Umowa zlecenie. Co powinieneś wiedzieć przed jej zawarciem?

Umowa zlecenie przez wiele lat nosiła niezbyt chlubne miano umowy śmieciowej. Jednak wprowadzone na przestrzeni ostatnich lat zmiany w przepisach oraz nowe realia rynkowe sprawiły, że nie tylko pracodawcy, ale i pracownicy zaczęli dostrzegać jej potencjał. Jakie plusy i minusy dla pracownika i pracodawcy niesie ze sobą jej zawarcie? Odpowiedź znajdziesz w poniższym artykule.

Umowa zlecenie przez wiele lat przedstawiana była jako narzędzie ucisku w rękach bezwzględnych pracodawców, którzy chcąc uwolnić się od odpowiedzialności, jaką nakłada na nich Kodeks pracy, namawiają do zawarcia umowy zlecenia. Było w tym dużo prawdy. Polski Kodeks pracy przyjął dość ?sztywny? model zatrudnienia, wprowadzając m.in. długie okresy wypowiedzeń. (Więcej na ten temat możesz przeczytać w naszych artykułach ?Umowa na czas nieokreślony. Co musisz wiedzieć przed jej zawarciem?? oraz ?Umowa na czas określony. Co musisz wiedzieć przed jej zawarciem?).

Jednak liczne zmiany wprowadzone przez ustawodawcę na przestrzeni ostatnich lat stopniowo zmieniają postrzeganie tej umowy. Poniżej wyjaśniamy czym właściwiej jest umowa zlecenie, jakie są jej wady i zalety, oraz w jakich sytuacjach warto rozważyć właśnie formę zatrudnienia.

Treść umowy zlecenia

Podczas gdy przepisy prawa pracy nakładają dość szczegółowe wymagania co do treści umowy o pracę, w przypadku umowy zlecenia sytuacja wygląda odwrotnie. Ustawodawca nie określa ani jej elementów, ani formy. Nie oznacza to jednak, że panuje w tej kwestii całkowita dowolność.

Zgodnie z art. 734 § 1 Kodeksu cywilnego przez umowę zlecenie przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Nadto jak stanowi art. 735 § 1 Kodeksu cywilnego jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie.

Mając na uwadze treść powyższych przepisów zasadne wydaje się, aby umowa ta określała przynajmniej:

• dającego zlecenie (zleceniodawcę),
• przyjmującego zlecenie (zleceniobiorcę),
• przedmiot zlecenia (im bardziej szczegółowo określony, tym lepiej),
• wynagrodzenie.

W interesie obu stron leży, aby umowa została zawarta w formie pisemnej. W razie ewentualnego sporu łatwiej będzie dochodzić swoich roszczeń. Wykazanie warunków umowy zawartej w formie ustnej może się bowiem okazać niezwykle trudne.

Podstawowe cechy umowy zlecenia

Umowa zlecenie to umowa cywilnoprawna. Oznacza to, że regulują ją przepisy Kodeksu cywilnego, a nie Kodeksu pracy. Wynikają z tego daleko idące konsekwencje.

Do podstawowych cech umowy zlecenie zalicza się:

• swobodę w zakresie ukształtowania jej treści,
• dowolność w zakresie miejsca, czasu i sposobu wykonania umowy przez zleceniobiorcę,
• możliwość wykonania pracy przez osobę trzecią w miejsce zleceniobiorcy,
• dobrowolność w zakresie wprowadzenia płatnych zwolnień lekarskich i urlopów,
• obowiązek zapłaty minimalnej stawki godzinowej (uzależnionej od wysokości minimalnego wynagrodzenia, które każdego roku ulega zmianie ? w 2020 roku wynosi 17 zł).

Umowa zlecenie a obowiązek odprowadzania składek

Od umowy zlecenia nalicza się i odprowadza składki na ubezpieczenia społeczne do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Sytuacja jest tu jednak nieco bardziej skomplikowana. To jakie składki zostaną odprowadzone zależy bowiem od tego kim jest zleceniobiorca.

Jeżeli zatem umowa zlecenie to Twoje jedyne źródło dochodu, to Twój pracodawca będzie musiał odprowadzić składkę na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i zdrowotne. Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolnie. Dodatkowo, jeżeli wykonujesz swoją pracę w siedzibie pracodawcy, a nie np. w swoim mieszkaniu, objęty jesteś ubezpieczeniem wypadkowym.

Jeżeli zaś jesteś zatrudniony w jednym zakładzie pracy, z którego to tytułu osiągasz wynagrodzenie równe lub wyższe niż minimalne wynagrodzenia za pracę, to pracodawca, który zatrudnił Cię na umowę zlecenie będzie miał obowiązek odprowadzenia jedynie składki na ubezpieczenie zdrowotne. Z kolei ubezpieczenie emerytalne i rentowe jest dobrowolne.

W przypadku emerytów i rencistów pracodawca odprowadzi wszystkie składki za wyjątkiem ubezpieczenia chorobowego, które jest dobrowolne.

Jeżeli zaś jesteś uczniem lub studentem (i nie przekroczyłeś 26 roku życia), pracodawca nie będzie miał obowiązku odprowadzenia żadnych składek.

