Zrzeczenie się spadku – na czym polega zrzeczenie się dziedziczenia?

Zrzeczenie się spadku to umowa między spadkodawcą a potencjalnym spadkobiercą, wykluczająca tego drugiego z dziedziczenia. Musi być sporządzona w formie aktu notarialnego i zawarta za życia spadkodawcy. Różni się od odrzucenia spadku, które następuje po śmierci spadkodawcy. Zrzeczenie się spadku jest często stosowane, by uniknąć sporów rodzinnych lub w przypadku niepewności co do sytuacji majątkowej spadkodawcy. Wyklucza to również zstępnych spadkobiercy, chyba że umowa stanowi inaczej. Wszyscy kojarzymy takie pojęcia jak oświadczenie o odrzuceniu spadku, czy przyjęcie go z dobrodziejstwem inwentarza. Nie wszyscy wiedzą, że istnieje możliwość podpisania umowy, która wyklucza określone osoby z grona przyszłych spadkobierców. Wbrew pozorom, jest to często stosowany sposób decydowania o majątku. Na czym właściwie polega zrzeczenie się spadku? Jakie są skutki takiej decyzji? O tym w dzisiejszym wywiadzie porozmawiamy z radcą prawnym Anną Klisz.

Dzień dobry Pani Mecenas. Na czym właściwie polega zrzeczenie się spadku?

Kodeks cywilny umożliwia sporządzenie umowy w formie aktu notarialnego między spadkodawcą a potencjalnym spadkobiercą, w której znajdzie się postanowienie o braku zgody na dziedziczenie. Obie osoby muszą być obecne przy podpisywaniu dokumentów. Osoba ta jest wtedy prawnie wyłączona z grona spadkobierców. Spadkobiercę, który podpisał umowę o zrzeczeniu się spadku, traktuje się w świetle przepisów tak, jakby nie dożył otwarcia spadku (czyli zmarł przed spadkodawcą).

Jaka jest różnica między zrzeczeniem się spadku a jego odrzuceniem?

Faktycznie zrzeczenie się spadku często jest mylone z jego odrzuceniem. Różnica jest jednak zasadnicza – aby spadkobierca mógł zrzec się spadku, musi zawrzeć ze spadkodawcą umowę. Musi to zatem nastąpić za życia spadkodawcy. Odrzucenie spadku następuje natomiast już po jego śmierci. Ponadto przy odrzuceniu spadku, przechodzi on na zstępnych odrzucającego. W przypadku zrzeczenia, co do zasady, obejmuje ono również wszystkich zstępnych.

Kiedy zrzeczenie się spadku ma sens?

Z uwagi na to, że zrzeczenie się spadku następuje w formie umowy, a więc obie strony muszą wyrazić na nią zgodę, najczęściej jest to porozumienie między np. ojcem, który za życia obdarował (w formie darowizny – przyp. autora), syna przekazując mu dom. Następnie zawierają oni umowę o zrzeczeniu się spadku, aby obdarowany syn nie miał do pozostałych spadkobierców (np. rodzeństwa – przyp. autora) roszczeń z tytułu zachowku. Ogranicza to spory i kłótnie w rodzinie.

Czy w innych sytuacjach również stosuje się zrzeczenie spadku?

Czasem zdarza się, że spadkobierca nie jest pewny sytuacji majątkowej spadkodawcy i z tego powodu dąży do zawarcia umowy o zrzeczeniu się spadku. Najczęściej jednak w takich sytuacjach, strony mają słaby kontakt i do zawarcia umowy nie dochodzi. Wtedy pozostaje odrzucić spadek już po śmierci spadkodawcy w terminie 6 miesięcy od chwili otwarcia spadku.

Czy taka umowa obejmuje tylko spadkodawcę i spadkobiercę?

Rozwiązanie takie, oprócz bezpośredniego spadkobiercy, wyłącza także automatycznie jego dzieci, wnuki, a nawet prawnuki (wszystkich zstępnych – przyp. autora). W umowie można jednak postanowić, że wyłączenie dotyczy tylko konkretnej osoby, a zstępni zachowują prawo do spadku.

Co w przypadku, jeżeli wszyscy spadkobiercy zrzekną się spadku?

Rzadko zdarza się, że wszyscy spadkobiercy podpiszą umowę o zrzeczeniu się spadku. Zdecydowanie częściej zdarza się jednak, że wszyscy z grona spadkobierców spadek odrzucą. Jeżeli rodzina wie, że przyjmując spadek pogrąży się w długach, często podejmuje wspólną decyzję o całościowym odrzuceniu spadku. W takiej sytuacji spadek, zgodnie z regułami dziedziczenia ustawowego, przypadnie gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Czy można “wycofać” się z takiej umowy?

Oczywiście, strony mogą ponownie udać się do notariusza i zniwelować skutki zawartej umowy o zrzeczenie się spadku, zawierając kolejną umowę w formie aktu notarialnego.

Specjaliści od spadków we Wrocławiu – sprawdź nas!

Podpisanie umowy o zrzeczeniu się spadku jest pewnie kosztowne?

Koszty związane ze zrzeczeniem się spadku są niewielkie. W zależności od notariusza, koszty to około 100 – 200 zł, biorąc pod uwagę sporządzenie umowy i wypisu aktu.

Czy jest możliwe, że mimo zrzeczenia się spadku, spadkobierca i tak będzie dziedziczył?

Tak. Trzeba podkreślić, że umowa o zrzeczeniu się spadku dotyczy tylko i wyłącznie dziedziczenia ustawowego. W sytuacji gdy spadkodawca sporządzi testament i powoła w nim spadkobiercę, z którym zawarł umowę o zrzeczeniu się spadku, spadkobierca ten, będzie mógł dziedziczyć jako spadkobierca testamentowy.

Dziękujemy za kolejną ciekawą rozmowę dotyczącą prawa spadkowego!