Testament – jakie są rodzaje i jak go sporządzić, żeby pozostał ważny

Każdy z nas stanie przed decyzją, co uczynić ze swoim majątkiem na wypadek śmierci. Można oczywiście zdać się w tym względzie na zasady rządzące dziedziczeniem ustawowym. Jednak, jeśli chcemy uregulować spadkobranie w odmienny od niego sposób, najlepiej sporządzić testament. Aby jednak skorzystać z tej formy uregulowania dziedziczenia, muszą zostać spełnione ściśle określone warunki, wskazane przez przepisy obowiązującego prawa.

Jako adwokat prawa spadkowego z Wrocławia, postaram się przedstawić ten temat z bardzo praktycznej strony.

Co to jest testament?

Nazwa testament pochodzi od łacińskiego słowa “testis”, co po polsku znaczy “świadek”. Stanowi on formę rozporządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci. Przy czym może zawierać postanowienia tylko i wyłącznie jednego spadkodawcy. Podkreślić trzeba, że testator musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych. A więc nie może być ograniczony w zakresie składania we własnym imieniu oświadczeń woli. Nie można go sporządzić przez przedstawiciela, a więc dopuszczalne jest działanie  w tym przedmiocie tylko i wyłącznie osobiście (art. 941, 942 oraz 944 Kodeksu cywilnego).

Zobacz Film – Po co mi testament?

Jakie są rodzaje testamentów?

Przede wszystkim, testamenty dzielimy na zwykłe oraz szczególne. Wśród tych pierwszych, ze względu na sposób sporządzenia testamentu, wyróżniamy:

1) testamenty holograficzne,

2) testamenty allograficzne,

3) testamenty notarialne.

Testamenty szczególe, dzielą się na :

1) testamenty ustne,

2) testamenty podróżne,

3) testamenty wojskowe.

Zobacz Film – Rodzaje testamentów

Testamenty zwykłe

Testament pisemny (własnoręczny)

Oznacza on po prostu, najczęściej sporządzany, testament pisemny, dlatego też nazywa się go również testamentem własnoręcznym. Aby był on ważny, konieczne jest jego napisanie przez spadkodawcę w całości pismem ręcznym oraz opatrzenie aktualną datą i własnoręcznym podpisem. Tym samym, nie jest dopuszczalne spisanie go przez osobę trzecią, bądź wykonanie na komputerze. Brak wskazania daty prowadzi, co do zasady, do nieważności testamentu własnoręcznego, chyba, że nie zachodzą żadne  wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do jego sporządzenia, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.

Zobacz film: 3 rzeczy, o których powinieneś pamiętać sporządzając testament pisemny

Testament allograficzny

W tym przypadku, oświadczenie spadkodawcy składane jest w formie ustnej, w obecności dwóch świadków  oraz wobec odpowiedniego urzędnika, a więc wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, a także starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy bądź kierownika urzędu stanu cywilnego. Testament ustny wymaga, aby ostatnia wola spadkodawcy spisana została w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Powinien on zostać podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może tego uczynić, należy to wyraźnie zaznaczyć w protokole oraz podać przyczynę takiego stanu rzeczy.

Samo  oświadczenie spadkodawcy w takiej formie, obowiązkowo odczytuje się jemu samemu, w obecności świadków. Podkreślić trzeba, że takiego testamentu, nie mogą sporządzić osoby głuche lub nieme.

Testament notarialny

Polskie prawo dopuszcza także sporządzenie testamentu w obecności notariusza, a więc w formie aktu notarialnego. Dzięki temu, ma on charakter dokumentu urzędowego, korzystającego z domniemania zgodności jego treści z faktyczną wolą spadkodawcy.

Wskazać trzeba, iż naszym kraju funkcjonuje notarialny Rejestr testamentów, którego celem jest zmniejszenie ryzyka nieodnalezienia danego testamentu, czy też jego ujawnienia z opóźnieniem. Wpisu sporządzonego testamentu do notarialnego rejestru testamentów dokonuje notariusz, wyłącznie na wniosek spadkodawcy.  Także tylko za pośrednictwem notariusza, po przedstawieniu aktu zgonu testatora. Można uzyskać informację na temat sporządzonych notarialnie oraz zarejestrowanych w tym Rejestrze testamentów. Lub też wskazanie, że żaden testament nie został wpisany przez danego spadkodawcę.

