Dzwonek do drzwi, listonosz przynosi polecony ze zwrotnym potwierdzeniem odbioru, pierwszy rzut oka i widzisz wezwanie z sądu. Trochę z niepokojem otwierasz kopertę, a tam wezwanie do stawienia się we wskazanym terminie w charakterze świadka, z dopiskiem ?stawiennictwo osobiste obowiązkowe?.
- Nie wiesz czego sprawa dotyczy,
- jak będzie wyglądać przesłuchanie,
- nie możesz się stawić tego dnia
- i nie wiesz, jak należy się usprawiedliwić?
- Jakie prawa i obowiązki Ci przysługują?
Na te i inne pytania postaram się odpowiedzieć w niniejszym artykule.
Obowiązek stawiennictwa – przesłuchanie świadka
Każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się w sądzie i złożyć zeznania. Jeżeli nie możesz stawić się we wskazanym terminie, powinieneś się usprawiedliwić i poinformować sąd o przyczynach niemożliwości swojego stawiennictwa. Usprawiedliwienie stawiennictwa z powodu choroby wymaga przedstawienia zaświadczenia od lekarza sądowego (lekarz, z którym prezes sądu okręgowego zawarł umowę o wykonywanie czynności lekarza sądowego – wykaz prowadzony jest przez prezesa sądu okręgowego i dostępny przykładowo na stronie internetowej sądu okręgowego). Nie może to być zatem zaświadczenie wystawione przez dowolnego lekarza. Usprawiedliwienie niemożliwości stawiennictwa może nastąpić również z innych powodów, należy jednak pamiętać, że decyzja w tym zakresie zawsze należy do sądu rozpoznającego sprawę. W tym celu powinieneś skierować pismo do sądu (koniecznie z podaniem sygnatury sprawy) i wskazać jakie są przyczyny niemożliwości Twojego przesłuchania na wskazanym terminie rozprawy.
Kara za niestawiennictwo
Na świadka, który bez należytego usprawiedliwienia nie stawił się na wezwanie sądu lub bez zezwolenia wydalił się z miejsca przeprowadzanych czynności może zostać nałożona kara pieniężna w wysokości do 3000 zł. W takich przypadka istnieje również możliwość zatrzymania świadka i zarządzenia jego przymusowego doprowadzenia. Uchylenie kary pieniężnej następuje w przypadku dostatecznego usprawiedliwienia się w terminie tygodnia od daty doręczenia postanowienia o wymierzeniu kary pieniężnej. W skrajnych przypadkach uchylania się od złożenia zeznań może zostać zastosowany areszt na czas do 30 dni (niezależnie od nałożonej kary pieniężnej).
Świadka, który nie może się stawić z powodu choroby, kalectwa lub innej niedającej się pokonać przeszkody, można przesłuchać również w miejscu jego pobytu. Istnieje także możliwość przesłuchania przy wykorzystaniu urządzeń technicznych pozwalających przekazywać obraz i dźwięk.
Potrzebny karnista? Adwokaci do spraw karnych we Wrocławiu
Jak wygląda przesłuchanie świadka w sądzie?
Przewodniczący rozpocznie przesłuchania od kilku pytań dotyczących świadka (imię, nazwisko, wiek, zajęcie, karalność za fałszywe zeznanie lub oskarżenie oraz stosunek do stron), pouczy o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań (obecnie grozi za to kara od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności), w przypadku osoby najbliższej (małżonka, wstępnego, zstępnego, rodzeństwa, powinowatego w tej samej linii lub stopniu, osoby pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonka, osoby pozostającej we wspólnym pożyciu) o prawie odmowy złożenia zeznań, prawie uchylenia się od odpowiedzi na pytanie, gdy mogłoby to narazić go lub jego osobę najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, prawie zwolnienia od złożenia zeznań lub odpowiedzi na pytania co do osoby pozostającą z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, gdy osoba taka o to wnosi. Następnie świadek składa przyrzeczenie (można odstąpić, jeżeli obecne na posiedzeniu strony nie sprzeciwiają się temu), powtarzając za przewodniczącym rotę przyrzeczenia, która brzmi: ?Świadomy znaczenia moich słów i odpowiedzialności przed prawem przyrzekam uroczyście, że będę mówił szczerą prawdę, niczego nie ukrywając z tego, co mi jest wiadome?.
