Służebność osobista jest prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej. Jednakże pomiędzy tymi dwoma instytucjami prawa cywilnego, zachodzą fundamentalne różnice. Jakie? Tego właśnie między innymi dowiesz się z tego artykułu.
O czym jeszcze w nim przeczytasz?
- co to jest służebność osobista?
- służebność osobista – jak ustanowić?
- charakter prawny służebności osobistej,
- jaka jest treść służebności mieszkania?
- kiedy wygasa służebność osobista?
Czym jest służebność osobista?
Służebności osobiste należą do katalogu ograniczonych praw rzeczowych. Ich cechą charakterystyczną jest to, iż ustanowić je można wyłącznie na rzecz ściśle oznaczonej osoby fizycznej, zwanej służebnikiem. Ma więc ona inny charakter aniżeli służebność gruntowa. Nie może więc ze służebności osobistej korzystać jakakolwiek osoba prawna.
Przedmiotem służebności osobistej jest nieruchomość, którą obciąża się prawem tego rodzaju (art. 296 kodeksu cywilnego). Tym samym zobowiązania z tytułu służebności osobistej dotyczą każdoczesnego właściciela nieruchomości obciążonej.
Podstawową funkcją służebności osobistej jest zaspokajanie osobistych potrzeb uprawnionego, spełnia więc ona funkcje alimentacyjne. Jej zakres oraz sposób wykonywania oznacza się właśnie wg tego wskaźnika, uwzględniając zarazem zasady współżycia społecznego i miejscowe zwyczaje. Uprawniony z tytułu służebności tego rodzaju, zobowiązany jest do jej wykonywania w taki sposób, aby w jak najmniejszym stopniu utrudniało to korzystanie z nieruchomości obciążonej.
Jak można ustanowić służebność osobistą?
Istnieje wiele form powstania służebności osobistych. Należą do nich: umowa cywilnoprawna, zapis testamentowy, orzeczenie sądowe oraz decyzja administracyjna .
Umowa cywilnoprawna
Podstawową i najczęstszą formą powstania służebności osobistej jest umowa cywilnoprawna. Zawierana pomiędzy właścicielem obciążanej nieruchomości oraz osobą uprawnioną, na rzecz której zostaje ona ustanowiona. Pod rygorem nieważności, właściciel nieruchomości obciążonej powinien złożyć swoje oświadczenie w formie aktu notarialnego. Tym samym, w przypadku, gdy warunek ten nie zostanie zachowany, będzie ono nieważne z mocy samego prawa.
Oświadczenie drugiej strony może przybrać całkowicie dowolną postać. Jednak powinno ono zostać złożone przynajmniej w zwykłej formie pisemnej, chociażby dla celów dowodowych.
Podkreślić trzeba, iż umowa o ustanowienie służebności może mieć charakter całkowicie odrębny i samodzielny. Lub też stanowić część porozumienia stron o innym charakterze, takiego jak umowa sprzedaży, darowizny, dożywocia itp. Jej istotę stanowi zrzeczenie się przez ustanawiającego taką służebność, części praw do swojej własności na rzecz przyszłego służebnika. A także jednoczesne wskazanie zakresu korzystania ze swojej nieruchomości, w postaci na przykład prawa zamieszkiwania, czerpania wody itd.
Zapis testamentowy
Służebność osobista może powstać także w wyniku zapisu testamentowego, zobowiązującego do takiej czynności objętego nim spadkobiercę.
Orzeczenie sądowe
Służebność osobista, analogicznie do służebności gruntowej, może także zostać ustanowiona przez sąd, na podstawie powództwa wytoczonego przez osobę uprawnioną. Jednakże warunkiem w takim wypadku, jest wcześniejsze istnienie tzw. umowy przyrzeczonej, a więc zobowiązania w tym przedmiocie, które obciąża danego właściciela nieruchomości. Wówczas, prawomocne orzeczenie sądu zastępuje oświadczenie o ustanowieniu takiej służebności (art. 64 kodeksu cywilnego). Jak orzekł Sąd Najwyższy, służebność osobista może też powstać w wyniku orzeczenia dotyczącego podziału majątku wspólnego, jeśli taki jest zgodny wniosek uczestników tego postępowania. Może ona być także skutkiem działu spadku.
Decyzja administracyjna
Wreszcie, przedmiotowa służebność, może powstać również na mocy decyzji administracyjnej, w trybie postępowania wywłaszczeniowego, na rzecz właścicieli nieruchomości sąsiednich, jeżeli wskutek wywłaszczenia mogą wystąpić dla nich szkody lub niedogodności. Ma ona w takim przypadku zapobiec zmniejszeniu użyteczności tych nieruchomości.
Jaki jest charakter prawny służebności osobistej?
Służebność osobistą można ustanowić jako odpłatną lub nieodpłatną. A więc uprawniony może albo zostać zobowiązany do uiszczania ustalonych przez strony opłat na rzecz właściciela nieruchomości. Tak jak ma to miejsce w przypadku umowy najmu, albo też korzystać z niej całkowicie bezpłatnie.
Podkreślenia wymaga fakt, iż służebność osobista jest niezbywalna (np. w drodze umowy sprzedaży). Nie można również przenieść na inne osoby uprawnień do jej wykonywania. Ani też nabyć przez zasiedzenie (art. 300 oraz art. 304 kodeksu cywilnego). Służebności osobistej, nie można uczynić przedmiotem spadku. A więc służebnik nie ma możliwości zapisania w testamencie służebności osobistej swoim dzieciom czy też innym osobom.
Z kolei, jeżeli właściciel nieruchomości zamierza przenieść jej własność, na przykład w drodze umowy sprzedaży, nie jest do tego wymagana zgoda służebnika. Jednakże zachowuje on wszystkie swoje prawa wobec jej nabywcy. Tym samym, ten ostatni będzie miał obowiązek w pełni respektować jego uprawnienia w tym zakresie.
Co to jest służebność osobista mieszkania?
Służebność mieszkania jest najbardziej popularną formą służebności osobistej. Służy ona zaspokajaniu potrzeb osobistych uprawnionego, który może w nieruchomości obciążonej, bądź jej części zamieszkiwać i wykonywać wszelkie czynności, które się z tym wiążą, a więc korzystać z jej pomieszczeń, spać, przyrządzać posiłki itp. Może on także swobodnie korzystać z pomieszczeń i urządzeń przeznaczonych do wspólnego użytku mieszkańców budynku, takich jak na przykład piwnica, strych czy pralnia (art. 302 § 1 Kodeksu cywilnego).
Mający służebność mieszkania może przyjąć także na nie swojego małżonka i małoletnie dzieci, a także inne osoby. Jednakże w tym ostatnim przypadku tylko wtedy, gdy są przez niego utrzymywane albo potrzebne przy prowadzeniu gospodarstwa domowego.
Jeśli chodzi o potomstwo uprawnionego, to może ono zamieszkiwać w obciążonej nieruchomości także po uzyskaniu pełnoletności. Strony mogą się także umówić, że po śmierci uprawnionego służebność mieszkania przysługiwać będzie jego dzieciom, rodzicom i małżonkowi. Podkreślić trzeba, że służebność mieszkania może powstać w przypadku przeprowadzania tzw. postępowania działowego. Polegającego na podziale majątku wspólnego dotychczasowych współmałżonków po rozwodzie.
Kiedy wygasa służebność osobista?
Służebność osobista ma charakter dożywotni, a więc wygasa najpóźniej ze śmiercią osoby uprawnionej. Skutek taki następuje także, jeżeli służebnik jej nie wykonuje jej, a więc nie korzysta z jakichkolwiek przyczyn z nieruchomości, przez okres dziesięciu lat (art. 293 § 1, w zw. z art. 297 kodeksu cywilnego).
Jeżeli uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa, wówczas właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zamiany służebności na rentę, a więc periodyczne świadczenie o charakterze pieniężnym.
Z kolei, jeśli zachodzi ważna potrzeba gospodarcza, wówczas właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zmiany treści służebności osobistej, poprzez modyfikację warunków, na jakich osoba uprawniona korzysta z danej nieruchomości obciążonej.
Pomoc kancelarii prawnej z doświadczeniem może Ci zagwarantować pomoc przy zawieraniu umowy o ustanowienie służebności osobistej (między innymi służebności mieszkania), jak również w postępowaniu sądowym czy administracyjnym, którego przedmiotem jest orzeczenie istnienia takiego prawa.
Jako Kancelaria, prowadzimy także sprawy dotyczące służebności gruntowej, każdego klienta traktując w pełni indywidualnie i całkowitym zaangażowaniem. Jeżeli potrzebujesz pomocy, zapraszamy do kontaktu.
Może Cię również zainteresować artykuł: Służebność gruntowa
