Umowa o pracę to coś więcej niż zwykły dokument, z którego wynikają prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy. To poczucie stabilizacji, które w dzisiejszych, niepewnych gospodarczo i społecznie czasach jest na wagę złota. Jednak zanim ją podpiszesz, przyjrzyj się uważnie jej treści. W końcu poświęcasz pracodawcy swoją wiedzę, umiejętności i czas. Nie pozwól, aby tak ważne kwestie regulowała źle sporządzona umowa. Poniżej przeczytasz na co powinieneś zwrócić szczególną uwagę.
Można zaryzykować stwierdzenie, że umowa o pracę to jedna z najważniejszych umów, jakie podpiszesz w swoim życiu. Ustalenia w niej zawarte mają wpływ na Twoją przyszłość, w tym na wysokość przyszłej emerytury. Pamiętaj, że jesteś jej równoprawną stroną i masz realny wpływ na jej treść.
Poniżej wyjaśniamy na co powinieneś zwrócić szczególną uwagę przed jej podpisaniem.
Zanim podpiszesz umowę o pracę
Umowa o pracę to niezwykle doniosły dokument. Nie ma w tym stwierdzeniu ani odrobiny przesady. Dlatego każda ze stron powinna odpowiednio się przygotować do jej zawarcia. Stąd też przed podpisaniem umowy o pracę pracodawca ma prawo zażądać od Ciebie określonych dokumentów. Mogą to być m.in.
- wypełniony kwestionariusz osobowy (chociażby po to, aby zamieścić w treści umowy Twoje prawidłowe dane),
- orzeczenie lekarskie potwierdzające brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku,
- świadectwa pracy z poprzednich miejsc pracy,
- zaświadczenia lub certyfikaty potwierdzające posiadanie kwalifikacji do wykonywania pracy na określonym stanowisku.
Powyższe wyliczenie jest jedynie przykładowe. W wielu przypadkach szczegółowe przepisy nakładają obowiązek dostarczenia jeszcze innych dokumentów. Dla przykładu ? przed podpisaniem umowy o pracę z kierowcą pracodawca na obowiązek uzyskać od niego oświadczenie o dodatkowym zatrudnieniu, co ma zapobiec przekroczeniu wyznaczonych przez przepisy limitów czasu pracy.
Obok dokumentów, których pracodawca może żądać, istnieją takie, których żądać absolutnie mu nie wolno. Wśród nich należy wymienić zaświadczenie o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego (chyba, że obowiązek jego przedłożenia wynika z przepisów szczególnych, co ma miejsce np. w przypadku nauczycieli czy pracowników samorządowych).
Czym jest umowa o pracę?
Umowa o pracę jest oświadczeniem woli pracownika i pracodawcy, w treści którego każdy z nich zobowiązuje się do określonych obowiązków. Pracownik zobowiązuje się do świadczenia pracy na rzecz pracodawcy, zaś pracodawca ? do zapłaty za tę pracę ustalonego wynagrodzenia. Umowa reguluje też szereg innych kwestii, które mają wpływ na ostateczny kształt stosunku pracy.
Umowa o pracę ? na co zwrócić szczególną uwagę?
Przed podpisaniem umowy o pracę zwróć szczególną uwagę na to, czy została zawarta we właściwej formie, oraz czy zawiera wszystkie niezbędne elementy.
Forma umowy o pracę
Art. 29 § 2 Kodeksu pracy stanowi, że umowę o pracę zawiera się na piśmie. Pozornie zatem rzecz wydaje się prosta.
Sytuacja nie jest tu jednak wcale taka oczywista. Ważny stosunek pracy rodzi również umowa zawarta w formie ustnej, a nawet w formie dorozumianej (poprzez dopuszczenie pracownika do pracy).
Co zatem uczynić, jeżeli uzgodniłeś z pracodawcą wszystkie warunki pracy, ale mimo to nie przedłożył Ci umowy do podpisu?
Przede wszystkim nie masz się czego obawiać. Jeżeli zdarzy się taka sytuacja, to dopilnuj, aby zanim jeszcze przystąpisz do pracy Twój szef potwierdził na piśmie wzajemne ustalenia w zakresie stron, rodzaju oraz warunków umowy.
Jeżeli tego nie zrobi, naraża się na odpowiedzialność wynikającą z Kodeksu pracy. Niezachowanie przez pracodawcę formy pisemnej grozi bowiem sankcjami karno-wykroczeniowymi. Za taki czyn art. 281 pkt 2 Kodeksu pracy nakłada na pracodawcę lub osobę działającą w jego imieniu karę grzywny w wysokości od 1 000 do 30 000 zł.
Więcej informacji na temat formy umowy o pracę przeczytasz w naszym artykule ?Umowa o pracę na czas nieokreślony. Co musisz wiedzieć przed jej podpisaniem?.
