Zapis zwykły w testamencie

Co to jest zapis testamentowy?

Zapis zwykły w testamencie to jeden ze sposobów na przekazanie składnika majątkowego określonej osobie. W ten sposób spadkodawca poprzez umieszczenie w testamencie odpowiednich rozrządzeń może obejść porządek dziedziczenia ustawowego. Czym jest zapis w testamencie i czy można zmusić zapisobiercę do wykonania zapisu?

Na czym polega zapis testamentowy?

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego zapis zwykły polega na zobowiązaniu spadkobiercy ustawowego lub spadkobiercy testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby. Z kolei po stronie zapisobiercy pojawia się wierzytelność, czyli prawo do dochodzenia przysługującego mu prawa (także na drodze sądowej).

Przepisy dopuszczają również możliwość wyznaczenia tzw. zapisu dalszego i obciążenia nim zapisobiercy. Spadkodawca w testamencie wskazuje wtedy, że zapisobierca, który sam może dochodzić spełnienia świadczenia od spadkobiercy, staje się zobowiązany do spełnienia świadczenia na rzecz dalszego zapisobiercy.

W braku odmiennej woli spadkodawcy zapisobierca może żądać wykonania zapisu niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu. W akcie ostatniej woli można jednak wyznaczyć inny termin wymagalności roszczenia. Warto jednak pamiętać, że zapisobierca obciążony dalszym zapisem może powstrzymać się od spełnienia swojego świadczenia do czasu, aż obowiązku nie spełni spadkobierca.

Spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe obciążyć zapisem kilku spadkobierców. W takiej sytuacji odpowiadają oni proporcjonalnie do udziałów w spadku. Jeśli z obowiązku wykonania zapisu nie wynika nic innego, zapisobierca nie może wtedy żądać spełnienia całości świadczenia od jednego spadkobiercy.

Przepisy o powołaniu spadkobiercy, zdolności do dziedziczenia i niegodności stosuje się odpowiednio do zapisów. W praktyce oznacza to, że jeśli spadkobierca nie chce lub nie może być spadkobiercą, dochodzi de facto do zwolnienia go z odpowiedzialności za spełnienie świadczenia. Odpowiedzialność obciążonego względem zapisobiercy nie powstaje również w sytuacji, kiedy ten ostatni zostanie uznany przez sąd za niegodnego.

Uznania spadkobiercy (a tym przypadku zapisobiercy) za niegodnego może żądać każdy, kto ma w tym interes prawny w okresie 1 roku od dnia, kiedy dowiedział się o przyczynie niegodności, ale nie później niż 3 lata od dnia otwarcia spadku. Należy podkreślić, że niegodność orzeka sąd w wyroku po przeprowadzeniu postępowania spornego. Jeśli do tego dojdzie, powstaje fikcja prawna i przyjmuje się, że zapisobierca niegodny nie dożył otwarcia spadku.

Każdy zapis zwykły może być zastrzeżony pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu. Spadkodawca może uzależnić roszczenie o wykonanie zapisu np. od tego, czy zapisobierca ukończy studia.

Kancelaria spraw spadkowych Wrocław – poznaj nas bliżej!

Co może być przedmiotem zapisu zwykłego?

W odróżnieniu od zapisu windykacyjnego, który istotnie ogranicza zakres składników majątku możliwy do rozdysponowania, przedmiotem zapisu zwykłego może być w zasadzie każdy przedmiot lub prawo majątkowe. Oczywiście ustawa wprowadza w tym zakresie nieliczne wyjątki. Dla przykładu w sytuacji, kiedy zapis dotyczy rzeczy oznaczonej co do tożsamości, rozrządzenie uważa się za bezskuteczne, jeśli w momencie otwarcia spadku przedmiot nie należał do spadku lub spadkodawca w chwili śmierci był zobowiązany do wydania rzeczy.

Co więcej, jeśli spadkodawca wskazał w testamencie rzecz oznaczoną co do gatunku lub tożsamości jako przedmiot zapisu, osoba zobowiązana do wykonania ponosi odpowiedzialność za jej wady. W zależności od przedmiotu zapisu nieco inny będzie jednak zakres odpowiedzialności.

