Postępowanie upadłościowe wobec przedsiębiorcy – czyli osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą – rządzi się nieco innymi zasadami niż upadłość konsumencka. Jednym z kluczowych pytań, jakie mogą się pojawić w toku postępowania, jest – co się dzieje po śmierci osoby w trakcie upadłości? Poniżej przedstawiamy szczegółową analizę tej skomplikowanej sytuacji.
Skutki śmierci dłużnika
Co się dzieje z upadłością po śmierci dłużnika? Śmierć upadłego będącego osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą nie powoduje automatycznego umorzenia postępowania upadłościowego. Przeciwnie – postępowanie może być kontynuowane, jeżeli zachodzą ku temu przesłanki i jest to zasadne z punktu widzenia masy upadłości, czyli majątku dłużnika.
Zgodnie z przepisami prawa upadłościowego, postępowanie nie ulega zawieszeniu ani umorzeniu, o ile istnieje majątek, którym można zaspokoić wierzycieli. Śmierć upadłego nie wyklucza kontynuacji postępowania, ponieważ celem jest ochrona interesów wierzycieli, a nie tylko dłużnika.
W przypadku postępowania o ogłoszenie upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej (upadłość konsumencka), śmierć upadłego zawsze przynosi skutek w postaci umorzenia postępowania. Nie ma przy tym znaczenia na jakim etapie nastąpiła śmierć, tj. po złożeniu wniosku, po jego rozpoznaniu i ogłoszeniu upadłości, czy też na etapie wykonywania planu spłaty.
Kontynuacja postępowania po zgonie upadłego
Czy syndyk działa po śmierci upadłego? Tak – syndyk nadal pełni swoją funkcję w przypadku upadłości przedsiębiorcy. Jego zadaniem jest dokończenie postępowania upadłościowego, w tym:
- likwidacja masy upadłości,
- zaspokojenie wierzycieli,
- złożenie ostatecznego planu podziału,
- rozliczenie całego postępowania.
Po śmierci upadłego syndyk nie przejmuje zarządu nad całym majątkiem spadkowym, ale działa w ramach masy upadłości. Masa upadłościowa po śmierci upadłego to majątek objęty postępowaniem na moment ogłoszenia upadłości.
W praktyce syndyk może zająć się np. sprzedażą mieszkania, ruchomości, egzekucją wierzytelności przysługujących upadłemu czy spieniężeniem innych składników majątkowych. Nie musi – i nie może – wchodzić w relacje spadkowe po zmarłym, chyba że te bezpośrednio wiążą się z masą upadłości.
Jak wygląda zakończenie upadłości po zgonie?
Postępowanie upadłościowe po śmierci upadłego przedsiębiorcy kończy się tak samo jak w przypadku żyjącego dłużnika – poprzez likwidację majątku i podział środków między wierzycieli. Jeśli dłużnik zmarł podczas wykonywania planu spłaty wierzycieli, sąd uchyla plan spłaty.
Upadłość a dziedziczenie zobowiązań
Prawa spadkobierców w upadłości konsumenckiej są ograniczone, bowiem w tym przypadku spadkobiercy zmarłego upadłego nie mogą wstąpić w jego prawa i kontynuować postępowania upadłościowego. Mogą oni zdecydować tylko czy zechcą przyjąć spadek po zmarłym czy też go odrzucić.
W przypadku upadłości przedsiębiorcy spadkobiercy mają prawo wstąpić do toczącego się postępowania upadłościowego po zmarłym, ale nie jest to ich obowiązek. Spadkobiercy mogą wykonywać prawa i obowiązki upadłego w postępowaniu (np. składać wyjaśnienia, wnosić odwołania), ale upadłym formalnie pozostaje zmarły. Jeśli spadkobiercy nie wstąpią do postępowania lub są nieznani, sąd ustanawia kuratora, który reprezentuje zmarłego.
Długi, które nie zostały zaspokojone w toku postępowania upadłościowego, mogą przejść na spadkobierców, jeśli:
- przyjęli oni spadek (wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza),
- nie doszło do ich umorzenia na mocy decyzji sądu.
W praktyce jednak postępowanie upadłościowe ma na celu zlikwidowanie majątku i pełne lub częściowe zaspokojenie wierzycieli, co często prowadzi do braku dalszych roszczeń wobec spadkobierców – szczególnie gdy cały majątek został wykorzystany w toku upadłości.
Czy można ogłosić upadłość po śmierci przedsiębiorcy?
Odpowiedź na powyższe pytanie jest twierdząca. Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe, jeżeli osoba fizyczna zmarła po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości, sąd nadal może ogłosić upadłość. W wyjątkowych przypadkach sąd może ogłosić upadłość nawet na wniosek złożony po śmierci dłużnika, o ile istnieje majątek, z którego można prowadzić likwidację i zaspokajać wierzycieli.
