Rozwiązanie umowy za porozumieniem stron (umowy o pracę)
Każdą zawartą umowę – można za zgodą obu stron rozwiązać w dowolnym momencie. Ta sama zasada obowiązuje w przypadku umowy o pracę – jest to jeden z prawnie obowiązujących sposobów rozwiązania umowy o pracę.
Należy jednak pamiętać, że rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron następuje wówczas, gdy obie strony zgadzają się na zakończenie współpracy i rozwiązanie umowy o pracę. W takim wypadku ten tryb rozwiązania umowy jest jak najbardziej właściwy.
To się wydaje oczywiste. Jednak w czasach gdy instytucje prawne są w praktyce wykorzystywane do innych celów niż te, do których zostały stworzone, wcale takie oczywiste nie jest.
Nadużycia w zakresie rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron.
Kiedyś zadzwoniła do mnie bardzo zdenerwowana znajoma mówiąc, że pracodawca chce jej wypowiedzieć umowę o pracę i jednocześnie zapytała, czy w takich okolicznościach ona ma podpisać oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę za porozumieniem stron.
Odpowiedź była bardzo krótka: jeżeli chcesz się z rozstać z pracodawcą to podpisz, ale jeżeli uważasz, że przyczyny Twojego zwolnienia są niesprawiedliwe i nieprawdziwe – to odmów.
Moja znajoma była zdezorientowana, bo nie wiedziała, że nie musi podpisywać porozumieniem stron.
Dlaczego pracodawcy proponują rozwiązanie umowy za porozumieniem stron?
Pracodawcy często proponują taki sposób rozwiązania umowy o pracę, aby nie narażać się ze strony pracowników na jakiekolwiek roszczenia.
Dlatego pamiętaj, jeżeli to pracodawca chce rozwiązać z Tobą umowę o pracę to niech to zrobi z zachowaniem okresu wypowiedzenia (tj. za wypowiedzeniem). Wtedy możesz złożyć odwołanie do sądu pracy i walczyć o odszkodowanie)
Ty wcale nie musisz godzić się na podpisywanie oświadczeń o rozwiązywaniu umowy o pracę za porozumieniem stron, bo tym samym pozbawiasz się możliwości sądowej kontroli zasadności tego wypowiedzenia i szans na ewentualne odszkodowanie.
Tak na marginesie, moja znajoma ma teraz dużo fajniejszą pracę, a sąd pracy zasądził dla niej od jej byłego pracodawcy kilkunastotysięczne odszkodowanie. Gdyby podpisała porozumienie w przedmiocie rozwiązania umowy o pracę, sytuacja byłaby zupełnie inna.
Co tracisz podpisując rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron?
Wspomniałem powyżej, że w przypadku podpisania porozumienia w przedmiocie rozwiązania umowy o pracę pracownik pozbawia się możliwości sądowej kontroli zasadności ustania stosunku pracy i szans na odszkodowanie.
Każdy inny sposób jednostronnego rozwiązania stosunku pracy przez pracodawcę (za wypowiedzeniem, bez wypowiedzenia) podlega kontroli w zakresie prawdziwości oraz zasadności takiego rozwiązania.
Więcej informacji na ten temat znajdziesz w kolejnym wpisie (wypowiedzenie umowy o pracę).
Jeżeli w toku takiego postępowania sąd stwierdzi, że rozwiązanie umowy o pracę było wadliwe może zasądzić od pracodawcy odszkodowanie lub przywrócić pracownika do pracy.
Tymczasem rozwiązanie stosunku pracy za porozumieniem stron uniemożliwia taką właśnie sądową kontrole, albowiem pracownik nie może się od niego odwołać do sądu pracy.
A co z okresem wypowiedzenie umowy?
Jak wiesz, zwyczajnym sposoby rozwiązania umowy o pracę jest rozwiązanie jej za wypowiedzeniem. W takim przypadku umowa o pracę rozwiązuje się po upływem czasu – tzw. okresu wypowiedzenia. To bardzo istotne uprawnienie dla pracownika.
Okres wypowiedzenia umowy o pracę w skrajnych sytuacjach może trwać nie mal cztery miesiące.
Kiedy pracownikowi opłaca się podpisać rozwiązanie umowy za porozumieniem stron?
Warto jednak zaznaczyć, że powyższa kwestia wygląda nieco inaczej w wypadku, gdy pracodawca chce rozwiązać umowę o pracę w trybie dyscyplinarnym, czyli z powodu ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych.
Wówczas należy bardzo dokładnie rozważyć prawdziwość zarzutów pracodawcy i w konsekwencji możliwość zawarcia porozumienia, bo – w zależności od konkretnych okoliczności – może się ono dla Ciebie okazać korzystne.
Wszystko zależy od konkretnego przypadku. Pracodawca może przecież blefować mówiąc o zwolnieniu dyscyplinarnym, tylko po to aby rozwiązać z Tobą umowę o pracę za porozumieniem stron i w efekcie pozbyć się Ciebie z grona pracowników. To stała praktyka.