Na początku świadek ma możliwość swobodnego wypowiedzenia się odnośnie okoliczności sprawy w jakiej został wezwany, następnie odpowiada na pytania, które zadawane są przez sąd i strony np.: prokuratora czy obrońcę.
Świadkowi nie mogą być zadawane pytania sugerujące odpowiedzi. Niedopuszczalnym jest również wpływanie w jakikolwiek sposób (np. za pomocą przymusu, groźby, hipnozy) na jego wypowiedzi. Świadek może również żądać, aby jego przesłuchanie nastąpiło z wyłączeniem jawności, jeżeli treść zeznań mogłaby go narazić na hańbę lub jego osobę najbliższą.
Kto nie może być przesłuchany w charakterze świadka?
Katalog wyłączeń w polskiej procedurze karnej obejmuje:
– obrońcę albo adwokata lub radcę prawnego (w przypadku, gdy nawiązali kontakt z zatrzymanym), co do faktów, o których dowiedzieli się udzielając porady lub prowadząc sprawę,
– duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi,
– mediatora co do faktów, o których dowiedział się prowadząc mediację.
Wobec kogo istnieją ograniczenia?
– osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji o klauzuli ?zastrzeżone? lub ?poufne? lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba że dla dobra wymiaru sprawiedliwości zostaną zwolnione przez sąd lub prokuratora,
– osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji objętych klauzulą ?tajne? lub ?ściśle tajne? lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba że sąd lub prokurator zwolni taką osobą od obowiązku zachowania tajemnicy dla dobra wymiaru sprawiedliwości,
– osoby obowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, doradcy podatkowego, lekarskiej, dziennikarskiej lub statystycznej oraz tajemnicy Prokuratorii Generalnej, mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą tylko w przypadku, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność ta nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. Zwolnienie dziennikarza od obowiązku zachowania tajemnicy nie może umożliwiać identyfikację autora materiału prasowego, list do redakcji, innych materiałów o takim charakterze, identyfikację osób udzielających informacji, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie tych danych (nie dotyczy to jednak informacji w zakresie przygotowania lub usiłowania popełnienia najcięższych przestępstw przeciwko pokojowi, ludzkości czy przestępstw wojennych oraz o charakterze terrorystycznym). Odmowa ujawnienia danych przez dziennikarza nie uchyla również jego odpowiedzialności za przestępstwo, którego dopuścił się publikując informację.
Świadek anonimowy
Niezależnie od powyższego, istnieje również instytucja świadka anonimowego. Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka i jego danych osobowych (jeżeli nie mają one znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie), a zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach świadka lub osoby dla niego najbliższej.
Przesłuchanie nieletniego
Kodeks postępowania karnego przewiduje możliwość przesłuchania w charakterze świadka również nieletniego. Pamiętać jednak należy, że świadka pokrzywdzonego przestępstwem z użyciem przemocy, groźby bezprawnej, przestępstwem przeciwko wolności, wolności seksualnej i obyczajności oraz przeciwko rodzinie i opiece, a mającego poniżej 15 lat można przesłuchać jedynie w przypadku, gdy jego zeznania mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy i tylko jeden raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania lub żąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego. W takim przesłuchaniu zawsze bierze udział biegły psycholog, natomiast mogą brać udział również prokurator, obrońca, pełnomocnik pokrzywdzonego, przedstawiciel ustawowy lub osoba sprawująca opiekę nad nieletnim. Podobnie wygląda sytuacja w przypadku świadka, który nie był pokrzywdzonym, ale ma poniżej 15 lat. Przesłuchania nieletnich przeprowadzane się w specjalnie przygotowanych do tego pomieszczeniach (tzw. ?niebieski pokój? lub ?przyjazny pokój przesłuchań?).
Świadek koronny
W procedurze karnej występuje również instytucja świadka koronnego oraz tzw. ?małego świadka koronnego?. Jest to podejrzany, który zdecydował się współpracować z organami ścigania dostarczając istotnych informacji dotyczących popełnionego przestępstwa i osób biorących w nim udział, w zamian za uwolnienie od odpowiedzialności karnej czy nadzwyczajne złagodzenie kary. Powyższy temat, z uwagi na jego obszerność, zostanie omówiony w innym artykule.
Przeczytaj także:
