Choć z dniem ogłoszenia upadłości konsumenckiej z mocy prawa powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa, nie oznacza to, że przepisy zapewniają ochronę majątku zgromadzonego przez was wspólnie na przestrzeni lat. Wręcz przeciwnie, ustrój wspólności majątkowej sprawia, że nawet złożenie wniosku przez jednego z was będzie mieć wpływ na was oboje. Właśnie dlatego decyzję o ogłoszeniu upadłości jednego z małżonków warto przemyśleć.
Upadłość konsumencka a małżeństwo
Jeśli nie podpiszecie specjalnej umowy, z dniem zawarcia związku małżeńskiego powstanie z mocy ustawy wspólność majątkowa. Ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej oznacza natomiast, że obok waszych majątków osobistych od tej pory będzie istniał także majątek wspólny. I to właśnie w skład majątku wspólnego małżonków wchodzi od tej pory większość składników, które zdołacie nabyć po zawarciu małżeństwa.
Sytuacja ta jednak zmieni się przy upadłości konsumenckiej. Bo zgodnie z przepisami Prawa upadłościowego z dniem ogłoszenia upadłości jednego małżonka powstaje z mocy prawa rozdzielność majątkowa. Tym samym:
- do masy upadłości wchodzi majątek osobisty małżonka, który ogłosił upadłość;
- majątek osobisty małżonka, który upadłości nie ogłosił, podlega wyłączeniu spod zarządu syndyka;
- od tej pory nabywane przez was składniki majątkowe wchodzą do waszych majątków osobistych.
Może zainteresuje Cię także artykuł na temat: Jak ogłosić upadłość konsumencką?
Upadłość konsumencka jednego z małżonków i jej wpływ na majątek wspólny
Naturalnym kolejnym krokiem po powstaniu rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami wydaje się podział całego majątku wspólnego zgromadzonego dotychczas. Poszczególne przedmioty majątkowe weszłyby wtedy w skład majątku osobistego każdego z małżonków. Majątek upadłego stałby się masą upadłości, a majątek osobisty męża czy żony – teraz powiększony o równowartość 1/2 majątku wspólnego – byłby bezpieczny.
Niestety w praktyce relacja upadłość konsumencka a majątek wspólny wygląda zupełnie inaczej. W toku postępowania upadłościowego nie jest dopuszczalne przeprowadzenie podziału majątku wspólnego. Majątek wspólny w całości wchodzi w skład masy upadłości.
Jedyne, co może zrobić małżonek upadłego, to zgłosić należności z tytułu udziału w majątku wspólnym w formie wierzytelności – dokładnie tak jak robią to inni wierzyciele (np. bank). Niestety w ramach postępowania upadłościowego prawdopodobnie uda się odzyskać jedynie część należnej kwoty.
Przykład
Anna i Rafał byli małżeństwem ze wspólnością majątkową. W październiku 2021 roku Rafał ogłosił upadłość konsumencką. W związku z tym w skład masy upadłości wszedł majątek osobisty upadłego małżonka o wartości 12.000 złotych i 520.000 złotych, które stanowiło majątek wspólny małżonków.
Anna zgłosiła swoją wierzytelność wysokości połowy majątku wspólnego, czyli 260.000 złotych. Suma długów Rafała wynosiła kolejne 600.000 złotych. W związku z tym w toku likwidacji majątku Anna – zgodnie z zasadą równomiernego zaspokojenia wierzycieli – otrzymała jedynie 120.000 złotych. Następnie w ramach dalszej upadłości małżonka i realizowanego przez Rafała planu spłaty dostała 25.000 złotych. Później sąd umorzył pozostałe długi. Tym samym Anna otrzymała o 105.000 złotych mniej, niż wynosił jej udział w majątku wspólnym.
Przeczytaj także: Jaki jest koszt upadłości konsumenckiej?
Rozdzielność majątkowa a upadłość konsumencka
Być może w tym momencie przychodzi Ci na myśl, że rozwiązaniem wszystkich problemów Anny i Rafała byłby brak wspólności ustawowej. W takiej sytuacji nie ma przecież majątku wspólnego obojga małżonków i tylko majątek osobisty upadłego zostanie wyprzedany w toku postępowania.
Aby jednak nie dochodziło do sytuacji, w której małżonkowie specjalnie ustanawiają rozdzielność majątkową, a potem od razu występują o ogłoszenie upadłości, przepisy wprowadzają dodatkowe ograniczenia chroniące interesy wierzycieli. Żeby rozdzielność odniosła skutek, musi być ustanowiona z dużym wyprzedzeniem:
- Ustanowienie rozdzielności majątkowej na podstawie orzeczenia sądu w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości. Mówiąc prościej – nie wywoła oczekiwanych przez was skutków i syndyk będzie mógł włączyć do masy upadłości udział w majątku wspólnym należący do drugiego małżonka.
- Ustanowienie rozdzielności w formie umownej będzie skuteczne, jeśli umowa zostanie zawarta co najmniej 2 lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. W przeciwnym razie nie dojdzie do wyłączenia z masy upadłości udziału drugiego małżonka w majątku wspólnym.
Inni czytali także: Ile czasu potrzeba na ogłoszenie upadłości konsumenckiej
Ogłoszenie upadłości konsumenckiej jednego z małżonków a kredyt hipoteczny
Jeśli macie wspólny kredyt hipoteczny, to zobowiązanie wynikające z takiej umowy stanie się natychmiast wymagalne tylko w stosunku do tego z was, który ogłosi upadłość. Natomiast ten małżonek, który nie chce ogłosić upadłości, będzie realizować spłaty według dotychczasowych założeń. Po zakończeniu postępowania upadłościowego oddłużenie obejmie natomiast tylko małżonka, wobec którego toczyło się postępowanie. A to oznacza, że wierzyciel może domagać się spłaty całego długu od drugiego z was.
Z tego powodu warto rozważyć złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości obojga małżonków. Wprawdzie trzeba je wnieść osobno, ale następnie mogą zostać połączone do wspólnego rozpoznania. Oczywiście musicie się liczyć z tym, że zwykle będzie to oznaczać sprzedaż nieruchomości w toku postępowania. Najlepiej więc skonsultować swoją sytuację z prawnikiem, zanim podejmiecie konkretne kroki.
FAQ – najczęstsze pytania dotyczące skutków postępowania upadłościowego dla małżonka upadłego i małżeńskiej wspólności majątkowej
Czy syndyk może zabrać samochód męża?
Tak, o ile taki samochód wejdzie w skład masy upadłości. Przykładowo, jeśli to mąż złożył wniosek o upadłość konsumencką, samochód wejdzie w skład majątku wyprzedawanego przez syndyka. Z drugiej strony jeśli to Ty zgłaszasz wniosek o ogłoszenie upadłości, a samochód należy wyłącznie do męża (nie jesteście jego współwłaścicielami) będzie wyłączony spod zarządu syndyka.
Czy upadłość konsumencką powoduje rozdzielność majątkową?
Tak. Zgodnie z przepisami w momencie ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między małżonkami z mocy prawa rozdzielność majątkowa. Warto jednak mieć świadomość, że dotychczasowy majątek wspólny wejdzie w całości do masy upadłości i w większości zostanie wyprzedany. Z kolei od zakończenia postępowania znów będziecie pozostawać w ustroju wspólności majątkowej.