W zależności od tego do której z powyższych grup się zaliczasz różna będzie też wysokość odprowadzonych składek.

Umowa zlecenie a umowa o pracę

Z uwagi na przeważające korzyści po stronie pracodawców wynikające z zawarcia umowy zlecenia, często to właśnie oni wychodzą z inicjatywą nawiązania stosunku pracy na takiej właśnie podstawie. Dlatego warto poznać różnice pomiędzy umową zlecenie a umową o pracę. Ułatwi to podjęcie właściwej decyzji i pozwoli uniknąć ewentualnych nieporozumień.

Wśród różnic należy wymienić przede wszystkim:

• cel zawarcia umowy ? może nim być stałe wykonywanie określonej pracy (umowa o pracę), lub wykonanie konkretnej usługi (umowa zlecenie),
• wynagrodzenie ? umowa zlecenie, w przeciwieństwie do umowy o pracę, może być odpłatna lub nieodpłatna,
• miejsce wykonywania pracy ? umowa o pracę musi je wskazywać, umowa zlecenie ? nie,
• czas pracy ? musi zostać określony jedynie w przypadku umowy o pracę,
• osobiste wykonywanie pracy ? w określonych przypadkach wykonanie umowy zlecenia można powierzyć osobie trzeciej,
• wypowiedzenie umowy ? umowę zlecenie, inaczej niż umowę o pracę, rozwiązać można w dowolnym momencie (brak okresu wypowiedzenia).

Największe minusy umowy zlecenia

Pomimo zmian w prawie, mających na celu wyrównanie interesów zleceniobiorcy i zleceniodawcy (jak chociażby wprowadzenie minimalnego wynagrodzenia godzinowego), z punktu widzenia pracownika umowa zlecenie wciąż ma wiele minusów:

Zaliczyć do nich należy przede wszystkim:

• to, że nie w każdym przypadku przysługuje świadczenie chorobowe ? należne jest tylko wówczas, gdy zleceniobiorca objęty jest ubezpieczeniem chorobowym,
• brak pełnopłatnego urlopu wypoczynkowego ? chyba, że strony przewidziały go w umowie,
• możliwość wypowiedzenia umowy w trakcie urlopu macierzyńskiego (brak okresów ochronnych),
• okres zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia nie jest wliczany do stażu pracy
• brak okresu wypowiedzenia ? chyba, że strony w umowie taki okres przewidziały (wówczas muszą go respektować).

Dla kogo umowa zlecenie?

Analiza przytoczonych wyżej różnic pomiędzy umową o pracę a umową zlecenie przeważa szalę korzyści na stronę pracodawcy. Wszystko jednak zależy od okoliczności. Niejednokrotnie bowiem to, co dla jednych jest wadą, dla innych okazuje się zaletą.

Z punktu widzenia pracownika podstawową korzyścią może być elastyczność zatrudnienia. Faktem jest, że Twój pracodawca może rozwiązać z Tobą umowę w każdej chwili. Jednak gdy zlecenie jest odpłatne, Ty możesz uczynić to samo.

Zatem jakiego rodzaju pracownik w największym stopniu skorzysta na takiej formie zatrudnienia? Przede wszystkim taki, który jest pewien, że na świadczone przez niego usługi zawsze znajdzie się zapotrzebowanie. Do takich osób należy zaliczyć różnego rodzaju specjalistów, zwłaszcza z niszowych branż. Umowa o pracę, z uwagi chociażby na przewidziane okresy wypowiedzenia, znacząco ogranicza ich mobilność i możliwość szybkiej zmiany pracodawcy w przypadku pojawienia się korzystniejszej oferty.

Okres wypowiedzenia umowy zlecenia

Wypowiedzenie umowy zlecenia może nastąpić zawsze. W dodatku może zostać złożone przez każdą ze stron. Wypowiedzenie w trybie natychmiastowym jest stosunkowo rzadkie. Spowodowane jest to w dużej mierze obawą o możliwość dochodzenia odszkodowania.

Jeżeli nie określa tego umowa, nie trzeba zachowywać okresu wypowiedzenia. Zarówno dla firmy, jak i zleceniobiorcy może stanowić to problem:

• Mała firma rzemieślnicza zatrudnia 5 osób. Każda z nich wykonuje specyficzną pracę, która wpływa na pracę innych — produkcja karmników dla ptaków, malowanie, magazynowanie, wysyłka i księgowość. Jeżeli którykolwiek z pracowników złoży wypowiedzenie umowy zlecenia z dnia na dzień, wpłynie to na pracę całej grupy i może doprowadzić do strat w firmie.
• Jeżeli firma wypowie umowę zlecenie panu Staszkowi, który stał się ekspertem w produkcji karmników, to z dnia na dzień zostaje on bez środków do życia. Firma nie ma obowiązku wiedzieć, że samotnie wychowuje trójkę dzieci.

Abyś jednak nie został zaskoczony wręczonym z dnia na dzień wypowiedzeniem, podpisując umowę, możesz zawrzeć w niej postanowienie o ustanowieniu okresu wypowiedzenia. Może być wyrażony w dowolny sposób, jako dni, tygodnie, miesiące itp.

