Prawo cytatu

Chciałbyś wykorzystać fragment cudzego utworu w swoim? A może ktoś wykorzystał twój utwór i zastanawiasz się, czy miał do tego prawo? Czy też szukasz informacji na temat prawo cytatu? W artykule znajdziesz informacje na temat:

• czym jest prawo cytatu,
• kiedy można korzystać z prawa cytatu,
• jak należy postąpić, gdy przekroczono prawo cytatu.

Kiedy i jak można cytować?

Prawo cytatu stanowi jedną z form dozwolonego użytku z cudzego utworu. Bez konieczności nabywania licencji albo autorskich praw majątkowych do niego. Prawo to wynika z ustawy, nie wymaga zatem nawet zgody twórcy (autora). Niemniej, ze względu na ingerencję w cudzą własność, prawo cytatu podlega kilku istotnym ograniczeniom. Dozwolone jest zatem:

• przytaczanie we własnych utworach stanowiących samoistną całość urywków rozpowszechnionych utworów oraz rozpowszechnione utwory plastyczne, utwory fotograficzne lub inne drobne utwory w całości,
• jednakże tylko w zakresie uzasadnionym celami cytatu, takimi jak wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawami gatunku twórczości.

Cytat przede wszystkim nie może zastępować treści utworu, w takim bowiem przypadku stanowiłoby to naruszenie autorskich praw osobistych przysługujących twórcy pierwotnego utworu. Co do zasady, dozwolone jest cytowanie jedynie urywków (fragmentów) cudzych utworów. Wskazuje się wręcz, że rozmiar cytowanego dzieła powinien być możliwie najmniejszy. Jednak na tyle obszerny, aby można było osiągnąć cel cytatu, i aby sam cytat i wnioski płynące z cytowania były zrozumiałe dla odbiorców dzieła. Przy czym cytat powinien pełnić rolę podrzędną w stosunku do dzieła głównego.

Pomoc w zakresie prawa własności intelektualnej we Wrocławiu

Drobny utwór a prawo do cytatu

Drobny utwór może zostać wykorzystany w całości. Ustawa ta nie definiuje pojęcia drobnego utworu. Jednak wydaje się, że czynnikiem, który decyduje o uznaniu danego utworu za należący do tej kategorii jest głównie “rozmiar”. Rozumiany jako objętość, wielkość, czas trwania, podlegający relatywizacji w odniesieniu do konkretnej kategorii utworów.

Niekiedy wszakże, nawet przytoczenie całego utworu innego aniżeli “drobny” może być także uzasadnione. W takim przypadku cytujący powinien wszakże móc wykazać, że czyni to w opisanych powyżej celach. Tj. wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie. Osoba powołująca się na prawo cytatu powinna bowiem wykazać, że użyła go w sposób uzasadniony treścią własnej wypowiedzi, w której cytat został wykorzystany, w celu unaocznienia recenzowanych wywodów lub zilustrowania krytykowanego poglądu.

Przeczytaj także: Czym jest dozwolony użytek?

W prawie cytatu nie chodzi więc o proste włączenie cudzego utworu do własnego. Lecz o uczynienie tego w sposób uzasadniony tokiem argumentacji i usprawiedliwioną potrzebą precyzyjnego przytoczenia cudzego spostrzeżenia czy tezy. Takie uzasadnienie wykorzystania cytatu musi wystąpić również w razie powołania się na prawa gatunku twórczości. Także bowiem w tym wypadku cytat musi być umotywowany celem jaki pełni w świetle omawianych przepisów. To znaczy ma konfrontować własne stanowisko lub poglądy użytkownika korzystającego z cytatu z tymi, jakie przekazuje zacytowany utwór.

Korzystając z prawa cytatu musimy pamiętać o poszanowaniu autorskich praw osobistych twórcy cytowanego utworu. W tym w szczególności wskazania źródła cytatu oraz nazwiska autora.

Przekroczenie prawa cytatu

Jeżeli wykorzystano cudzy utwór w sposób nieuzasadniony prawem cytatu, twórcy przysługuje pełna ochrona prawnoautorska. Tego typu użycie utworu będzie bowiem naruszało prawa autorskie twórcy. Autor będzie mógł zatem występować ze wszystkimi roszczeniami przewidzianymi dla przypadków naruszenia jego praw. Przekroczenie prawa cytatu może mieć miejsce, przede wszystkim gdy cytowany fragment jest nieadekwatny do dozwolonych przez ustawę celów. Zacytowano cały utwór, który nie jest utworem drobnym, czy też użycie cytatu nie było uzasadnione.

Przeczytaj także:

• Co to jest utwór pracowniczy
• Przeniesienie praw autorskich