W naszej kancelarii często obsługujemy przedsiębiorców, którzy wybrali spółkę cywilną jako formę prowadzenia działalności gospodarczej. Przychodzą do nas z różnymi problemami, zwykle związanymi z bieżącą działalnością. Kilkukrotnie już jednak spotkałem się z sytuacją gdy ich sytuacja majątkowa stawała się trudna i trzeba było rozważyć kwestię upadłości. Upadłość spółki cywilnej to jednak nie jest łatwy temat.
Na spółkę cywilną decyduje się wielu przedsiębiorców. Ilu jednak przedsiębiorców ma świadomość tego czym jest spółka cywilna i czym się różni od spółek handlowych? Ilu przedsiębiorców zastanawia się nad konsekwencjami wyboru tej formy prowadzenia działalności, chociażby nad tym czy możliwa jest upadłość spółki cywilnej?
Czym jest spółka cywilna
Przede wszystkim należy sobie uświadomić, że spółka cywilna to umowa cywilna pomiędzy wspólnikami, czyli stosunek zobowiązaniowy. Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.
Umowa nie tworzy nowego podmiotu gospodarczego jak to ma miejsce przy spółkach prawa handlowego (jawnej, komandytowej, z ograniczoną odpowiedzialnością. itd.). Na pierwszym planie pozostają nadal wspólnicy. To wspólnicy zawierają zobowiązania, a nie spółka. Za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiedzialni są solidarnie. To wspólnicy posiadają majątek (w pewnym zakresie jest to ich majątek wspólny), a nie spółka. To wspólnicy odpowiadają za długi swoim majątkiem, a nie spółka. Spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą, bo są nimi wspólnicy.
Czy spółka cywilna może ogłosić upadłość?
Z istoty spółki cywilnej wynika, że na pierwszym planie pozostają wspólnicy. Spółka cywilna nie ma osobowości prawnej. Nie ma także zdolności sądowej ? pozywają oraz są pozywani wspólnicy, a nie spółka. Spółka cywilna nie ma zdolności wekslowej, bo skoro nie jest samodzielnym podmiotem posiadającym swój majątek to nie może wystawić weksla
Przepisy ustawy prawo upadłościowe stosuje się do przedsiębiorców w rozumieniu ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, a także do także do: spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych nieprowadzących działalności gospodarczej, wspólników osobowych spółek handlowych, ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem i wspólników spółki partnerskiej.
Należy zatem przyjąć, że skoro spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą (bo są nimi wspólnicy) to nie ma zdolności upadłościowej. Nie może w takim razie ogłosić swojej upadłości.
Zdolność upadłościową mają wspólnicy
Załóżmy, że działalność gospodarcza nie powiodła się i doszło do niewypłacalności. Okoliczność, że nie można ogłosić upadłości spółki cywilnej nie oznacza jeszcze, że postępowanie upadłościowe w ogóle nie wchodzi w grę. Przeciwnie. W przypadku niewypłacalności obowiązek zgłoszenia wniosku o upadłość mają wspólnicy spółki cywilnej. To oni przecież są przedsiębiorcami i to wspólnicy stają się niewypłacalni. Każdy wspólnik spółki cywilnej ma zdolność upadłościową. Każdy wspólnik zgłasza wniosek o upadłość oddzielnie, niezależnie od pozostałych.
Należy pamiętać, że spółka cywilna ulega rozwiązaniu z dniem ogłoszenia upadłości chociażby jednego wspólnika.
Połączenie spraw do wspólnego rozpoznania
W większości przypadków niewypłacalność wspólników spółki cywilnej powstaje z tego samego powodu. Ich sprawy będą zatem podobne. Ponadto przedmiotem podziału między wierzycieli będzie również ich majątek wspólny. Wzajemne relacje majątkowe wspólników uzasadniają wspólne rozpoznanie ich spraw, co przyśpieszy i ułatwi całe postępowanie. W związku z tym, w razie ogłoszenia upadłości wszystkich wspólników spółki cywilnej sąd może połączyć do łącznego rozpoznania sprawy upadłościowe prowadzone wobec wspólników tej spółki.
Jeżeli ogłoszono upadłość w różnych sądach, sprawa należy do właściwości sądu, który pierwszy wydał postanowienie o ogłoszeniu upadłości. Jeżeli w toku postępowania okaże się, że właściwy jest inny sąd, sprawę przekazuje się temu sądowi. Na postanowienie o przekazaniu nie przysługuje zażalenie. Postanowienie wiąże sąd, któremu sprawa została przekazana. Czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostają w mocy.
Obowiązek zgłoszenia upadłości
Wspólnicy spółki cywilnej powinni mieć świadomość ciążących na nich obowiązków. Zgodnie z ustawą dłużnik (w tym wypadku wspólnik spółki cywilnej) jest obowiązany, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Dłużnik ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w ustawowym terminie, chyba że nie ponosi winy. Dłużnik może uwolnić się od odpowiedzialności, w szczególności jeżeli wykaże, że w terminie otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu.
Co więcej, na gruncie obecnie jeszcze obowiązujących przepisów niezgłoszenie przez przedsiębiorcę wniosku upadłość w ustawowym terminie w utrudnia, lub nawet zamyka mu drogę do ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Trzeba o tym pamiętać.
