Umowa ugody – chciałbyś zawrzeć z dłużnikiem ale nie wiesz, jak prawidłowo ją sporządzić? Zastanawiasz się, jak można zabezpieczyć się w ugodzie cywilnoprawnej? A może szukasz sposobu na uchylenie się od skutków zawartej ugody? W artykule znajdziesz informacje m.in. na temat:
- sposobu konstruowania ugody,
- uchylenia się od skutków ugody zawartej pod wpływem błędu,
- wpływu zawarcia ugody na przedawnienie roszczenia
Czym jest ugoda cywilnoprawna
Ugoda cywilnoprawna (dla odróżnienia od ugody zawieranej przed sądem zwana popularnie ugodą pozasądową) jest umową zawartą między stronami określonego stosunku prawnego, w której strony czynią sobie wzajemnie ustępstwa w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać. Jak wynika z przedstawionej definicji, ugodę można zawrzeć tylko ze stroną, z którą łączy nas już inny stosunek prawny oraz tylko we wskazanych w ustawie celach. Ponadto elementem koniecznym każdej ugody pozasądowej są wzajemne ustępstwa stron. Inaczej rzecz się ma w ugodach sądowych, które nie przewidują obowiązku czynienia ustępstw przez strony.
Ugoda pozasądowa a pozew – umowa ugody
Ugodę pozasądową można zawrzeć przed skierowaniem sprawy na drogę postępowania sądowego oraz w trakcie procesu. Celem pierwszej z nich jest rozwiązanie sporu bez wszczynania postępowania sądowego, druga ma natomiast doprowadzić do umorzenia toczącego się postępowania. W obu przypadkach strony samodzielnie negocjują treść ugody bez udziału organów sądowych i mediacyjnych. W praktyce najczęściej konstruowaniem porozumienia zajmują się pełnomocnicy stron będący prawnikami, którzy to działają w granicach uzgodnionych ze swoimi mocodawcami. Ugodę można zawrzeć w dowolnej formie.
W przypadku zawierania ugód po wniesieniu pozwu, należy pamiętać o tym, że sąd dokona zwrotu połowy uiszczonej opłaty sądowej tylko, jeżeli pozew zostanie cofnięty przed rozpoczęciem posiedzenia, na które sprawa została skierowana.
Treść ugody
W ugodzie cywilnoprawnej powinny znaleźć się następujące elementy:
- określenie miejsca i daty zawarcia ugody. Jest to istotne nie tylko z uwagi na ustalenie prawa właściwego i obowiązującego w chwili zawarcia umowy, ale może mieć znaczenie także dla obowiązków stron wynikających z samej treści ugody. Przykładowo obowiązek dłużnika do dostarczenia towaru, wpłaty pierwszej raty, czy ustanowienia zabezpieczenia w ciągu 7 dni od podpisania ugody;
- oznaczenie stron umowy i ewentualnie osób je reprezentujących;
- określenie stosunku prawnego, którego ugoda dotyczy, wskazanie wysokości wierzytelności oraz dokumentów ją potwierdzających. Na przykład dłużnik oświadcza, iż zakupił u wierzyciela towar o łącznej wartości 10.000 zł, na podstawie faktury nr 21/07/2020. Zgodnie z którą cena miała zostać zapłacona do dnia 1 września 2020 roku;
- sposób wykonania zobowiązania, spłaty długu. Najczęściej przejawia się on w harmonogramie spłaty lub określeniu daty, do której zobowiązanie ma zostać wykonane, a także w określeniu formy spłaty. Na przykład poprzez wskazanie rachunku bankowego, na który należy dokonywać wpłat;
- inne ustępstwa wierzyciela, np. wierzyciel rezygnuje z dochodzenia odsetek. Rezygnacja ta może być warunkowa, uzależniona od wcześniejszego wykonania ugody;
Treść ugody – ciąg dalszy
- zabezpieczenie wykonania ugody przez dłużnika. Nie występuje we wszystkich ugodach, aczkolwiek jest przydatne w sytuacji, gdy nie mamy pewności czy dłużnik będzie faktycznie wykonywał ugodę . Dłużnik może przykładowo zobowiązać się do ustanowienia na rzecz wierzyciela hipoteki albo zastawu rejestrowego do wysokości kwoty objętej ugodą. Jeżeli chcemy zabezpieczyć również spłatę ewentualnych odsetek lub kosztów przyszłego postępowania. Możliwe jest jedynie ustanowienie hipoteki kaucyjnej, która to w przeciwieństwie do hipoteki zwykłej może być ustanowiona poprzez wskazanie sumy najwyższej. Innym sposobem zabezpieczenia jest zawarcie z dłużnikiem umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie określonej rzeczy. Niemniej najlepszym sposobem pozostaje przekazanie przez dłużnika, w określonym w ugodzie terminie odpisu aktu notarialnego spełniającego warunki przewidziane w art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c., w którym dłużnik poddał się egzekucji całości lub części kwoty. Jest to o tyle istotne, iż akt notarialny spełniający warunki wskazane w podanym przepisie stanowi tytuł egzekucyjny. W ugodzie zastrzec również należy, iż w sytuacji naruszenia postanowień ugody przez dłużnika, wierzycielowi przysługuje prawo do zaspokojenia się z przedmiotu zabezpieczenia;
- przepisy końcowe takie jak: wybór prawa właściwego, wybór sądu, sposób zmiany umowy, ilość egzemplarzy oraz ewentualnie sposób informowania wierzyciela o wykonywaniu ugody przez dłużnika.
