Powszechnie przyjmuje się, że pracuje się w dzień, a w nocy wypoczywa. Praca w niektórych zawodach wiąże się z tym, że taki układ dnia nie jest możliwy. Czy dobrym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie zakazu funkcjonowania szpitali w godzinach nocnych? Z pewnością nie. Jednakże praca w porze nocnej dotyczy także zawodów cechujących się mniejszą odpowiedzialnością. Regulacja godzin pracy piekarza przez wprowadzenie pracy w godzinach 8.00 ? 16.00, wiązałaby się z tym, że moglibyśmy zapomnieć o świeżym pieczywie na śniadanie. Praca w porze nocnej jest zwykle bardziej uciążliwa dla organizmu i często zmniejsza wydajność pracy.
W związku z tym, że niemożliwe jest wyeliminowanie pracy nocnej, w artykule omówię specjalne rozwiązania regulujące kwestie zatrudnienia oraz zasad pracy i płacy przy pracy w porze nocnej.
Praca w porze nocnej ? na czym polega?
Aby rozpocząć rozważania o uwarunkowaniach pracy w porze nocnej, najpierw należy zdefiniować, czym właściwie jest ?pora nocna?.
Kodeks pracy reguluje te kwestię w art. 151. Wskazuje, że jest to 8 godzinny okres między 21.00 a 7.00. Szczegółowe ustalenia w tym zakresie zawiera wewnętrzny regulamin pracy. W przypadku braku konieczności wydania regulaminu niezbędne jest przekazanie pisemnej informacji pracownikowi maksymalnie w ciągu 7 dni od momentu zawarcia umowy o pracę. Pracę w porze nocnej wykonuje się tam, gdzie niezbędne jest zapewnienie ciągłości produkcji lub w sytuacji świadczenia usług niezbędnych dla społeczeństwa.
Mimo ogólnego wskazania godzin pracy nocnej, to pracodawca wybiera konkretne 8 kolejnych godzin, które mogą być uwzględnione w ramach tej formuły. Na pisemny wniosek pracownika, pracodawca ma obowiązek powiadomienia inspektora pracy o zatrudnianiu pracownika pracującego w nocy.
Aby uznać, że pracownik pracuje w porze nocnej musi on pracować minimum w 25% w porze nocnej (czyli w każdej kolejnej dobie minimum 3 godziny). Jeżeli wykonuje prace szczególnie niebezpieczne lub związane z dużym wysiłkiem, to czas jego pracy nocnej nie może przekraczać 8 godzin. Zasada ta nie dotyczy pracowników zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy oraz (z oczywistych względów) sytuacji związanej z prowadzeniem akcji ratunkowej lub usunięciem awarii.
Ewidencja czasu pracy
Obowiązek prowadzenia ewidencji czasu pracy pracownika spoczywa na pracodawcy. Dzięki temu można prawidłowo ustalić wynagrodzenie i inne, przewidziane prawem, świadczenia. Na prośbę pracownika pracodawca ma obowiązek udostępnić mu ewidencję do wglądu.
Pracodawca powinien założyć indywidualną kartę ewidencji czasu pracy dla każdego pracownika. Zakres zbieranych danych powinien obejmować pracę w:
- poszczególnych dobach (także w weekendy),
- porze nocnej,
- godzinach nadliczbowych,
- dni wolne od pracy w 5 dniowym tygodniu pracy oraz
- wykaz dyżurów, zwolnień, usprawiedliwień i urlopów pracownika.
Ustawodawca nie wskazuje formy prowadzenia takiej ewidencji. Dane można zbierać zarówno przez np. fizyczne podpisywanie kart zakładowych, jak i cyfrową bazę danych wejść przez bramki na teren zakładu pracy.
Nie wszyscy pracownicy związani są jednak z koniecznością prowadzenia ewidencji czasu pracy w godzinach nocnych. Nie dotyczy to pracowników otrzymujących ryczałt za godziny nadliczbowe i pracę w porze nocnej.
Praca w porze nocnej ? kto nie może jej wykonywać?
Niektóre grupy pracowników obejmuje zakaz pracy w porze nocnej. Należą do nich:
- kobiety w ciąży,
- niepełnosprawni,
- osoby niepełnoletnie
- opiekunowie dzieci do 4 roku życia.
W części przypadków istnieje możliwość zwolnienia z tego zakazu swojego pracownika. Wymaga to jednak zgody zainteresowanego lub jego lekarza.
Dodatek do wynagrodzenia
Praca w nocy wiąże się z dodatkiem do wynagrodzenia. Określony jest on na poziomie 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę. Pracodawca może ustalić z pracownikiem (pracownikami) inną, wyższą stawkę. Dla przykładu:
- Maj 2020 to 4 pełne tygodnie pracy ? 4 tygodnie x 40 godzin = 160 godzin. Aktualnie obowiązująca minimalna płaca brutto ustalona jest na poziomie 2600 zł. Pracownik Jan przepracował w maju 160 godzin. Pracodawca nie określił wysokości dodatku do wynagrodzenia za pracę w porze nocnej. Zgodnie z prawem, wynosi więc 20%.
- 2600 zł/ 160h = 16,25 zł
- 16,25 zł *20% = 3,25 zł
Dodatek do pracy w godzinach nocnych wynosi 3,25 zł do każdej przepracowanej w porze nocnej godziny.
Podsumowanie ? praca w porze nocnej
Praca w porze nocnej wiąże się z określonymi prawami i obowiązkami, które powinien znać zarówno pracownik, jak i pracodawca. Niemożliwym jest całkowite wyeliminowanie pracy w nocy. Ustawodawca musiał zatem wprowadzić rozwiązania, dzięki którym zasady pracy i płacy w tym trybie zatrudnienia są jasne i zrozumiałe.