Podstawowe elementy umowy o pracę
Przed podpisaniem umowy o pracę sprawdź, czy pracodawca prawidłowo określił w niej:
- strony umowy,
- rodzaj umowy,
- datę zawarcia,
- warunki pracy i płacy.
W tym w szczególności czy umowa wskazuje:
- rodzaj pracy,
- miejsce wykonywania pracy,
- wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy ze wskazaniem składników wynagrodzenia,
- wymiar czasu pracy,
- termin rozpoczęcia pracy.
Zawarcie w umowie o pracę ww. elementów jest niezwykle istotne, jednakże wbrew powszechnemu mniemaniu ich brak nie powoduje, że jest ona nieważna. Z jednym wyjątkiem ? mowa nie dojdzie do skutku, jeżeli nie wskaże rodzaju pracy, jaką masz wykonywać.
Co z pozostałymi elementami?
To zależy od tego, którego z nich brakuje. Jeżeli umowa nie zawiera:
- określenia rodzaju umowy ? uważa się, że jest to umowa na czas nieokreślony,
- wskazania wymiaru czasu pracy ? przyjmuje się, że praca będzie wykonywana na pełen etat,
- terminu rozpoczęcia pracy ? zakłada się, że następuje on w dniu zawarcia umowy o pracę,
- wysokości wynagrodzenia ? należne będzie średnie wynagrodzenie na danym stanowisku u naszego pracodawcy.
Pozostałe elementy najczęściej wynikają z kontekstu sytuacyjnego i nie ma konieczności interpretowania ich w oparciu o inne przepisy prawa pracy.
Przede wszystkim jednak należy pamiętać, że to głównie w interesie pracownika leży, aby wszystkie niezbędne elementy w umowie się znalazły. Pozwoli to na uniknięcie konieczności ustalania ich w sposób pośredni, co w praktyce może być dość uciążliwe. Zwłaszcza dla pracownika, który np. może nie mieć wiedzy na temat średniego wynagrodzenia na danym stanowisku u swojego pracodawcy. Skąd zatem będzie miał pewność, że otrzymuje wynagrodzenie w należnej mu wysokości?
Obowiązek informacyjny pracodawcy
Być może zastanawiasz się co z takimi kwestiami jak częstotliwość wypłaty wynagrodzenia, wymiar urlopu wypoczynkowego czy też długość okresu wypowiedzenia?
Otóż informacje te mogą znaleźć się w treści samej umowy, ale nie muszą. Jak bowiem wynika z art. 29 § 3 Kodeksu pracy nie później niż w ciągu 7 dni od daty zawarcia umowy o pracę pracodawca ma obowiązek poinformowania pracownika o:
- częstotliwości wypłat wynagrodzenia za pracę,
- obowiązującej pracownika dobowej i tygodniowej normie czasu pracy,
- długości okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
- wymiarze przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego,
- układzie zbiorowym pracy, którym pracownik jest objęty.
Jeżeli pracodawca nie ma obowiązku ustalenia regulaminu pracy, dodatkowo powinien poinformować o porze nocnej, miejscu, terminie i czasie wypłaty wynagrodzenia oraz przyjętym sposobie potwierdzania przez pracowników przybycia i obecności w pracy a także usprawiedliwiania nieobecności w pracy.
Nie ma przy tym przeszkód, aby powyższe kwestie znalazły swoje uregulowanie a treści umowy. Za wystarczające uznaje się jednak już samo wskazanie przez pracodawcę przepisów prawa pracy, z których te kwestie wynikają. Ważne jest, aby nastąpiło to w formie pisemnej, przy czym przyjmuje się, że przesłanie tych informacji drogą elektroniczną jest niewystarczające i wymaga potwierdzenia na piśmie.
Podsumowanie
Umowa o pracę jest oświadczeniem woli, w treści którego obie strony zobowiązują się do określonych obowiązków. Pracownik do świadczenia pracy, zaś pracodawca ? do zapłaty wynagrodzenia.
Jej treść szczegółowo regulują przepisy Kodeksu pracy, wskazując katalog elementów, z których powinna się składać. W umowie o pracę powinny być zatem uregulowane takie kwestie jak strony, rodzaj, data zawarcia umowy oraz warunki pracy i płacy. W szczególności zaś powinna określać rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, wynagrodzenie, wymiar czasu pracy oraz termin rozpoczęcia jej świadczenia.
Brak któregokolwiek z powyższych elementów (poza wskazaniem rodzaju pracy) nie powoduje nieważności umowy. W takiej sytuacji pojawia się jednak potrzeba interpretowania ich pośrednio z innych przepisów prawa pracy, co może jednak nastręczać pewnych trudności. Przede wszystkim zaś ? prowadzić do niepotrzebnych nieporozumień.
Dlatego też to nie tylko w interesie pracodawcy, ale przede wszystkim pracownika leży, aby umowa jak najdokładniej określała jego prawa i obowiązki.