W ugodzie warto również zawrzeć klauzulę uznania długu przez dłużnika oraz zrzeczenia się przez niego zarzutów względem wierzyciela. W tym zarzutu przedawnienia, a także oświadczenie dłużnika, iż dostarczony mu towar był zgodny z umową. Będą one niezwykle pomocne w sytuacji, gdy na skutek niewykonania ugody dojdzie do postępowania sądowego. Klauzulą chroniącą dłużnika będzie oświadczenie, iż zawierana ugoda wyczerpuje wszystkie roszczenia wierzyciela wypływające z określonego stosunku prawnego. Na przykład poprzez dodanie paragrafu o treści: niniejsza ugoda wyczerpuje w całości wzajemne roszczenia stron z tytułu umowy z 10 grudnia 2020 roku. W ugodzie zawieranej w trakcie procesu należy umieścić klauzulę o obowiązku wycofania pozwu przez wierzyciela oraz określić sposób rozliczenia kosztów procesu.
Uchylenie się od skutków ugody
Jeżeli ugoda została zawarta pod wpływem błędu można uchylić się od jej skutków tylko, gdy błąd dotyczy stanu faktycznego. Który według treści ugody obie strony uważały za niewątpliwy. A spór albo niepewność nie byłyby powstały, gdyby w chwili zawarcia ugody strony wiedziały o prawdziwym stanie rzeczy. Nie można uchylić się od skutków prawnych ugody z powodu odnalezienia dowodów co do roszczeń, których ugoda dotyczy. Chyba że została zawarta w złej wierze (art. 918 k.c.). W pozostałym zakresie do ugody znajdą zastosowanie przepisy o wadach oświadczenia woli (art. 86 – 88 k.c.).
Sąd Najwyższy wskazał również, że jeżeli ugoda narusza usprawiedliwiony interes osób uprawnionych, to przepis art. 223 § 2 w związku z art. 203 § 4 k.p.c. rozciąga skutki powziętego przez sąd sprzeciwu co do zawarcia ugody również na ugodę zawartą poza sądem, i to niezależnie od tego, czy moment jej zawarcia przypada na okres toczącego się już postępowania sądowego, czy też okres ten poprzedza. Rażące naruszenia usprawiedliwionego interesu osób uprawnionych ma miejsce wówczas, gdy zawarcie ugody postawiło obiektywnie jej stronę w zdecydowanie gorszej sytuacji, niż gdyby ugody nie zawierała, zwróciła się do sądu o rozstrzygnięcie sporu i rozstrzygnięcie to uzyskała.
Dzięki podpisaniu ugody zawierającej wskazane wyżej elementy dłużnik zyskuje dodatkowy czas na spłatę zadłużenia. A wierzyciel dysponuje uznaniem długu, zrzeczeniem się zarzutu przedawnienia przez dłużnika oraz nowym zabezpieczeniem swojej wierzytelności. Ten ostatni element jest ważny również dlatego, iż ugoda cywilnoprawna nie stanowi tytułu egzekucyjnego. Brak dodatkowego zabezpieczenia, w sytuacji naruszenia ugody przez dłużnika, zmusi zatem wierzyciela do wystąpienia na drogę postępowania sądowego.
Ugoda a przedawnienie – umowa ugody
W przeciwieństwie do ugody sądowej, rozpoczęcie negocjacji z dłużnikiem nie przerywa biegu przedawnienia. Przerwie go dopiero zawarcie ugody[1]. Wyjątkiem będzie sytuacji, gdy dłużnik w czasie negocjacji uzna dług w sposób wyraźny, bądź dorozumiany[2] (art. 123 § 1 pkt 2 k.c.). Ugoda może jednakże dotyczyć roszczeń już przedawnionych. Z kolei w sytuacji, gdy świadczenie pieniężne było przedmiotem ugody, a dłużnik opóźnia się z jego spełnieniem, wierzyciel może żądać odsetek, choćby w ugodzie nie przewidziano takiego obowiązku[3]. Natomiast zaspokojenie przez pozwanego roszczeń powoda w wykonaniu zawartej między stronami ugody pozasądowej powoduje wygaśnięcie zobowiązania[4].
[1] Zob. wyrok Sądu Najwyższego z 2 października 1969 roku, sygn. akt II CR 508/69, publ. OSPiKA 1970, nr 1, poz. 5.
[2] Zob. wyrok Sądu Najwyższego z 19 września 2002 roku, sygn. akt II CKN 1312/00, publ. OSNC 2003/12/168, w którego uzasadnieniu Sąd Najwyższy stwierdził, iż zwrócenie się przez dłużnika do wierzyciela o rozłożenie należności głównej na raty i zwolnienie z obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie może stanowić uznanie roszczenia (art. 123 § 1 pkt 2 k.c.) także wtedy, gdy proponowane porozumienie między stronami nie doszło do skutku.
[3] Zob. wyrok Sądu Najwyższego z 2 października 1969 roku, sygn. akt II CR 508/69, publ. OSPiKA 1970, nr 1, poz. 5.
[4] Wyrok Sądu Najwyższego z 26 stycznia 1999 roku, sygn. akt I PKN 442/98, publ. OSNP 2000/6/217.
Przeczytaj także:
