Umowa spedycji związana jest z rozwojem handlu, a zwłaszcza z transportem towarów. Polega ona na tym, iż spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem. Umowa ta jest umową nazwaną, co oznacza, że posiada szczególną regulację ustawową. W konsekwencji, przepisy Kodeksu Cywilnego (dalej: K.C.) regulują jej charakter oraz określają przedmiot umowy. Znajomość tych przepisów może być cenna nie tylko dla spedytorów, ale dla wszystkich podmiotów korzystających z ich usług. W związku z tym, w dzisiejszym artykule wskażę:
- na czym polega umowa spedycji?
- jaki jest charakter tej umowy?
- jakie prawa i obowiązki mają strony umowy spedycji?
- jak przedstawia się odpowiedzialność spedytora?
Przedmiot umowy spedycji
Jak już wspomniałem we wstępie, przedmiotem umowy jest wysłanie lub odbiór przesyłki albo dokonanie innych usług związanych z jej przewozem. Usługi spedycyjne nie mają jednorodnego charakteru. Ze względu na właściwości danego towaru i zlecenia, w każdym przypadku umowa może obejmować różne typy usług. Niewątpliwie więc, umożliwia ona objęcie jedną czynnością prawną zespołu innych czynności.
W praktyce, firmę świadczącą usługi spedycyjne bardzo często zrównuje się z samym przewoźnikiem. Mimo, że przepisy prawa zezwalają na dokonanie przewozu przez spedytora, należy te podmioty wyraźnie oddzielić. Aby w jak najprostszy sposób zobrazować ten podział, przedstawię kilka najczęstszych działań spedytorów. Są nimi:
- poradnictwo spedycyjne (dotyczące np. drogi przewozu lub sposobu opakowania towaru);
- wybór przewoźnika i zawarcie z nim umowy;
- zgromadzenie dokumentów przewozowych;
- załadunek;
- konwojowanie;
- organizacja odprawy celnej.
Poza przykładami podanymi powyżej, istnieje szereg innych działań wchodzących w zakres usług spedycyjnych, których zakres uzależniony jest od danego towaru lub zlecenia.
Strony umowy spedycji
Stronami umowy spedycji są spedytor oraz dający zlecenie.
Przepisy prawa wyraźnie wskazują, że do świadczenia usług spedycyjnych zobowiązuje się spedytor. Jest on więc kwalifikowaną stroną umowy. Co to w praktyce oznacza?
Spedytor to osoba, która stale, zawodowo i zarobkowo trudni się wykonywaniem usług spedycyjnych. W konsekwencji, spedycją nie będzie okazjonalne świadczenie usług wysłania przesyłki, jeżeli świadczy ją osoba nieprowadząca przedsiębiorstwa spedycyjnego.
O ile spedytor musi spełnić określone warunki, dającym zlecenie może być każda osoba fizyczna lub prawna. Najczęściej jest to osoba nadająca daną przesyłkę lub jej odbiorca.
Umowa spedycji – charakter umowy
Przepisy prawa nie zastrzegają dla tej umowy żadnej szczególnej formy. Oznacza to, że umowa spedycji może zostać zawarta również ustnie. Należy jednak pamiętać, że zawsze najbezpieczniej jest zawrzeć umowę w formie pisemnej, zwłaszcza dla celów dowodowych w razie ewentualnego konfliktu między stronami. Jeśli już zdecydujemy się na tę formę, dokument powinien określać:
- określenie stron (tj. spedytora i dającego zlecenie)
- zakres zleconej usługi;
- rodzaj i właściwości przesyłki;
- znak i numery poszczególnych sztuk;
- ciężar przesyłki;
- wymiary i inne dane towaru;
- dokumenty potrzebne do prawidłowego wykonania zlecenia
Umowa może zawierać także inne elementy, niezbędne dla określenia celu zawarcia umowy.
Jakie prawa i obowiązki mają strony umowy?
Ze względu na niejednorodny charakter świadczonych usług, w ramach umowy spedycji, uprawnieniom jednej strony odpowiadają obowiązki drugiej i odwrotnie. Poza obowiązkami, którymi spedytor jest zobowiązany zawartą umową, K.C. nakłada na niego kolejne, w postaci:
- Obowiązku podejmowania czynności potrzebnych do uzyskania zwrotu nienależnie pobranych sum z tytułu przewoźnego, cła i innych należności związanych z przewozem przesyłki (art. 797 K.C.) ? spedytor powinien więc kontrolować przewoźnika, czy prawidłowo naliczył określone opłaty.
- Obowiązku podjęcia czynności potrzebnych do zabezpieczenia praw dającego zlecenie lub osoby przez niego wskazanej względem przewoźnika albo innego spedytora (art. 798 K.C.).
- Udzielenia informacji o przebiegu procesu transportowego (art. 740 k.c. w zw. z 796 K.C.).
Natomiast do podstawowych obowiązków dającego zlecenie należy wypłacenie spedytorowi wynagrodzenia, a także zwrot dodatkowych kosztów, które zostały poczynione w celu należytego wykonania zlecenia (np. opłaty celne).
Umowa spedycji – odpowiedzialność spedytora
Odpowiedzialność spedytora polega przede wszystkim na obowiązku zadbania o powierzony towar, odpowiedzialności za cały przebieg zleconego procesu oraz obowiązek odpowiadania za swoje lub czyjeś czyny (np. podwykonawców).
- Odpowiedzialność spedytora oparta jest o zasady ogólne dotyczące odpowiedzialności kontraktowej, w której podstawową zasadą jest zasada winy. Spedytor odpowiada przede wszystkim za szkody związane z nieprawidłowym wykonaniem umowy, opóźnieniem bądź zwłoką, które powstały właśnie z jego winy.
- Jeśli spedytor do wykonania zobowiązania posługuje się innymi osobami, za ich działania ponosi odpowiedzialność jak za własne. Chyba że udowodni, że nie ponosi winy w wyborze (przykładowo jeśli spedytor w umowie z podwykonawcami wyraźnie określił, jakie środki transportowe mają być użyte, a oni nie dostosują się do jego poleceń, spedytor nie będzie ponosił odpowiedzialności w wypadku uszkodzenia przesyłki).
- Spedytor ponosi odpowiedzialność za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki w czasie od jej przyjęcia aż do wydania przewoźnikowi, dalszemu spedytorowi, dającemu zlecenie lub osobie przez niego wskazanej.
Umowa spedycji – przedawnienie roszczeń
Roszczenia z umowy spedycji zostają przedawnione po upływie roku, natomiast roszczenia spedytora przeciwko przewoźnikom i dalszym spedytorom przedawniają się po upływie sześciu miesięcy, licząc od dnia, kiedy spedytor naprawił szkodę, albo od dnia, kiedy wytoczono przeciwko niemu powództwo.
Przeczytaj także:
