto jest ojcem dziecka. Najczęściej sprawa ta dotyczy dziecka pozamałżeńskiego. Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy wskazuje, że ojcem dziecka jest mężczyzna, który obcował z matką dziecka w określonym okresie. A mianowicie, nie wcześniej niż w 300, a nie później niż w 181 dniu, przed urodzeniem się dziecka. Jest to domniemanie, które można obalić w sądzie.
Rozumiem. Jak w takim razie ustalić ojcostwo dziecka, które urodziła kobieta niepozostająca w związku małżeńskim?
Istnieją dwa sposoby na ustalenia ojcostwa, gdy nie zachodzi domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki. Czyli gdy matka dziecka nie jest mężatką. Jest to uznanie ojcostwa, którego dokonuje się przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Co ciekawe, można uznać ojcostwo w stosunku do dziecka poczętego, ale jeszcze nienarodzonego. Taki akt uznania nazywany jest w prawie uznaniem ojcostwa przed narodzinami.
Wspomniał Pan o domniemaniu pochodzenia dziecka od męża matki. O co w nim chodzi?
W przypadku, gdy dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem 300 dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki.
A czy poza uznaniem, mamy jeszcze jakąś inną możliwość na ustalenie ojcostwa?
Tak. Poprzez sądowe ustalenie ojcostwa. Dochodzi do niego najczęściej w sytuacji, gdy między rodzicami dziecka brak jest porozumienia oraz gdy nie doszło do uznania ojcostwa przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego. Wtedy jedyną drogą wyjścia jest właśnie sądowe ustalenie ojcostwa.
A co może stać na przeszkodzie do uznania ojcostwa przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego?
Cała procedura uznania ojcostwa przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego sprowadza się nie tylko do złożenia oświadczenia przez mężczyznę – który oświadcza, że jest ojcem dziecka – ale i do potwierdzenia tego faktu przez matkę dziecka. Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy określa wprost, że uznanie ojcostwa następuje – gdy mężczyzna, od którego dziecko pochodzi – oświadczy przed Kierownikiem USC, że jest ojcem dziecka, a matka dziecka ten fakt potwierdzi jednocześnie z nim lub w ciągu 3 miesięcy od dnia oświadczenia mężczyzny.
Rozumiem. Kto może starać się o sądowe ustalenie ojcostwa?
Kwestia ta jest jasno uregulowana przez przepisy. O sądowe ustalenie ojcostwa może starać się przede wszystkim matka dziecka – nawet w sytuacji, gdy jest ona pozbawiona władzy rodzicielskiej oraz sprzeciwia się temu opiekun dziecka. Wytoczyć takie powództwo może także domniemany ojciec dziecka, samo dziecko oraz prokurator, jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego.
Czego mogą żądać stronny w pozwie o ustalenie ojcostwa?
Ze względu na to, że nie ma jednego wzoru pozwu o ustalenie ojcostwa, nie ma przeciwskazań do tego, aby wytoczyć w nim równocześnie powództwo o alimenty. W pozwie matka dziecka może żądać od domniemanego ojca: alimentów na dziecko, zwrotu kosztów wyprawki dla dziecka oraz zwrotu kosztów utrzymania siebie w okresie okołoporodowym.
Ile może trwać taka sprawa?
Trudno jest odpowiedzieć jednoznacznie. Sprawy z tego zakresu charakteryzują się wysokim poziomem delikatności, a równocześnie ich tok postępowania przed sądem zależy przede wszystkim od tego, czy ojciec i matka dziecka toczą ze sobą spór w tej kwestii. Niestety postępowanie nie zawsze przebiega sprawnie. Jeśli nie jest możliwe wypracowanie porozumienia np. w kwestii alimentów lub powódka żąda pozbawienia ojca władzy rodzicielskiej, to sąd będzie musiał prowadzić postępowanie dowodowe, co może wydłużyć postępowanie. Każda sprawa jest inna i nie da się przewidzieć, jak się zakończy. Poza tym, na czas trwania postępowania z pewnością wpływa to, iloma sprawami obłożony jest dany sąd, do którego sprawa trafiła.
Może Pan wskazać szacunkowy czas?
Naprawdę ciężko udzielić konkretnej odpowiedzi na to pytanie. Jak wspomniałem wcześniej, zależy to od wielu czynników. Może zdarzyć się tak, że sprawa zakończy się po jednej rozprawie w sądzie. Niestety bywa i tak, że konieczne będzie przeprowadzenie nawet kilku rozpraw. Wówczas ten czas musimy liczyć w miesiącach. Niestety obecnie obłożenie sądów jest dość duże.
Rozumiem. Czy jest jeszcze coś, o czym warto wspomnieć w tym temacie?
Warto dodać, że powództwo o sądowe ustalenie ojcostwa nie jest bezterminowe. Zarówno domniemany ojciec, jak i matka nie mogą wytoczyć powództwa o ustalenie ojcostwa po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności.
Bardzo dziękuje za rozmowę Panie Mecenasie. Myślę, że wystarczająco wyczerpaliśmy temat, jakim jest ustalenie ojcostwa.
Również bardzo dziękuję. Do widzenia.
Przeczytaj także inny wywiad:
