Regularnie pojawiają się pytania naszych klientów dotyczące możliwości i miejsca przeprowadzenia rozwodu, gdy oboje małżonkowie mieszkają za granicą. Czy jest możliwy rozwód małżonków mieszkających za granicą? W związku z tym zdecydowałem się umieścić niniejszy artykuł celem wyjaśnienia wszystkich wątpliwości w powyższym zakresie.
Co oznacza miejsce zamieszkania?
Zgodnie z ustawą Kodeks cywilny, miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której przebywa z zamiarem stałego pobytu. Można zatem uznać, iż jest to miejsce, w którym mieści się nasze centrum życiowe. Tam gdzie pracujemy, żyjemy z naszą rodziną, znajomymi, posiadamy własny dom czy lokal itp. Wskazuje się również, że miejscem zamieszkania jest miejsce, w którym mamy zamiar stałego pobytu oraz faktycznie tam przebywamy.
Wiele osób myli pojęcie zameldowania z miejscem zamieszkania. Podkreślenia więc wymaga, że miejsce zameldowania nie musi przesądzać o tym, że jest to nasze miejsce zamieszkania. Obowiązek meldunkowy wynika jedynie z ustawy o ewidencji ludności i nie musi mieć nic wspólnego z aktualnym miejscem zamieszkania.
Jaka jest właściwość i gdzie wytacza się powództwo w sprawach małżeńskich?
Właściwość miejscowa w sprawach małżeńskich została uregulowana w ustawie Kodeks postępowania cywilnego. Powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania. Jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej. Jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.
W przypadku, gdy mamy do czynienia z małżonkami mieszkającymi za granicą, ustawa wskazuje, że:
- sprawy małżeńskie oraz sprawy dotyczące małżeńskich stosunków majątkowych należą do jurysdykcji krajowej także wtedy, gdy:
- oboje małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania lub ostatnie miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej. Jeżeli jedno z nich nadal ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub
- małżonek będący powodem ma co najmniej od roku bezpośrednio przed wszczęciem postępowania miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub
- małżonek będący powodem jest obywatelem polskim i ma co najmniej od sześciu miesięcy bezpośrednio przed wszczęciem postępowania miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub
- oboje małżonkowie są obywatelami polskimi.
- Jurysdykcja krajowa jest wyłączna, jeżeli oboje małżonkowie są obywatelami polskimi oraz mają miejsce zamieszkania i miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej.
- Jurysdykcja krajowa w sprawie małżeńskiej obejmuje także orzekanie o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi małżonków.
Zgodnie z powyższym, możliwym jest przeprowadzenie rozwodu w Polsce, gdy spełniona jest chociażby jedna z powyższych przesłanek. Oznacza to, że nawet gdy małżonkowie już od dłuższego czasu mieszkają za granicą, a są polskimi obywatelami, mogą przeprowadzić takie postępowanie również w naszym kraju.
Jaki Sąd rozpoznaje sprawę o rozwód?
Właściwym do rozpoznania sprawy o rozwód jest Sąd Okręgowy. Gdy choć jeden z małżonków dalej zamieszkuje w ostatnim wspólnym miejscu zamieszkania w Polsce czy jeden z małżonków aktualnie zamieszkuje w Polsce, właściwym będzie Sąd Okręgowy dla miejsca zamieszkania tego właśnie małżonka.
Inaczej wygląda sytuacja, gdy oboje małżonkowie mieszkają za granicą. Właściwy Sąd powinien zostać wskazany przez Sąd Najwyższy. Najlepszym rozwiązaniem będzie w takim przypadku wytoczenie powództwa do Sądu wybranego przez naszego klienta. Po czym to właśnie ten Sąd, do którego wpłynął pozew, wystąpi do Sądu Najwyższego o oznaczenie właściwego Sądu. Strona może również sama zawnioskować o wyznaczenie konkretnego Sądu do przeprowadzenia postępowania rozwodowego, odpowiednio uzasadniając taki wniosek. Przykładowo, możliwym będzie tutaj wskazanie, że to właśnie na obszarze właściwości tego Sądu małżonkowie wspólnie mieszkali, znajdowało się tam ich centrum życiowe czy chociażby mieszkał tam wcześniej jeden z małżonków.
Czy klient musi stawić się na rozprawie o rozwód?
Pamiętać należy, że w sprawach rozwodowych przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron jest obligatoryjne. Sąd zobowiąże zatem stronę do osobistego stawiennictwa na rozprawie. Gdyż koniecznym będzie zbadanie, czy między stronami spełniły się przesłanki do orzeczenia rozwodu, a więc czy nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego. Zachęcam do zapoznania się z moim innym artykułem dotyczącym postępowania sądowego i możliwych orzeczeń w tym zakresie Rozwód z orzeczeniem o winie a bez orzekania o winie.
Z własnego doświadczenia nie polecam niestawiennictwa na takiej rozprawie. Sąd może nałożyć na stronę grzywnę, która nie stawiła się bez usprawiedliwionej przyczyny, a gdy była to strona składająca pozew, możliwym jest również zawieszenie prowadzonego postępowania. Niejednokrotnie zdarza się, że przesłuchanie stron to główny dowód w całej sprawie.
Nie oznacza to jednak, iż koniecznym jest obecność klienta na każdej rozprawie. Gdy na konkretnej rozprawie będą zaplanowane inne czynności niż przesłuchanie stron i przesłuchiwani mają zostać chociażby jedynie świadkowie, obecność strony może okazać się nieobowiązkowa. W tym celu najlepszym rozwiązaniem jest ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika, który będzie bronił interesów klienta również pod jego nieobecność na rozprawie.
Wskazać należy, że istnieje możliwość przeprowadzenia dowodu z przesłuchania stron w ramach tzw. pomocy prawnej. Przeprowadzenia takiej czynności za granicą, np. w siedzibie konsula, właściwego dla miejsca zamieszkania strony. Konsul sporządzi protokół z przesłuchania i prześle następnie do Sądu rozpoznającego sprawę.
A co w przypadku, gdy nie znamy aktualnego miejsca zamieszkania małżonka?
Może się tak zdarzyć, że małżonkowie nie mieszkają już razem od kilku czy kilkunastu lat. Kontakt całkowicie się urywa i niewiadomym pozostaje jakie wskazać miejsce zamieszkania strony przeciwnej.
Istnieje tutaj kilka możliwości działania
Z doświadczenia wiem, że w takich przypadkach najlepiej już w pozwie wskazać jak najwięcej informacji, które posiadamy o stronie przeciwnej. Na przykład ostatnie znane nam miejsce zamieszkania czy PESEL. Może się okazać, że właśnie na tej podstawie uda się ustalić aktualne miejsce zamieszkania małżonka. Można również zwrócić się do Departamentu Spraw Obywatelskich w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji. Jeżeli natomiast mamy informację, że małżonek może przebywać w innym kraju, warto spróbować skontaktować się z miejscową Ambasadą Rzeczypospolitej Polskiej lub Konsulatem.
Jeszcze innym sposobem jest zawnioskowanie już w pozwie o wyznaczenie kuratora. Uzasadniając, że miejsce pobytu strony przeciwnej pozostaje nieznane i jednocześnie zostały podjęte wszystkie wymagane czynności. Na przykład zwrócenie się do MSWiA czy Konsulatu) mające na celu ustalić aktualny adres zamieszkania. Zgodnie z ustawą, o ustanowieniu kuratora Przewodniczący ogłosi publicznie w budynku sądowym i lokalu wójta (burmistrza, prezydenta miasta), a w sprawach większej wagi, gdy uzna to za potrzebne, także w prasie.
Kurator podejmuje zarówno czynności mające na celu ustalenie aktualnego miejsca pobytu strony, jak również pozostaje uprawniony do dokonywania wszystkich czynności związanych z daną sprawą. Podejmuje zatem czynności potrzebne dla obrony praw osoby nieznanej z miejsca pobytu.
Mieszkasz za granicą, a po przeczytaniu niniejszego artykułu chciałbyś przeprowadzić rozwód w Polsce? Skontaktuj się z naszą Kancelarią chętnie odpowiemy na dodatkowe pytania i zawsze doradzimy najlepsze rozwiązanie.
