Przyjście na świat dziecka bez wątpienia jest jedną z najważniejszych chwil w życiu rodzica. Niesie ze sobą radość, ale też wywraca dotychczasowe funkcjonowanie do góry nogami. Świeżo upieczonej mamie w przyzwyczajeniu się do nowej rzeczywistości pomóc ma m.in. urlop macierzyński. Jednak im bliżej jego końca, tym więcej kobiet zaczyna się zastanawiać, jak będzie wyglądała ich sytuacja po powrocie do pracy. Niektóre martwią się, czy w ogóle będą miały dokąd wrócić.
Powrót do pracy po urlopie macierzyńskim zawsze wiąże się z pewnymi obawami. W końcu ostatnie miesiące spędziłaś na opiece nad noworodkiem. Z jednej strony zastanawiasz się jak oboje zniesiecie rozłąkę. Z drugiej ? czy ponownie odnajdziesz się w zawodowej rzeczywistości. Być może obawiasz się, że nie będziesz miała dokąd wracać? Jedno jest pewne ? powrót do pracy po urlopie macierzyńskim nie powinien być dla Ciebie źródłem dodatkowych zmartwień. Wyjaśniamy dlaczego.
Szczególna ochrona w trakcie urlopu macierzyńskiego
Urlop macierzyński to w pełni płatny urlop przyznawany kobiecie, która w okresie zatrudnienia urodziła dziecko. Służy regeneracji po porodzie oraz, co oczywiste, opiece nad noworodkiem. Zgodnie z art. 180 § 1 Kodeksu pracy urlop macierzyński przysługuje pracownicy w wymiarze od 20 do 37 tygodni, w zależności od liczby dzieci, które przyszły na świat przy jednym porodzie. Co istotne, kobieta przed przewidywaną datą porodu może wykorzystać do 6 tygodni przysługującego jej urlopu macierzyńskiego. Natomiast po wykorzystaniu 14 tygodni urlopu po porodzie może zrezygnować z jego dalszej części ? pod warunkiem, że pozostałą część urlopu wykorzysta ojciec.
Stan ciąży oraz po urodzeniu dziecka w czasie trwania urlopu macierzyńskiego zapewnia matce (a odpowiednio także ojcu wykorzystującemu pozostałą część urlopu) ochronę pracowniczą. Najważniejsze w tym kontekście są postanowienia art. 177 § 1 Kodeksu pracy. Wskazuje on, że pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego. Wyjątek to sytuacja, w której zaistniały okoliczności, które uprawniają do rozwiązania umowy o pracę bez okresu wypowiedzenia z winy pracownicy. Jednak aby do tego doszło to reprezentująca ją zakładowa organizacja związkowa musi wyrazić zgodę.
Dodatkową ochronę przewiduje § 3 powołanego wyżej przepisu. Stanowi on, że jeżeli umowa o pracę na czas określony lub na okres próbny dłuższy niż miesiąc kończy się po trzecim miesiącu ciąży, przedłuża się ją do dnia porodu.
Wraz z zakończeniem urlopu macierzyńskiego ta szczególna ochrona wygasa.
Pojawia się wówczas pytanie, co dalej?
Jak wygląda powrót do pracy po urlopie macierzyńskim?
Przede wszystkim pracodawca ma obowiązek umożliwić Ci ten powrót. Nie mają na to wpływu ewentualne zmiany organizacyjne, które mogły nastąpić w zakładzie pracy pod Twoją nieobecność. Pracodawca powinien więc zapewnić Tobie powrót na to samo stanowisko, które zajmowałaś wcześniej. Jeżeli zaś okaże się, że z uwagi na zmiany organizacyjne takiego stanowiska już nie ma, winien zapewnić Ci zatrudnienie na stanowisku równorzędnym, i to dodatkowo odpowiadającym Twoim kwalifikacjom zawodowym. Dopiero jeżeli i takie stanowisko nie istnieje, możliwe staje się zatrudnienie na stanowisku niższym.
Co z wynagrodzeniem?
Bez względu na to, czy powróciłaś na swoje poprzednie stanowisko pracy, równorzędne czy też niższe, Twoje wynagrodzenie musi być adekwatne do wynagrodzenia na stanowisku, które zajmowałaś przed urlopem macierzyńskim.
Działa to w dwie strony. Jeśli po powrocie do pracy zatrudniono Cię na stanowisku niższym (pamiętajmy, że może tak się stać tylko w sytuacji opisanej wcześniej), wynagrodzenie mimo wszystko nie ulega pomniejszeniu. Innymi słowy ? zostaje ono na takim samym poziomie, na jakim było ustalone dla wyższego stanowiska zajmowanego przed urlopem macierzyńskim. Jednakże gdy w czasie urlopu macierzyńskiego na stanowisku zajmowanym wcześniej wprowadzono podwyżki, po powrocie Tobie również należna będzie podwyżka.
