Podział majątku wspólnego między byłymi małżonkami

Podział majątku wspólnego między byłymi małżonkami po rozwodzie– na czym polega?

Podział majątku wspólnego między małżonkami możliwy jest dopiero po ustaniu wspólności majątkowej. Najczęściej ma to miejsce na skutek orzeczenia rozwodu, ale identyczny skutek ma zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej w formie aktu notarialnego. Wspólność majątkowa ustanie z mocy prawa także w wyniku orzeczenia separacji czy ogłoszenia upadłości jednego z małżonków. Wyjaśnijmy zatem na czym właściwie polega podział majątku wspólnego między byłymi małżonkami.

W jaki sposób można dokonać podziału majątku wspólnego między małżonkami po rozwodzie?

Polskie prawo dopuszcza dwie drogi umożliwiające dokonanie podziału majątku wspólnego:

• podział umowny,
• podział sądowy.

Umowny podział majątku wspólnego małżonków

Majątek wspólny małżonków nie musi być koniecznie dzielony w toku sprawy sądowej. Byli małżonkowie podzielić majątek wspólny w drodze umowy, w której określą, które składniki majątku przypadną każdemu z nich. W razie konieczności w jej treści mogą również ustalić ewentualne dopłaty z tytułu wyrównania udziałów w majątku wspólnym. Należy jednak pamiętać, że w sytuacji kiedy do majątku wchodzi nieruchomość, umowny podział majątku powinien zostać zawarty w formie aktu notarialnego. Podział majątku po rozwodzie w formie umowny może obejmować całość składników majątkowych zgromadzonych w majątku wspólnym lub tylko jego część.

Czy warto dokonać umownego podziału majątku wspólnego po rozwodzie?

Ten sposób podziału majątku jest znacznie szybszy i prostszy, niż podział sądowy. Jest on jednak możliwy tylko pod warunkiem, że małżonkowie są zgodni co do składu majątku, sposobu jego podziału oraz ewentualnego istnienia nierównych udziałów w majątku wspólnym. W przeciwnym razie konieczne jest złożenie do sądu wniosku o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej (o tym jak go napisać przeczytasz w artykule Jak napisać wniosek o podział majątku wspólnego małżonków).

Sądowy podział majątku wspólnego po rozwodzie.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że sąd, na wniosek każdego z małżonków, może dokonać podziału majątku już w wyroku rozwodowym. Jednak może to mieć miejsce tylko wówczas, gdy nie doprowadzi do nadmiernego opóźnienia w rozpoznaniu sprawy rozwodowej. Dlatego w praktyce w większości przypadków będziesz musiał poczekać z podziałem majątku do czasu zakończenia osobnego postępowania. Jeżeli zatem nie doszło do orzeczenia o podziale majątku w wyroku rozwodowym, a i sami małżonkowie nie dogadują się w kwestii podziału, wówczas strona chcąca podziału majątku musi złożyć tzw. wniosek o podział majątku wspólnego do sądu rejonowego. Złożenie wniosku podlega opłacie stałej, czyli niezależnej od wartości dzielonego majątku. Wynosi ona 1 000 złotych, a w przypadku gdy wniosek zawiera zgodny podział majątku przygotowany przez oboje małżonków – 300 złotych. Należy pamiętać, że sądowy podział majątku co do zasady obejmuje jego całość. Jednakże z ważnych powodów, gdy tak stanowi wniosek o podział majątku może być ograniczony do jego części.

Co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków?

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstanie pomiędzy małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (majątek wspólny). Chyba, że przed zawarciem małżeństwa małżonkowie zdecydują, że zostanie pomiędzy nimi zawarta umowa majątkowa małżeńska wprowadzająca ustrój rozdzielności majątkowej (tzw. intercyza) Zgodnie z treścią art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wspólność majątkowa obejmuje w szczególności:

1. pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2. dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3. środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4. kwoty składek zewidencjonowanych w funduszach emerytalnych.

Do majątku wspólnego należą także wszystkie przedmioty majątkowe i prawa nabyte po zawarciu związku małżeńskiego w zamian składników wchodzących do majątku wspólnego. Zatem w uproszczeniu można powiedzieć, że wszystko to, co kupiliście w czasie trwania związku małżeńskiego za zarobione w tym czasie pieniądze stanowi majątek wspólny małżonków.

Co wchodzi do majątku osobistego?

Natomiast wszystkie przedmioty, które nie są objęte wspólnością majątkową stanowią majątek osobisty każdego z małżonków. Są to co do zasady:

1. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej (zanim został zawarty związek małżeński),
2. przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,
3. prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,
4. przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,
5. prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie, przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość),
6. wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,
7. przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,
8. prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,
9. przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego.

Jaki majątek podlega podziałowi w sprawie o podział majątku wspólnego po rozwodzie?

