Urlop bezpłatny ma miejsce stosunkowo rzadko, zatem niewiele osób dokładnie wie, z czym wiąże się ten rodzaj “odpoczynku od pracy”. W ostatnich miesiącach, z uwagi na pandemię, można jednak zauważyć wzmożone zainteresowanie tym tematem. Dlatego w tym wpisie wyjaśnię dokładnie, na czym polega urlop bezpłatny oraz jakie wiążą się konsekwencje z jego wykorzystaniem. Wybrałem, moim zdaniem, 5 najważniejszych rzeczy, które powinieneś wiedzieć przed podjęciem decyzji o urlopie bezpłatnym.
1) W czasie urlopu bezpłatnego nie można stracić pracy
Przebywając na urlopie bezpłatnym nie możesz zostać zwolniony z pracy. Pracodawca nie może wręczyć Ci wypowiedzenia umowy o pracę, a nawet wypowiedzenia warunków pracy i płacy. Oczywiście chodzi tu o podstawowe sytuacje, w których w firmie nie dzieje się “nic złego”. Co mam na myśli? Otóż, jeżeli Twój pracodawca ogłosi upadłość lub likwidację, Twoja ochrona przed wypowiedzeniem umowy o pracę nie obowiązuje. Tym samym, w tych dwóch sytuacjach możesz stracić pracę, będąc na urlopie bezpłatnym. Pracodawca będzie mógł również wypowiedzieć Twoją umowę o pracę w sytuacji, gdy zatrudnia powyżej 20 pracowników (wtedy zastosowanie znajdą przepisy o zwolnieniach grupowych). Jednak, aby do tego doszło, muszą zostać spełnione następujące warunki:
- Twój urlop bezpłatny musi trwać co najmniej 3 miesiące.
- Okres uprawniający pracodawcę do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia musi już upłynąć.
Czytaj więcej: Zwolnienia grupowe
Pracodawca może również zwolnić dyscyplinarnie pracownika, który przebywa na urlopie bezpłatnym. Dzieje się tak wtedy, gdy przykładowo, pracownik popełnił przewinienie przed rozpoczęciem urlopu, ale pracodawca dowiedział się o nim już w trakcie trwania urlopu.
Czytaj więcej: Odpowiedzialność dyscyplinarna pracownika
2) Brak wynagrodzenia, ale również… składek ZUS
To oczywiste, że w trakcie urlopu bezpłatnego nie otrzymujesz wynagrodzenia. Pracodawca może również zaprzestać opłacania składek ZUS za Ciebie. Co to oznacza? Przebywając na urlopie bezpłatnym nie posiadasz ubezpieczenia emerytalnego oraz społecznego. Ubezpieczenie zdrowotne natomiast wygasa po 30 dniach od dnia rozpoczęcia urlopu. Oczywiście wiąże się to również z tym, iż nie przysługuje Ci zasiłek chorobowy, ani inne świadczenia pracownicze. Urlop bezpłatny to okres, w którym stosunek pracy jest zawieszony, a więc Twoje prawa i obowiązki jako pracownika wygasają na ten czas (z wyjątkiem ochrony stosunku pracy).
Jeżeli jednak nie chcesz utracić ubezpieczenia zdrowotnego, możesz samodzielnie opłacać składkę zdrowotną na konto ZUS. Jej wysokość w 2020 roku wynosi 362,34 zł.
3) Pracodawca nie może wysłać Cię na urlop bezpłatny bez Twojej zgody
Przepisy wyraźnie wskazują, że urlop bezpłatny może zostać udzielony tylko i wyłącznie na wniosek pracownika. Co więcej, wniosek ten musi zostać złożony w formie pisemnej. Warto pamiętać, że pracodawca nie ma obowiązku udzielenia urlopu bezpłatnego co może skutkować odrzuceniem wniosku pracownika. Tak, jak pracownik nie musi uzasadniać wniosku o urlop bezpłatny, tak samo pracodawca może go odrzucić bez podania przyczyn.
4) Urlopu bezpłatnego nie wlicza się do stażu pracy z jednym wyjątkiem
Czas przebywania na urlopie bezpłatnym, co do zasady, nie jest wliczany do stażu pracy. Oznacza to, że okres przebywania na urlopie bezpłatnym nie wlicza się np. do okresu od którego zależy nabycie uprawnień emerytalnych. Wyjątkiem jest sytuacja, w której – za zgodą pracownika – pracodawca wysyła go na bezpłatny urlop w celu podjęcia pracy w innej firmie. W tym przypadku dwóch pracodawców zawiera porozumienie określające na jaki czas dany pracownik jest “przekazywany” do innego przedsiębiorstwa. Dzieje się tak, np. wtedy, gdy nasz dotychczasowy pracodawca ma problemy finansowe. Dzięki temu pracodawca ma trochę czasu na odbudowanie płynności finansowej, pracownik zaś nie traci miejsca pracy.
5) Pracodawca nie może odwołać Cię z urlopu bezpłatnego, chyba, że…
Jeżeli pracodawca wyrazi zgodę na urlop bezpłatny, to, co do zasady, nie może Cię z niego odwołać. Przepisy dopuszczają jeden wyjątek w tym zakresie. Jeżeli urlop ma trwać dłużej niż 3 miesiące, strony (pracodawca i pracownik) mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn. W praktyce, biorąc pod uwagę, że decyzję o urlopie bezpłatnym podejmuje samodzielnie pracodawca, to on może zastrzec dopuszczalność jego odwołania. Bez tego zastrzeżenia, nie ma możliwości przerwania urlopu bezpłatnego wcześniej. Co ważne, uprawnienie to przysługuje tylko i wyłącznie w przypadku urlopów, których czas trwania wynosi więcej niż 3 miesiące. Co oznacza, że pracodawca może odwołać pracownika z urlopu bezpłatnego przed upływem 3 miesięcy.
Znaczenie ma jedynie to, że urlop miał trwać dłużej niż 3 miesiące. Jeżeli jednak ważna przyczyna, o której piszę poniżej, powstała przed upływem 3 miesięcy – pracodawca może odwołać pracownika wcześniej. Odwołując pracownika z urlopu bezpłatnego należy wskazać termin, w którym pracownik ma się stawić oraz przyczynę odwołania.
Przepisy nie wskazują, jakie to ważne przyczyny. Zazwyczaj są to sytuacje dotyczące zakładu pracy, jak np. konieczność zapewnienia jego prawidłowej pracy, dodatkowe, nieprzewidziane zlecenia, czy poważna awaria.
Jeżeli pracownik chciałby wrócić z urlopu bezpłatnego wcześniej, niż przewidywał, może złożyć w tym zakresie stosowny wniosek do pracodawcy. Ten jednak nie musi wyrazić zgody na powrót.