Wspomniałem powyżej, że w przypadku podpisania porozumienia w przedmiocie rozwiązania umowy o pracę pracownik pozbawia się możliwości sądowej kontroli zasadności ustania stosunku pracy i szans na odszkodowanie. Każdy inny sposób jednostronnego rozwiązania stosunku pracy przez pracodawcę (za wypowiedzeniem, bez wypowiedzenia) podlega kontroli w zakresie prawdziwości oraz zasadności takiego rozwiązania. Więcej informacji na ten temat znajdziesz w kolejnym wpisie (wypowiedzenie umowy o pracę). Jeżeli w toku takiego postępowania sąd stwierdzi, że rozwiązanie umowy o pracę było wadliwe może zasądzić od pracodawcy odszkodowanie lub przywrócić pracownika do pracy. Tymczasem rozwiązanie stosunku pracy za porozumieniem stron uniemożliwia taką właśnie sądową kontrole, albowiem pracownik nie może się od niego odwołać do sądu pracy.
Czy mogę uchylić się od zawartego z pracodawcą porozumienia dotyczącego rozwiązania umowy o pracę?
Nie oznacza to, że pracownik po podpisaniu porozumienia nie ma żadnego pola manewru. Istnieje bowiem możliwość uchylenia się od złożonego pracodawcy oświadczenia ? tj. zawartego porozumienia. Jednak w tym zakresie będzie stosować przepisy prawa cywilnego, które w zasadzie nie w żaden sposób nie faworyzują pracownika.
Okolicznością dającą możliwość uchylenia się przez pracownika od skutków oświadczenia woli o rozwiązaniu stosunku pracy za porozumieniem stron jest w szczególności fakt, że pracownik działał:
1) w stanie wyłączającym możliwość świadomego lub swobodnego wyrażenia woli,
2) pod wpływem błędu, podstępu lub groźby.
Ważne jest jednak to, aby złożyć pracodawcy we właściej formie oświadczenie o uchyleniu się od zawartego porozumienia i dokonać tego w odpowiednim terminie. Jeżeli pracownik nie dochowa tych wymagać, uchylenie się od porozumienia nie będze skuteczne.
Ad. 1)
Pierwsza z powyżej wskazanych przyczyn zachodzi w sytuacji, gdy pracownik z jakiś względów nie jest w stanie rozeznać swoich czynów tj. w chwili podpisywania oświadczenia był niepoczytalny. Może być to spowodowane trwałą chorobą psychiczną lub nawet przemijającymi zaburzeniami np. związanymi z przyjmowanie określonych leków. W toku ewentualnego postępowania Sąd będzie w większości przypadków korzystał z pomocy biegłego, który ? po przeprowadzeniu badania ? wyjaśni stan Twojej poczytalności w chwili zawierania porozumienia dotyczącego rozwiązania umowy o pracę. Jeżeli biegły psycholog lub psychiatra uzna, że w krytycznym momencie Twoja poczytalność nie była wyłączona, sąd nie będzie mógł orzec inaczej i uzna, że nie udało Ci się skutecznie uchylić od zawartego porozumienia. Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z treścią przepisów poczytalność musi być w takim przypadku wyłączona. Nie wystarczy, że Twoja zdolność do kierowania swoim postępowaniem była jedynie ograniczona np. ze względu na stres towarzyszący utracie pracy.
Ad 2.)
Od zawartego porozumienia w zakresie rozwiązania umowy o pracę można również uchylić się w przypadku, gdy zostało ono podpisane pod wpływem groźby, podstępu lub błędu.
Możemy zatem podważyć zawarte porozumienie, jeżeli zawarliśmy je tylko ze względu na groźby pracodawcy lub innych osób z nim związanych. Należy jednak podkreślić, że co do zasady nie będzie dotyczyć to przypadków, w których zagrożeniem była utrata pracy (np. wskazana powyżej ?groźba? dyscyplinarnego zwolnienia, w przypadku gdy pracownik nie podpisze porozumienia).
Możliwość uchylenia się od zawartego z pracodawcą porozumienia zachodzi także w wypadku, gdy działaliśmy pod wpływem błędu (tj. mieliśmy nieprawdziwy, błędny obraz rzeczywistości). Może powołać się na błąd pracownica, która zgodziła się na rozwiązanie umowy o pracę w chwili, w której jeszcze nie wiedziała, że jest w ciąży.
Podstęp jest w zasadzie równoważny z błędem, przy czym musi zostać wywołany umyślnie przez pracodawcę lub osobę trzecią. Tymczasem na błąd możemy powołać się także wówczas, gdy błędny ogląd rzeczywistości powstał nawet przypadkowo, bez niczyjej winy.
Sąd Najwyższy rozpatrywał kiedyś sprawę, w której chodziło o to, że pracodawca przekonał pracownika do zawarcia porozumienia w przedmiocie rozwiązania umowy o pracę twierdząc, że znajduje się w likwidacji. Ostatecznie ta informacja okazała się jednak nieprawdą. W zapadłym wyroku Sąd Najwyższy przyjął, że pracownik działał pod wpływem podstępu pracodawcy i w konsekwencji uznał, że pracownik skutecznie uchylił się od zawartego porozumienia.
Jakie są konsekwencje rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron?
W wyniku zawarcia porozumienia z pracodawcą umowa o pracę ulega rozwiązaniu, a stosunek pracy zakończeniu. Należy przy tym podkreślić, że nie musi to nastąpić z chwilą podpisania porozumienia. Strony mogą ustalić termin, w którym umowa ulegnie rozwiązaniu (np. wskazując konkretną datę kalendarzową lub koniec roku, koniec miesiąca itp.). Strony mogą także uzależnić zakończenie stosunku pracy od określonego warunku (np. umowa o pracę rozwiąże się w wypadku, gdy pracownik zda egzamin na studia prawnicze).