Obejrzyj Film: 7 powodów, dlaczego testament notarialny jest najczęściej stosowanym rodzajem testamentu

Testamenty szczególne

Sporządzenie testamentu szczególnego, dopuszczalne jest tylko i wyłącznie w przypadkach wyraźnie wskazanych w prawie spadkowym. Pamiętać trzeba, iż tracą one moc z upływem sześciu miesięcy od daty ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. Jego bieg jednak ulega zawieszeniu przez taki czas, w ciągu którego spadkodawca nie miał możliwości sporządzenia testamentu zwykłego.

Testament ustny

Stworzenie testamentu tego rodzaju, dopuszczalne jest jedynie w razie istnienia obawy rychłej śmierci. Bądź jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Spadkodawcy do sporządzenia testamentu ustnego niezbędna jest jednoczesna obecność co najmniej trzech świadków.

Treść takiego testamentu stwierdza się w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisuje oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia. Z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma. Konieczne jest także złożenie pod pismem podpisów przez spadkodawcę oraz przynajmniej dwóch świadków.

Jeżeli opisane powyżej formalności nie zostały dochowane, wówczas treść takiego testamentu może zostać stwierdzona  w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku, a więc od chwili, kiedy nastąpiła śmierć spadkodawcy. Następuje to, poprzez zgodne zeznania jego świadków, złożone przed sądem, przy czym, jeżeli przesłuchanie któregokolwiek z nich nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, wówczas sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach jedynie dwóch świadków.

Testament podróżny

Tego rodzaju testament sporządzany może być podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym. W takim przypadku spadkodawca składa swoje oświadczenie w obecności dwóch świadków. Przed dowódcą statku lub jego zastępcą, którzy dokonują jego spisania ze wskazaniem daty. Następnie, pismo to podlega odczytaniu w obecności świadków oraz opatrzeniu podpisami przez osoby uczestniczące w takiej czynności prawnej. W przypadku, gdy spadkodawca nie jest władny podpisać pisma, należy wskazać w nim przyczynę takiego stanu rzeczy. Dodać należy, iż jeżeli zachowanie tej formy nie jest możliwe, można wówczas sporządzić testament ustny.

Testament wojskowy

Testamenty wojskowe mogą być sporządzane przez żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych, pełniących czynną służbę wojskową, pracowników cywilnych zatrudnionych w Siłach Zbrojnych oraz przez osoby cywilne towarzyszące Siłom Zbrojnym, na warunkach i w sposób wskazany w rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej  w sprawie testamentów wojskowych.

Kiedy testament jest nieważny?

Testament jest nieważny, a więc nie wywołuje żadnych skutków prawnych, jeżeli testator sporządził go:

1) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli,

2) pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści,

3) pod wpływem groźby.

Zasadą jest, iż powoływanie się na nieważność testamentu będzie bezskuteczne, jeśli upłynęły już trzy lata od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, w każdym zaś razie, po upływie dziesięciu lat od daty otwarcia spadku.

Inni czytali także: Co to jest zapis windykacyjny?

Jak można odwołać lub zmienić testament?

Podobnie, jak przy sporządzaniu testamentu, jego odwołanie jest dopuszczalne tylko i wyłącznie osobiście przez osobę, która ma pełną zdolność do czynności prawnych. Przepisy obowiązującego prawa dopuszczają dokonanie takiej czynności w każdym czasie, przy czym może to dotyczyć zarówno całości dokumentu, jak i jedynie jego części (poszczególnych postanowień), co stanowi de facto zmianę testamentu.

Odwołanie treści testamentu może nastąpić w jeden, z trzech sposobów, a mianowicie poprzez:

1) sporządzenie przez spadkodawcę nowego testamentu,

2) zniszczenie testamentu przez testatora lub pozbawienie go przez niego cech, od których zależy jego ważność. Jeżeli rzeczywistym zamiarem spadkodawcy jest odwołanie testamentu,

3) dokonanie przez  spadkodawcę tego rodzaju zmian w testamencie, z których wynika wola odwołania jego dotychczasowych postanowień.

W przypadku, gdy spadkodawca sporządził nowy testament, nie zaznaczając w nim jednocześnie, że poprzedni odwołuje, wówczas ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu.

Może Cię również zainteresować artykuł: Testament, a zachowek