W wielu przepisach prawa spadkowego oraz prawa rodzinnego w celu określenia relacji pomiędzy spokrewnionymi osobami używa się terminów, które mogą być mało zrozumiałe jak np. wstępny, zstępny, a niekiedy powinowaty. Mówi się o pokrewieństwie w linii prostej i w linii bocznej, stopniach pokrewieństwa, a w niektórych przypadkach także o stosunku powinowactwa. Czy nie łatwiej mówić po prostu dziecko, wnuk, kuzyn, rodzice, dziadek? W tym artykule wyjaśnimy definicje i znaczenie tych pojęć.
Pokrewieństwo – związki pomiędzy członkami rodziny
Pokrewieństwo pomiędzy dwiema osobami oznacza, że pochodzą one od wspólnego przodka. W przypadku pokrewieństwa wyróżniamy linię prostą i boczną. Krewni w linii prostej to osoby, które pochodzą bezpośrednio od siebie czyli: rodzice – dzieci, pradziadkowie — prawnuki itd. Osoby spokrewnione w ten sposób zawsze będą po sobie dziedziczyć.
Pewnie zwróciłeś uwagę, że związek pomiędzy rodzicami a dziećmi jest bliższy niż pomiędzy pradziadkami i prawnukami. Ta różnica to właśnie stopień pokrewieństwa. W przypadku rodziców i dzieci jest bliższy niż pomiędzy wnukami i dziadkami. Zgodnie ustawą stopień pokrewieństwa określa się licząc ilość urodzeń pomiędzy danymi osobami.
Ojciec i syn, to krewni pierwszego stopnia (mamy tylko jedno urodzenie – syna). Dziadek i wnuk, to drugi stopień (dwa urodzenia – najpierw rodzic, potem dziecko rodzica, czyli wnuk).
Oprócz tego istnieje także pokrewieństwo w linii bocznej. Takie osoby mają wspólnego przodka, ale jedna nie pochodzi od drugiej (np. rodzeństwo). Tutaj też mamy stopnie, dzięki czemu może określić, że np. nasz wujek lub ciotka, to nasi krewni drugiego stopnia w linii bocznej.
Warto także wspomnieć, że zasada jest taka, że pokrewieństwo wynika ze związków genetycznych. Należy jednak pamiętać, że podstawą pokrewieństwa może być także decyzja sądu. Częstym przypadkiem, który dotyczy tej właśnie sytuacji jest adopcja. W skutek wydania orzeczenia sądu pojawia się stosunek pokrewieństwa. Z punktu widzenia prawnego, nie różni się ono niczym, od tego biologicznego. Zatem dzieci adoptowane dziedziczą po swoich przybranych rodzicach czy dziadkach, tak samo, jak dzieci biologiczne.
Zstępny i wstępny
Prawo spadkowe wprowadza jeszcze dodatkowe określenie, którym wyjaśnia związki rodzinne pomiędzy dwiema osobami. Mowa tu o zstępnych i wstępnych. Jest to ważne, bo dzięki temu mamy możliwość określić, kto od kogo pochodzi, a przez to, kto po kim dziedziczy.
Zstępni, to wszyscy krewni w linii prostej, którzy pochodzą od danej osoby — dzieci, wnuki, prawnuki. Określając, kto jest zstępnym, schodzimy w dół drzewa genealogicznego — czyli zstępujemy.
Z kolei wstępni, to wszyscy przodkowie danej osoby. Jeżeli chcemy poszukać naszych wstępnych, to idziemy do góry drzewa genealogicznego, czyli wstępujemy.
Wstępujemy do góry, określając wstępnych (przodków) i zstępujemy na dół, szukając zstępnych (dzieci, wnuki itd,) Proste.
A wiesz kim jest nasciturus?
Powinowactwo pomiędzy określonymi osobami
Z powinowactwem mamy do czynienia, kiedy dwie osoby zwierają pomiędzy sobą małżeństwo. Co ciekawe, nie istnieje ono pomiędzy małżonkami, ale pomiędzy jednym małżonkiem i krewnymi drugiego, czyli z teściową, teściem, szwagrem itp. W tym przypadku także określa się linie i stopnie.
Ciekawe jest także to, że ten stosunek nie ustaje w wyniku rozwodu. Teoretycznie więc związek z teściową jest na całe życie. To o tyle istotne, że powinowaci w linii prostej nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa bez zgody sądu.
Jakie jeszcze znaczenie ma pokrewieństwo, czy fakt bycia wstępnym i zstępnym?
Osoby spokrewnione:
- mogą odmówić składania zeznań w sprawie karnej, administracyjnej lub cywilnej
- nie mogą być sędziami lub urzędnikami rozstrzygającymi sprawę swojego krewnego
- nie mogą wykonywać czynności notarialnych, w których udział biorą ich krewni
- mogą wystąpić o ubezwłasnowolnienie krewnego
- są zobowiązane do świadczeń alimentacyjnych
