Rozdzielność majątkowa z datą wsteczną – kiedy jest możliwa?

Rozdzielność majątkowa z datą wsteczną to instytucja o charakterze wyjątkowym, która może zostać orzeczona wyłącznie przez sąd. Dodatkowo muszą zaistnieć ku temu ważne powody. Poniżej wyjaśniamy, kiedy mamy z nimi do czynienia.

Zacznijmy jednak od tego na czym w ogóle polega rozdzielność majątkowa.

Na czym polega rozdzielność majątkowa?

Zawarcie związku małżeńskiego niesie ze sobą wiele konsekwencji w sferze prawnej. Do najważniejszych należy powstanie małżeńskiej wspólności majątkowej. Oznacza to, że od dnia ślubu każdy przedmiot nabyty przez małżonków (wspólnie bądź osobno) zalicza się do ich majątku wspólnego.

Jednocześnie każdy z małżonków posiada swój majątek osobisty. O tym co dokładnie wchodzi w jego skład przeczytasz w artykule pt. “Kiedy można wystąpić z wnioskiem o podział majątku wspólnego małżonków“ oraz “Podział majątku w trakcie małżeństwa“. W tym miejscu należy jedynie wskazać, że obejmuje on m.in. rzeczy nabyte przez każdego z małżonków jeszcze przed ślubem, bądź też uzyskane w drodze dziedziczenia lub darowizny.

W czasie obowiązywania wspólności majątkowej małżonkowie odpowiadają solidarnie, całym majątkiem wspólnym, za długi zaciągnięte przez każdego z nich. Z rożnych względów taka sytuacja nie wszystkim odpowiada. Dlatego też małżonkowie mogą ustanowić pomiędzy sobą ustrój rozdzielności majątkowej. Od momentu jego wprowadzenia każde z ich będzie posiadało swój odrębny majątek i co do zasady odpowiadało wyłącznie za swoje zobowiązania finansowe.

Kiedy powstaje rozdzielność majątkowa między małżonkami?

Jeżeli małżonkowie nie chcą pozostawać we wspólności majątkowej, mają kilka wyjść.

Po pierwsze, mogą podpisać małżeńską umowę majątkową, potocznie zwaną intercyzą. Intercyza może zostać podpisana przed albo w trakcie małżeństwa. Należy w tym celu udać się do notariusza. Z dniem złożenia podpisów między małżonkami powstanie rozdzielność majątkowa.

Po drugie, każdy z małżonków może złożyć pozew do sądu o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Jeżeli sąd uwzględni pozew, to ustanowi rozdzielność majątkową, której początek oznaczy na dzień wytoczenia powództwa (złożenia pozwu w sądzie).

Po trzecie, rozdzielność majątkowa może powstać z mocy prawa, czyli niezależnie od woli małżonków. Dzieje się tak zawsze w przypadku rozwodu, unieważnienia małżeństwa lub orzeczenia separacji. Pozostałe sytuacje to śmierć jednego z małżonków lub jego ubezwłasnowolnienie, a także orzeczenie upadłości w stosunku do jednego z nich.

Od chwili ustanowienia rozdzielności małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Jest to niezależne od tego, w jakim stopniu każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku.

Rozdzielność majątkową z datą wsteczną – kiedy jej ustanowienie jest możliwe?

Wyobraźmy sobie sytuację, w której skłóceni małżonkowie żyją w rozłączeniu. Po jakimś czasie okazuje się, że w tym okresie jeden z nich zaciągnął długi zagrażające majątkowi wspólnemu.

Wtedy ratunkiem może okazać się instytucja rozdzielności majątkowej z datą wsteczną. Powstaje ona wówczas, gdy sąd orzeka, że rozdzielność powstała jeszcze przed dniem wytoczenia powództwa. Skutkować będzie tym, że małżonek – dłużnik będzie odpowiadał za swoje długi tylko ze swojego majątku osobistego oraz z udziału, jaki przypadł mu w majątku wspólnym po ustanowieniu rozdzielności majątkowej.

Jakie okoliczności sąd bierze pod uwagę w postępowaniu o ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną?