Prowadząc postępowanie sądowe o podział majątku po rozwodzie (lub też dzieląc ten majątek w ramach ugody) dzielimy tylko to, co wchodzi do majątku wspólnego. Tylko ten majątek podlega podziałowi. Natomiast nie ruszamy majątku osobistego każdego z małżonków. W praktyce w toku sprawy sądowej często pojawia się spór, czy dany składnik majątku należy do majątku wspólnego czy osobistego. Jeżeli spór dotyczy np. mieszkania czy innej nieruchomości problem nabiera istotnego znaczenia. Mogę tylko zasygnalizować, że zazwyczaj strony wykorzystują argument, iż dokonały zakupu nieruchomości z pieniędzy otrzymanych od rodziców w drodze darowizny. Chciałbym Ci napisać, jak można skutecznie podważyć tę argumentację, ale niestety to zagadnienie przekracza ramy tego artykułu. Mogę też zasygnalizować, że w razie sądowego podziału majątku po rozwodzie, sąd nie zawsze będzie zwracał uwagę na oświadczenia znajdujące się w aktach notarialnych, zgodnie z którymi nieruchomość została zakupiona za środki wchodzące w skład majątku osobistego. Więcej o na ten temat możesz przeczytać: Nabycie przedmiotu do majątku osobistego, a oświadczenie współmałżonka

Na czym polega podział majątku wspólnego między małżonkami, czyli w jaki sposób sąd może podzielić majątek po rozwodzie?

Przepisy przewidują trzy sposoby dokonania podziału majątku pomiędzy małżonkami:

1. podział fizyczny,
2. przyznanie prawa własności danego składnika majątku na rzecz jednego z małżonków, obciążając go obowiązkiem spłaty na rzecz drugiego,
3. sprzedaż składników majątkowych wchodzących do majątku wspólnego i podział uzyskanej sumy pomiędzy małżonków

Przyjmując, że w skład majątku wchodzi duża nieruchomość gruntowa, dokonując podziału fizycznego sąd może z niej wydzielić dwie mniejsze nieruchomości i przyznać małżonkom po jednej z nich. Sąd może też przyznać prawo tej nieruchomości jednemu z małżonków, nakładając na niego obowiązek spłaty na rzecz drugiego małżonka. Posługując się dalej przykładem nieruchomości – sąd może również zarządzić jej sprzedaż, a uzyskane środki podzielić pomiędzy małżonków. Sposób dokonania podziału w pierwszej kolejności uzależniony jest od woli stron. W sytuacji, gdy nie są w stanie dojść do porozumienia, sąd – o ile to możliwe – będzie starał się dokonać podziału fizycznego. Z kolei sprzedaż składników majątku i podział uzyskanej kwoty to ostateczność. Co ważne – sąd ustala skład majątku wspólnego według stanu z chwili ustania wspólności małżeńskiej (czyli np. rozwodu), zaś wartość majątku według cen z chwili dokonywania podziału majątku wspólnego.

Nierówne udziały małżonków w majątku wspólnym

Odpowiadając na pytanie na czym polega podział majątku wspólnego pomiędzy małżonkami, nie można pominąć kwestii dotyczącej wysokości udziałów małżonków w majątku wspólnym. W czasie trwania małżeństwa małżonkowie nie mają określonych udziałów w majątku wspólnym. Jest tak aż do momentu ustania wspólności majątkowej, np. na skutek rozwodu. Od tej chwili majątek wspólny dzieli się na dwie części, a każdy małżonków ma w nim równe udziały. Jest tak niezależnie od tego, w jakim stopniu każdy z nich przyczynił się do jego powstania. Warto jednak wiedzieć, że w postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd może ustalić na wniosek jednego z małżonków istnienie nierównych udziały w tym majątku. Podstawą takiego żądania jest istnienie ważnych powodów. W takiej sytuacji sąd ustali udziały w majątku wspólnym z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do jego powstania. Więcej na ten temat możesz przeczytać tutaj: Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym.

Pozostałe roszczenia pomiędzy małżonkami w prawie o podział majątku wspólnego po rozwodzie.

Warto pamiętać, że w toku postępowania o podział majątku wspólnego małżonkowie mogą dochodzić nie tylko ustalenia nierównych udziałów. Małżonkowie mogą żądać zwrotu wydatków, nakładów i innych świadczeń z majątku wspólnego na majątek osobisty (z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych dokonanych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód). Można także żądać zwrotu wydatków i nakładów poczynionych z majątku osobistego na rzecz majątku wspólnego (za wyjątkiem wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności) Gdy postępowanie o podział majątku jest w toku, nie mogą toczyć się równolegle osobne postępowania dotyczące wskazanych wyżej żądań. Dlatego ich zgłoszenie w postępowaniu podziałowym jest tak ważne – po uprawomocnieniu się postanowienia o podziale majątku wspólnego małżonkowie nie będą mogli ich już dochodzić. Na koniec warto dodać, że małżonkowie, którzy chcą podzielić swój majątek jeszcze przed rozwodem, mogą to zrobić pod warunkiem, że wcześniej ustanowili rozdzielność majątkową (więcej na ten temat przeczytasz w artykule Podział majątku w trakcie małżeństwa).