Prawo pracy przewiduje zwolnienie pracownika w trybie dyscyplinarnym. Jest on zarezerwowany dla najpoważniejszych naruszeń, jednak z racji na wiążące się z nim komplikacje warto wiedzieć, kiedy pracodawca jest uprawniony do jego zastosowania.
Czym jest zwolnienie dyscyplinarne pracownika?
W prawie pracy funkcjonują trzy możliwe tryby wypowiedzenia umowy o pracę. Najmniej uciążliwe dla stron stosunku pracy jest rozwiązanie umowy za porozumieniem stron. Rozwiązanie za wypowiedzeniem daje z kolei możliwość znalezienia nowej pracy bądź nowego pracownika przez okres wypowiedzenia, co jest dużym ułatwieniem organizacyjnym. Najtrudniejsze jest zazwyczaj zwolnienie bez wypowiedzenia, czyli tzw. dyscyplinarka.
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia to sytuacja, w której zakończenie stosunku pracy ma miejsce z winy pracownika. Tryb ten stosuje się do wszystkich rodzajów umów o pracę – na czas nieokreślony, określony, próbny bądź na zastępstwo. Nie mają w tym przypadku zastosowania przepisy dotyczące ochrony szczególnej pracowników (np. co do kobiet w ciąży czy pracowników w wieku przedemerytalnym).
Szukasz specjalisty z zakresu prawa pracy?
Kiedy pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia?
Pracownik może zostać zwolniony dyscyplinarnie tylko w ściśle określonych przypadkach. Wszystkie są najpoważniejszymi naruszeniami, jakie mogą dotyczyć pracownika w czasie trwania umowy.
Zgodnie z art. 52 § 1 kodeksu pracy pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie:
- ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;
- popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
- zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
O tym, czy w danym stanie faktycznym i prawnym określone naruszenie można zakwalifikować jako ciężkie, decyduje zarówno stopień winy pracownika, jak i stopień naruszenia interesów pracodawcy. Mowa tu nie tylko o działaniu, ale również o zaniechaniu.
Ustęp 2 wskazanego przepisu dotyczy zawodów, których wykonywanie zależy od posiadania szczególnych uprawnień. Jako przykład ich utraty można wskazać np. odebranie prawa jazdy za jazdę pod wpływem alkoholu w sytuacji, gdy pracownik był zatrudniony jako kierowca.
Przeczytaj także: Umowa o zakazie konkurencji
Jakie powody uzasadniają zwolnienie dyscyplinarne pracownika z pracy w trybie art. 52 kodeksu pracy?
Do przykładowych sytuacji, które uzasadniają rozwiązanie umowy o pracę w trybie dyscyplinarnym, należą:
- brak zachowania obowiązku poufności danych firmowych;
- nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy;
- notoryczne i nieusprawiedliwione spóźnienia;
- przyjście do pracy pod wpływem alkoholu;
- działanie na niekorzyść pracodawcy;
- nieuzasadnione podburzanie pracowników przeciwko pracodawcy;
- naruszanie praw innych pracowników.
Zwolnienie dyscyplinarne – konsekwencje dla pracownika
Rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia skutkuje natychmiastową utratą pracy (pracownik po otrzymaniu oświadczenia pracodawcy powinien natychmiast opuścić miejsce pracy). Co więcej w świadectwie pracy pracodawca na nosi wzmiankę o rozwiązaniu umowy w trynie dyscyplinarnym, co bardzo utrudni pracownikowi znalezienie nowej pracy.
Termin, w który pracodawca może złożyć wypowiedzenie umowy o pracę w trybie art. 52 k.p.
Zaistnienie wskazanych przyczyn uzasadnia rozwiązanie umowy o pracę w trybie dyscyplinarnym. Pracodawca po pozyskaniu wiedzy o przewinieniu nie może jednak czekać za długo ze złożeniem oświadczenia. Jest tak dlatego, że termin w tym zakresie to tylko miesiąc. Oświadczenie powinno być złożone na piśmie i spełniać wszystkie wymogi formalne. Dodatkowo pracodawca musi wskazać w nim przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy oraz pouczenie o prawie do złożenia odwołania do sądu pracy. Istotne, aby pracownik rozumiał, za jakie przewinienia został dyscyplinarnie zwolniony. Tylko w ten sposób można uznać, że wymóg konkretności wypowiedzenia został spełniony.
