Co do zasady, prawo przewiduje, że można przenieść konkretną wierzytelność (uprawnienie) na inny podmiot bez zgody dłużnika, czyli osoby zobowiązanej. Istnieje jednak możliwość na zabezpieczenie interesów dłużnika. Nie zawsze bowiem jest dla niego obojętne wobec kogo ma spełnić zobowiązanie. Z uwagi na to, że zagadnienie cesji jest dosyć skomplikowane, w tym artykule postanowiłem w pierwszej kolejności:
- czym jest i jaki cel ma cesja wierzytelności?
- kiedy można dokonać cesji wierzytelności?
- w jaki sposób dokonać cesji?
- kiedy cesja wierzytelności jest skuteczna?
Następnie zaś opiszę sposoby na to, w jaki sposób dłużnik może ?zablokować? możliwość dokonania cesji wierzytelności poprzez odpowiednie postanowienie umowne.
Czym jest cesja wierzytelności?
Cesja wierzytelności, mówiąc najprościej, to przeniesienie uprawnień na inną osobę lub firmę. Przykładowo, jeżeli Twój kontrahent zalega z opłatą za Twoje usługi/towary, to jesteś wobec niego wierzycielem, a on jest Twoim dłużnikiem. Przysługuje Ci zatem uprawnienie do żądania od niego określonej kwoty. Dokonując cesji wierzytelności przenosisz to uprawnienie na inny podmiot, np. firmę zawodowo zajmującą się ściąganiem należności.
Jak dokonać cesji wierzytelności?
Aby dokonać cesji wierzytelności należy zawrzeć umowę z podmiotem, na który chcesz przenieść swoje uprawnienie. Posługując się prawniczymi terminami, osoba (firma), która dotychczas dysponowała uprawnieniami to cedent, a nabywca uprawnień to cesjonariusz.
Skutki umowy cesji wierzytelności
Wraz z dokonaniem się cesji, nabywca uprawnień przejmuje wszystkie prawa zbywcy, które wynikają ze stosunku łączącego zbywcę z osobą trzecią (wobec której miał konkretne uprawnienie). Najczęściej przedsiębiorcy decydują się na dokonanie cesji, aby zaoszczędzić czas na odzyskiwanie należności od kontrahentów. ?Sprzedają? wierzytelności po kwocie niższej niż jej wysokość podmiotom, które profesjonalnie zajmują się odzyskiwaniem długów., ponieważ na rynku wyspecjalizowały się podmioty, które zajmują się tylko i wyłącznie windykacją.
Dopuszczalność dokonania cesji
Po krótkim wstępie, w którym starałem się wskazać najważniejsze cechy cesji wierzytelności, chciałbym poruszyć główny temat wpisu, a mianowicie dopuszczalność cesji. O możliwości dokonania cesji wierzytelności mówi art. 509 kodeksu cywilnego:
- 1. Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.
- 2. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.
Z powyższego wynika, że co do zasady cesji można dokonać zawsze, chyba, że sprzeciwiałoby się to:
- ustawie (czyli mówiąc inaczej, byłoby niezgodne z prawem),
- zastrzeżeniu umownemu (o czym więcej piszę dalej),
- właściwości zobowiązania (np. przy uprawnieniach osobistych, np. służebność).
Ograniczenie cesji wierzytelności w umowie
Z powyższego przepisu wynika również, że do dokonania przelewu wierzytelności (cesji) nie jest wymagana zgoda dłużnika. Dlatego też, należy pamiętać, że jedynym sposobem na to, aby cesja była niedopuszczalna jest zastrzeżenie tego w umowie. Jeżeli dłużnik tego nie dopilnuje, nie ma potem możliwości sprzeciwienia się dokonanej cesji. Może jedynie wnosić o zawarcie dodatkowej umowy, w której znajdzie się postanowienie o niedopuszczalności cesji.
W praktyce może być istotne dla dłużnika to wobec, jakiego podmiotu ma spełnić swoje świadczenie. Dlatego też w takich sytuacjach warto zabezpieczyć swoje interesy, podpisując umowę.
Jak ograniczyć możliwość dokonania cesji w umowie?
Najkorzystniejszym postanowieniem umownym dla dłużnika w tej sytuacji byłaby całkowity brak możliwość dokonywania cesji uprawnień wynikających z konkretnej umowy. Nie zawsze jednak wierzyciel się na to zgodzi. Istnieją jednak również inne sposoby na umowne ograniczenie dopuszczalności cesji.
Są to m.in.:
Uzależnienie skuteczności cesji od spełnienia określonych warunków (np. ustalenie, że cesja może nastąpić tylko i wyłącznie w formie pisemnej ? prawo bowiem nie precyzuje formy, w jakiej powinna zostać dokonana cesja wierzytelności)
Wskazanie konkretnych podmiotów, na rzecz których może zostać w przyszłości dokonana cesja wierzytelności
Uzależnienie skuteczności cesji od wyrażenia zgody dłużnika (takie postanowienie jest jak najbardziej dopuszczalne z uwagi na zasadę swobody umów)
Co, jeżeli wierzyciel obejdzie powyższe zakazy?
W przypadku, gdy wierzyciel zdecyduje się dokonać cesji wierzytelności, pomimo zakazu jej dokonania w umowie lub niespełnienia określonych warunków, cesja taka jest nieważna. Jej skuteczność zależy od następczej zgody dłużnika. Może on ?potwierdzić? taką umowę i sprawić, że będzie ważna. W przypadku braku potwierdzenia, umowę uważa się za nigdy nie zawartą.
Ustawowe wyjątki
Istnieje jeszcze jedna ważna regulacja w kontekście dopuszczalności cesji. Jeżeli wierzytelność jest stwierdzona pismem (np. fakturą), to zakaz dokonania cesji bez zgody dłużnika jest ważny względem potencjalnego nabywcy uprawnienia tylko wtedy, gdy pismo zawierało wzmiankę o tym zastrzeżeniu, chyba, że nabywca wierzytelności w chwili cesji o zastrzeżeniu wiedział.
