Zapraszamy do lektury kolejnego wywiadu z radcą prawnym Anną Klisz. Tym razem rozmawialiśmy z Panią Mecenas o przebaczeniu w prawie spadkowym.
Czym jest przebaczenie w kontekście prawa spadkowego?
Przebaczenie w prawie spadkowym to pewien stosunek uczuciowy i emocjonalny spadkodawcy wobec spadkobiercy odnoszący się do czynów, których ten drugi dopuścił się wobec pierwszego.
Kiedy zatem przebaczenie ma zastosowanie?
W kodeksie cywilnym o przebaczeniu jest mowa w przypadku niegodności dziedziczenia oraz wydziedziczenia.
Czym jest niegodność dziedziczenia?
To sytuacja, w której spadkobierca nie jest dopuszczony przez sąd do spadku.
Kiedy może zaistnieć taka sytuacja?
Sąd może uznać spadkobiercę za niegodnego, jeżeli ten dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa wobec spadkodawcy, podstępem lub groźbą wpłynął na modyfikację postanowień testamentu spadkodawcy, albo świadomie zniszczył lub ukrył testament. Albo też skorzystał świadomie z testamentu podrobionego lub przerobionego.
Jakie skutki ma uznanie kogoś za niegodnego dziedziczenia?
Spadkobierca niegodny jest wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.
Czy sąd z urzędu bada niegodność dziedziczenia?
Nie. Uznanie spadkobiercy za niegodnego następuje zazwyczaj, gdy ujawniona zostanie przyczyna niegodności. Z tego względu, znając ją, o uznanie spadkobiercy za niegodnego może wystąpić każdy, kto ma w tym interes.
I jak się ma do tego przebaczenie?
Jak widać, uznanie za niegodnego następuje już po śmierci spadkodawcy. Może się zatem zdarzyć, że jedna osoba w postępowaniu wie tylko o niektórych faktach i żąda uznania konkretnego spadkobiercy za niegodnego. Spadkobierca ten może się jednak bronić zarzutem, że faktycznie dany fakt miał miejsce, ale po jego zaistnieniu spadkodawca przebaczył mu jego zachowanie.
Jak dokonać przebaczenia?
Ustawa nie wskazuje żadnych warunków w tym zakresie, oprócz wskazania, że przebaczenia może dokonać również osoba bez zdolności do czynności prawnych. Pod warunkiem, że przebaczenie nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem.
Aby lepiej zrozumieć sam proces przebaczenia warto odnieść się do praktyki spraw spadkowych. W doktrynie jak i w orzeczeniach sądu da się zauważyć, że obecnie wymagane są dwa warunki, aby uznać przebaczenie za skuteczne. Po pierwsze spadkodawca musi znać okoliczności, które uzasadniają ewentualną niegodność spadkobiercy. Po drugie musi mieć wolę i świadomość przebaczenia, czyli tak naprawdę puszczenia w niepamięć czynów spadkobiercy.
Jak udowodnić przebaczenie?
Bardzo trudne pytanie, wszystko zależy od konkretnej sprawy. Najlepiej gdy dysponujemy jakimiś rozmowami spadkodawcy ze spadkobiercą. Jeżeli takich dowodów nie ma, zawsze można przesłuchać świadków i zapytać ich o relacje spadkodawcy i spadkobiercy.
Ok, a jak wygląda kwestia przebaczenia przy wydziedziczeniu?
Tutaj sytuacja jest nieco inna. Bowiem to spadkodawca za życia dokonuje wydziedziczenia. Czyli wyłączenia konkretnego spadkobiercy od spadku (brak możliwości dochodzenia przez niego zachowku ? przyp. autora) w testamencie. Przebaczenie musi nastąpić zatem po napisaniu testamentu.
W takich sprawach najczęściej wydziedziczony broni się twierdząc, że spadkodawca nie zdążył już zmienić testamentu z wydziedziczeniem, ale wybaczył mu na krótko przed śmiercią. To z reguły bardzo emocjonalne sprawy. Nie tylko dla stron, ale także dla prawników biorących udział w postępowaniu. Często nawet sąd nie jest w stanie powstrzymać łez.
Kiedy można wydziedziczyć spadkobiercę?
Gdy spadkobierca uporczywie działa wbrew woli spadkodawcy i w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Ewentualnie gdy dopuścił się wobec spadkodawcy lub jego rodziny umyślnego przestępstwa, albo uporczywie nie dopełnia obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy.
Czy w przypadku wydziedziczenia, zasady dotyczące przebaczenia, o których mówiliśmy wcześniej również maja zastosowanie?
Tak, akt przebaczenia jest rozumiany i udowadniany dokładnie w ten sam sposób.
Dziękujemy za rozmowę Pani Mecenas. Z pewnością dzisiejszy wywiad rozwieje wiele wątpliwości naszych czytelników.