W przypadku zwolnienia ze względu na popełnienie przestępstwa termin obliczany jest nieco inaczej. Bieg 30 dni rozpoczyna się w chwili uprawomocnienia wyroku.
Należy również pamiętać, że jeśli w danym zakładzie pracy działa zakładowa organizacja związkowa, to zamiar takiego zwolnienia musi być z nią przedyskutowany.
Na tej podstawie należy stwierdzić, że niezgodne z prawem będzie wypowiedzenie umowy o pracę w trybie dyscyplinarnym złożone po kilku miesiącach od zajścia zdarzenia, które je uzasadniało. Taka regulacja jest związana z przeświadczeniem, że jeśli naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych jest naprawdę poważne, pracodawca powinien podejmować działania w kwestii zwolnienia niezwłocznie. Nawet jednak w tej sytuacji pracodawca ma możliwość stosowania alternatywnych dla dyscyplinarki kar. Mowa tutaj np. o przeniesieniu na niższe stanowisko bądź złożeniu oświadczenia o wypowiedzeniu umowy z zachowaniem okresu wypowiedzenia.
Jakie są konsekwencje zwolnienia dyscyplinarnego, które jest nieuzasadnione?
Każde wypowiedzenie o pracę – nawet jeśli jest nieuzasadnione – wywołuje skutki. Jeśli jednak uważasz, że zwolnienie w trybie dyscyplinarnym było nieuzasadnione, możesz złożyć odwołanie od wypowiedzenia. Masz na to 21 dni od chwili doręczenia oświadczenia pracodawcy. Możesz żądać uznania bezskuteczności wypowiedzenia (jeśli byłeś zatrudniony na podstawie umowy na czas nieokreślony), a gdy okres wypowiedzenia już upłynął – przywrócenia do pracy (również tylko wtedy, gdy Twoja umowa nie była okresowa) czy odszkodowania.
Podstawa odwołania musi dotyczyć zarzutu, że złożone wypowiedzenie narusza przepisy o wypowiadaniu umów bądź jest nieuzasadnione (tylko w zakresie umów na czas nieokreślony). Pamiętaj, że prawo chroni pracowników. To pracodawca, wręczając dyscyplinarkę, musi udowodnić, że przyczyna wypowiedzenia była obiektywna.
Odwołanie od wypowiedzenia w trybie dyscyplinarnym składa się do sądu rejonowego właściwego dla pozwanego bądź sądu miejsca, w którym praca była albo miała być wykonywana. Jeśli nie wiesz, jak sporządzić odwołanie, skorzystaj z pomocy profesjonalnego pełnomocnika. Specjalista nie tylko oceni, czy w danym stanie faktycznym i prawnym kierowanie sprawy do sądu ma sens, ale również pomoże Ci przejść przez sprawę sądową i zakończyć ją skutecznie.
Uzasadnione zwolnienie dyscyplinarne pozostaje w Twojej dokumentacji pracowniczej na zawsze. Nie każdy pracodawca wymaga jednak przedstawienia dodatkowych dokumentów i może okazać się, że nie uzyska on wiedzy o zwolnieniu. Tak czy inaczej, jeśli uważasz, że oświadczenie nie było uzasadnione, warto podjąć kroki zmierzające do obrony swoich praw.
Jakie prawa przysługują pracownikowi w przypadku dyscyplinarnego zwolnienia z pracy?
Sytuacja pracownika w związku ze zwolnieniem dyscyplinarnym jest trudna nie tylko z uwagi na wspomniane już wcześniej potencjalne trudności ze znalezieniem nowej pracy. W sytuacji otrzymania dyscyplinarki masz mniej praw niż w razie rozwiązania umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracownika.
Jedną z poważniejszych konsekwencji w takiej sytuacji może być kwestia zasiłku dla bezrobotnych. Przepisy jasno wskazują, że jeśli w okresie 6 miesięcy przed zarejestrowaniem się w powiatowym urzędzie pracy z danym pracownikiem rozwiązano umowę o pracę w trybie dyscyplinarnym, to nabędzie on prawo do zasiłku dopiero po upływie 180 dni od chwili rejestracji. Prawo do zasiłku zostanie skrócone o ten okres.
Z tych względów za każdym razem w obliczu dyscyplinarki należy zweryfikować, czy pracodawca miał podstawy, żeby wręczyć Ci wypowiedzenie.