Rozdzielność majątkowa z datą wsteczną to sytuacja wyjątkowa. Sąd w każdym przypadku będzie szczegółowo badał, czy zniesienie wspólności ustawowej z datą wcześniejszą niż wytoczenie powództwa jest uzasadnione.

Jeżeli zatem zależy Ci na ustanowieniu rozdzielności majątkowej z data wsteczną to musisz przekonać sąd, że istnieją ku temu ważne powody. Przyjmuje się, że są to okoliczności, które powodują, że dalsze trwanie we wspólności majątkowej poważnie zagraża interesom majątkowym małżonka żądającego zniesienia wspólności.

Przykładem takiego stanu rzeczy będzie lekkomyślne trwonienie majątku wspólnego przez jednego z małżonków, uzależnienie od hazardu, alkoholu lub narkotyków, zaciąganie pożyczek bez wiedzy drugiego małżonka, czy też opuszczenie rodziny i brak zainteresowania jej losem. Jednakże jednocześnie z zaistnieniem którejś z wymienionych sytuacji musi zachodzić niemożność lub znaczne utrudnienie w zarządzie przez każdego z małżonków ich wspólnym majątkiem. Stan ten może wynikać np. z wysokiego stopnia skonfliktowania małżonków, braku wiedzy o tym, gdzie małżonek pozwany przebywa bądź braku kontaktu z nim.

Zaistnienie tych okoliczności będzie trzeba wykazać przed sądem.

Separacja faktyczna małżonków jako ważny powód ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną

W granicach ważnego powodu uzasadniającego orzeczenie rozdzielności majątkowej z data wsteczną mieści się również separacja faktyczna. Polega ona na tym, że pomimo braku orzeczenia rozwodu małżonkowie faktycznie nie zamieszkują ze sobą i każde z nich żyje swoim życiem.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 listopada 2004 roku (sygnatura akt V CK 215/2004) „Sytuacja taka stwarza bowiem z reguły zagrożenie interesów majątkowych jednego lub nawet obojga małżonków”.( http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia2/V%20CK%20215-04-1.pdf)  Stan ten musi jednak uniemożliwiać lub znacznie utrudniać współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym. Przy czym należy wykazać, że owa niemożność współdziałania istniała już w dacie wcześniejszej od daty wytoczenia powództwa.

Klienci często pytają o to czy z żądaniem ustanowienia rozdzielności majątkowej może wystąpić także małżonek wyłącznie winny separacji faktycznej. Odpowiedź brzmi tak, ponieważ w toku tego postępowania sąd nie bada osobistych relacji małżonków.

Kiedy sąd nie ustanowi rozdzielności majątkowej z datą wsteczną?

W toku sprawy o ustanowienie rozdzielności z datą wsteczną obowiązkiem sądu jest wnikliwe badanie, czy powództwo nie narusza interesów osób trzecich.

Należy bowiem pamiętać, że w razie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną wierzyciele będą mogli dochodzić swoich roszczeń wyłącznie z majątku osobistego małżonka – dłużnika, oraz z udziału, jaki przypada temu małżonkowi w majątku wspólnym. Pokrzywdzenie wierzycieli stanowi zatem przesłankę negatywną zniesienia wspólności majątkowej z datą wcześniejszą niż wytoczenie powództwa.

Rozdzielność majątkowa z datą wsteczną – gdzie złożyć pozew i ile to kosztuje?

Rozdzielność majątkowa z datą wsteczną może powstać wyłącznie na podstawie wyroku sądowego.

Z powództwem o ustanowienie rozdzielności majątkowej należy wystąpić do sądu rejonowego. Właściwym miejscowo sadem rejonowym jest sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze stale przebywa. Jeśli nie można na tej podstawie określić właściwego sądu rejonowego, to pozew należy skierować do sądu miejsca zamieszkania strony pozwanej. Gdy jednakże w dalszym ciągu nie uda się określić właściwego sądu, to w ostateczności pozew należy wnieść do sądu miejsca zamieszkania powoda.

Pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej podlega opłacie stałej w wysokości 200 złotych.

Więcej informacji na temat rozdzielności majątkowej z datą wsteczną możesz znaleźć w artykule pt. „Rozdzielność majątkowa z datą wsteczną – na czym polega?”