Jeżeli zamierzasz podjąć pracę na zlecenie w nowej firmie, a jej prezes próbuje w umowie wcisnąć regulacje o tym, że nie możesz wypowiedzieć mu umowy — uciekaj. Znajdź pracę u człowieka, który zna i szanuje prawo. Możliwość wypowiedzenia umowy to obowiązek, nie przywilej.

Wypowiedzenie umowy zlecenia — konsekwencje

Powtórzę — obie strony umowy mogą ją wypowiedzieć. Jednak to, kto to zrobi, decyduje o prawach i obowiązkach nałożonych na zleceniodawcę i zleceniobiorcę:

• Stefan został zatrudniony w firmie “Prasowanie Koszul u Doroty”. Otrzymał zlecenie prasowania dostarczanych codziennie koszul. Aby Stefan mógł wywiązać się należycie z zadania, musiał zakupić specjalistyczną parownicę i deskę. Prezes firmy (Pani Dorota) otrzymała raport z prac terenowych. Wyczytała z niego, że klienci nie są zadowoleni z pracy Stefana. Pani Dorota podjęła decyzję o wypowiedzeniu Stefanowi umowy zlecenia. Oprócz zapłaty części wynagrodzenia, które przysługuje Stefanowi za wykonaną dotychczas pracę, firma musi zwrócić mu pieniądze za parownicę i deskę, o ile Pan Stefan faktycznie nie zawinił przy wykonywaniu swoich obowiązków. Całkowicie bezzasadne zwolnienie wiąże się z potencjalnym odszkodowaniem dla Stefana. Mimo dodatkowych kosztów dla firmy ta forma zatrudnienia daje Pani Dorocie proste narzędzia do rozwiązania umowy.
• Gdyby jednak to Stefanowi znudziła się praca u Pani Doroty, również może wypowiedzieć umowę zlecenie. Jeżeli robi to bez ważnego powodu (nudna praca to nie jest ważny powód), to jest odpowiedzialny za potencjalnie powstałą szkodę. W tym wypadku za torbę przydzielonych, ale niewyprasowanych w terminie koszul. Do ważnych powodów z pewnością można zaliczyć chorobę i problemy rodzinne.

Jak wypowiedzieć umowę zlecenia?

Na koniec podpowiem Ci, jak poprawnie złożyć wypowiedzenie. Pamiętaj, aby w piśmie znalazły się takie elementy jak:

• data i miejsce składanego wypowiedzenia,
• dane obu stron — imię i nazwisko, adres zamieszkania, nazwa i adres firmy,
• odnośnik do wypowiadanej umowy — miejsce i data podpisania umowy oraz jej stron,
• powód rozwiązania umowy — jeżeli taki jest,
• okres wypowiedzenia (jeżeli strony ustaliły go w umowie),

Najczęściej wypowiedzenie umowy wręczamy osobiście w formie pisemnej — podobnie jak podczas podpisywania umowy. Strony mają możliwość zapoznania się z treścią dokumentu, który jest namacalnym i fizycznym dowodem zbliżającego się końca współpracy. Dla skuteczności wypowiedzenia umowy zlecenia w świetle prawa nie jest jednak konieczna forma pisemna. Wystarczy forma ustna.

Wypowiedzenie umowy zlecenia — uwagi na marginesie

Na forach internetowych i w rozmowach prywatnych często słyszy się o ?wypowiedzeniu umowy zlecenia za porozumieniem?.  Pamiętaj — czegoś takiego nie ma. Istnieje wypowiedzenie umowy i rozwiązanie umowy za porozumieniem. Warto znać różnicę między wypowiedzeniem umowy, a jej rozwiązaniem.

Podsumowanie

Umowa zlecenie to najczęściej zawierana umowa cywilnoprawna. Z uwagi na to, że w jej przypadku pracodawcy nie muszą przestrzegać przepisów dotyczących udzielania urlopu wypoczynkowego, ekwiwalentu za urlop, wypłaty wynagrodzenia za okres choroby czy przepisów odnośnie ochrony przed wypowiedzeniem, cieszy się wśród nich dużym zainteresowaniem.

Mimo to wielu pracowników dostrzega zalety umowy zlecenia. Jej zawarcie umożliwia bowiem wyjście poza sztywne ramy zatrudnienia oferowanego w ramach umowy o pracę. Również zmiany w przepisach, jakie miały miejsce na przestrzeni ostatnich lat, czynią tę umowę coraz korzystniejszą dla pracowników. W tym przede wszystkim wprowadzenie minimalnej stawki godzinowej ściśle związanej z wysokością minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Dodatkowo swoboda w zakresie treści umowy zlecenia pozwala stronom na uregulowanie w niej wielu kwestii właściwych umowie o pracę. Nie zawsze musi być tak, że przemawiają one na korzyść tylko jednej ze stron. Może więc się okazać, że zleceniodawcy i zleceniobiorcy uda się wypracować takie warunki, które w konsekwencji będą dla nich korzystniejsze, niż w przypadku standardowej umowy o pracę.