Zwolnienie po powrocie do pracy z urlopu macierzyńskiego ? czy jest w ogóle możliwe?
Wskazaliśmy już, że pracodawca ma obowiązek umożliwienia powrotu do pracy pracownicy po urlopie macierzyńskim. Z drugiej strony kończący się urlop macierzyński idzie w parze z końcem ochrony pracowniczej z powodu ciąży i po urodzeniu dziecka. Czy zatem możliwe jest zwolnienie po powrocie do pracy z urlopu macierzyńskiego?
I tak, i nie. Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie.
Tak, dlatego że pracodawca jak najbardziej może wypowiedzieć wtedy umowę o pracę. Nie, bo musi mieć ku temu konkretne i rzecz jasna niedyskryminujące podstawy.
Nie może zatem zwolnić pracownicy dlatego, że ma ona dziecko, albo dlatego, że wychodzi z pracy wcześniej, bo przysługuje jej przerwa na karmienie piersią (przy jednym dziecku to dwie półgodzinne przerwy, które można sumować). Takie zachowanie należałoby poczytać za dyskryminację, o czym więcej dowiesz się z naszego artykułu ?Dyskryminacja w miejscu pracy. Co Ci się należy od pracodawcy, gdy padłeś jej ofiarą??.
Powrót do pracy po urlopie macierzyńskim ? jak nie dać się zwolnić?
Aby uchronić się przed zwolnieniem po urlopie macierzyńskim warto jeszcze przed powrotem do pracy porozmawiać z pracodawcą i ustalić szczegóły dalszej współpracy. W dzisiejszych czasach pracodawcy są bowiem coraz bardziej elastyczni i otwarci na potrzeby pracowników. Być może pracodawca zaproponuje wykonywanie pracy w trybie częściowo bądź nawet całkowicie zdalnym.
Innym z rozwiązaniem pozwalającym na przedłużenie ochrony pracowniczej jest urlop wychowawczy. To urlop w wymiarze 36 miesięcy przysługujący na opiekę nad dzieckiem. Rodzice mogą go wykorzystać maksymalnie do ukończenia przez nie szóstego roku życia (a w przypadku dzieci niepełnosprawnych ? do ukończenia osiemnastego roku życia). Warunkiem jest złożenie odpowiedniego wniosku najpóźniej 21 dni przed planowanym rozpoczęciem urlopu wychowawczego. Wówczas ochrona pracownicza przed zwolnieniem trwa nadal aż do czasu jego zakończenia i powrotu do pracy.
Czy ochrona pracownicza może okazać się nieskuteczna?
Kodeks pracy przewiduje sytuacje, w których ochrona pracownicza nie będzie tak skuteczna, jak chciałaby tego pracownica. Trzeba jednak wyraźnie podkreślić, że dzieje się tak w naprawdę wyjątkowych przypadkach:
- jeżeli wypowiedzenie umowy o pracę następuje z winy pracownicy, a reprezentująca ją zakładowa organizacja związkowa nie sprzeciwia się temu,
- upadłość lub likwidacja pracodawcy.
W tym drugim przypadku pracodawca uzgadnia termin rozwiązania umowy o pracę z zakładową organizacją związkową, która reprezentuje pracownicę. Do tego czasu pracodawca musi zapewnić pracownicy inne zatrudnienie. Jeżeli zaś nie ma takiej możliwości, to pomimo, że teoretycznie urlop macierzyński zostaje zakończony (ustał stosunek pracy, więc nie może być mowy o urlopie), to nie kończy się okres, za jaki pracownica uprawniona jest do zasiłku macierzyńskiego.
Powrót do pracy po urlopie macierzyńskim i uniknięcie zwolnienia ? podsumowanie
W czasie ciąży i urlopu macierzyńskiego pracownica podlega szczególnej ochronie. Po jego zakończeniu ochrona wygasa, choć wciąż mogą jej przysługiwać dodatkowe uprawnienia, jak na przykład przerwa na karmienie dziecka piersią.
Istnieje jednak możliwość przedłużenia okresu ochronnego ? poprzez złożenie w odpowiednim czasie wniosku o urlop wychowawczy (lub obniżenie wymiaru czasu pracy). W niektórych sytuacjach, takich jak wypowiedzenie umowy o pracę z winy pracownicy czy upadłość lub likwidacja pracodawcy ? ochrona pracownicza przestaje obowiązywać.
Przede wszystkim jednak, jak w prawie każdym innym przypadku, najlepszą metodą na uniknięcie zwolnienia jest znajomość swoich praw, oraz odwaga w ich egzekwowaniu.
