Pola eksploatacji

Zastanawiasz się czym są pola eksploatacji? Nie wiesz, w jaki sposób należy je wskazać w umowie dotyczącej praw autorskich? A może interesuje cię, jak należy postąpić, gdy powstaną nowe nie wskazane w umowie? W artykule znajdziesz informacje na temat:

• pól eksploatacji,
• sposobu określania pól eksploatacji w umowach,
• zasad ustalania wynagrodzenia za pola eksploatacji.

Czym są pola eksploatacji?

Korzystanie z utworu, podobnie jak z innych przedmiotów, możliwe jest w różnych celach oraz na różne sposoby. W odniesieniu do praw autorskich owe cele i sposoby korzystania określa się mianem pól eksploatacji. Nie istnieje kompletny katalog pól eksploatacji. W związku z rozwojem technologii pojawiają się nowe pola eksploatacji. Ustawy wymieniają zatem jedynie przykładowe, najczęściej wykorzystywane pola. Są nimi w zakresie:

• utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
• obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;
• rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Jak już to zaznaczyliśmy, nie jest to lista kompletna, a jedynie przykładowa. W umowie mającej za przedmiot prawa autorskie można zatem wskazać również i inne pola eksploatacji.

Szukasz pomocy Kancelarii prawnej w sprawie dotyczącej praw autorskich?

Pola eksploatacji a umowy

Autorskie prawa majątkowe mogą być zbywane (służy do tego umowa przeniesienia tychże praw) albo udostępniane do czasowego korzystania (wykorzystuje się w tym przypadku umowę licencji). Obowiązkowym elementem każdej z tych umów jest wskazanie pól eksploatacji których ona dotyczy. W zakresie konstruowania klauzul umownych istnieje kilka ważnych zasad, o których warto pamiętać:

• umowy te obejmują wyłącznie pola eksploatacji wyraźnie w nich wymienione, nie można zatem ich domniemywać i w ten sposób rozszerzać zakres umowy. Umowa nie obejmuje pól eksploatacji, które nie zostały w niej wymienione,
• nie jest możliwe użycie ogólnej klauzuli “wszystkie pola eksploatacji”, należy je możliwe dokładnie wymienić. Dopuszcza się przy tym wprowadzenie do umowy zapisu, iż umowa dotyczy pól eksploatacji wskazanych w art. 50 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (przepis ten wymienia ww. pola eksploatacji),
• w umowie nie trzeba jednak używać zwrotów ustawowych, a opisać własnymi słowami sposób wykorzystania utworu, przykładowo “wykorzystanie zdjęć na okładce tygodnika”.

Jeżeli w umowie wskazano tylko niektóre z pól eksploatacji, własność pozostałych nadal przysługiwać będzie twórcy. Co więcej, umowa taka może dotyczyć tylko pól eksploatacji, które są znane w chwili jej zawarcia. Nie jest zatem prawidłowe dodawanie w niej zapisu, iż obejmuje także pola eksploatacji, które powstaną w przyszłości. Zapis taki byłby nieważny.

Wynagrodzenie

Zasadą jest, że twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji. Rzecz jasna zasada ta może zostać zmieniona w treści umowy przenoszącej ich własność, bądź udzielającej licencji na korzystanie z nich.

Jak wiemy, umowa nie obejmuje pól eksploatacji nieznanych w chwili jej zawarcia. Jeżeli zatem takie powstaną, a nabywca będzie chciał wykorzystywać utwór również w ich zakresie, to należy zawrzeć kolejną umowę. W takim przypadku twórcy przysługiwać będzie dodatkowe wynagrodzenie za te pola eksploatacji, o ile strony nie postanowią inaczej.

Przeczytaj także:

• Utwór pracowniczy 
• Komu przysługują prawa autorskie
• Jak rozumieć prawo cytatu?