Jak dochodzić spełnienia świadczenia z zapisu?

Polskie prawo zakłada priorytet ostatniej woli spadkodawcy przy interpretacji testamentu. Zasadniczo więc spadkobierca obciążony zapisem, który spadek przyjął, powinien wykonać zapis dobrowolnie i we wskazanym terminie lub niezwłocznie w przypadku braku terminu.

Jeśli nie dochodzi do dobrowolnego spełnienia świadczenia, to zapisobierca może żądać od obciążonego zapisem zrealizowania go. Oczywiście najpierw powinien wezwać go do dobrowolnego działania i wyznaczyć w tym celu termin. Wezwanie warto skierować na piśmie i wysłać za potwierdzeniem odbioru, aby zapisobierca dysponował dowodem na odebranie korespondencji przez spadkobiercę.

Jeśli mimo wezwania wyegzekwowanie zapisu okaże się niemożliwe, pozostaje skierować sprawę na drogę sądową. Służy do tego odpowiednie powództwo o wykonanie zapisu. Kluczowe elementy pozwu to:

• komparycja – tutaj należy oznaczyć sąd właściwy do rozpoznania sprawy oraz strony postępowania;
• petitum – zawiera żądanie powództwa oraz wszelkie inne wnioski (np. dowodowe, o zwolnienie z kosztów, o wyznaczenie pełnomocnika z urzędu);
• uzasadnienie – w uzasadnieniu powód zwięźle opisuje stan faktyczny sprawy ze wskazaniem określonych dowodów na poparcie konkretnych okoliczności.

Jeśli chcesz mieć pewność, że pozew spełnia wszystkie wymagania formalne, a jego treść opiera się na przemyślanej taktyce procesowej, rozważ skorzystanie z usług naszej kancelarii. Chętnie zajmiemy się kompleksowym prowadzeniem sprawy – od sporządzenia wezwania do zapłaty, przez etap sądowy, aż po egzekucję świadczenia.

Zapis zwykły a zapis windykacyjny. Dwie kluczowe różnice

Prawo cywilne przewiduje dwa rodzaje zapisów: zwykły i windykacyjny. Choć oba pozwalają na przekazanie określonego składnika majątku na rzecz oznaczonej osoby, dzieli je wiele różnic. Najważniejszą z nich jest jednak aspekt własnościowy.

W przypadku zapisu zwykłego po stronie zapisobiercy powstaje jedynie roszczenie o spełnienie określonego świadczenia. W praktyce więc np. samochód objęty zapisem jest tak naprawdę własnością spadkobiercy i dopiero w wyniku przeniesienia własności przechodzi on na zapisobiercę.

Zapis windykacyjny powoduje, że rzecz zapisana nie należy do spadkobiercy, ale od razu staje się własnością zapisobiercy.

Drugą istotną kwestią, która odróżnia zapis zwykły i windykacyjny, jest przedmiot rozrządzenia spadkowego. Przedmiotem zapisu windykacyjnego mogą być wyłącznie składniki masy spadkowej wymienione w ustawie. Nie da się w ten sposób przekazać np. oznaczonej kwoty pieniężnej lub zobowiązać spadkodawcy do dostarczania zapisobiercy środków utrzymania w przyszłości.

Przeczytaj także: Zrzeczenie się dziedziczenia

Przedawnienie roszczeń zapisobiercy

Roszczenie zapisobiercy z tytułu zapisu przedawnia się z upływem lat 5 od dnia wymagalności zapisu. Choć wykładania pojęcia wymagalności zapisu zmieniała się na przestrzeni lat, obecnie Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że poprzez ten termin należy rozumieć dzień ogłoszenia testamentu (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2008 r., sygn. I CSK 51/08).

Jeśli spadkodawca nie określił w testamencie innego terminu, to zapisobierca niezwłocznie po ogłoszeniu ostatniego aktu woli może wezwać spadkobiercę do spełnienia świadczenia.