Uprawnienia pracownika wynikające z kodeksu pracy
Każdy pracownik, któremu wręczono wypowiedzenie umowy o pracę, ma prawo do wniesienia odwołania. Odwołanie wnosi się do sądu pracy w ciągu 21 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę. Co istotne dotyczy to zarówno umowy o prace zawartej na czas nieokreślony jak i określony. Jeżeli sąd uzna, że wypowiedzenie było niezgodne z prawem, doszło do naruszenia przepisów o wypowiadaniu umów o prace lub brak uzasadnienia wypowiedzenia, wówczas wyda orzeczenie o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach, uzna wypowiedzenie umowy o pracę za bezskuteczne lub przyzna mu odszkodowanie liczone jako iloraz sumy wynagrodzenia za pracę.
Warto pamiętać, że te samy zasady stosuje się odpowiedniego do wypowiedzenia zmieniającego.
Sprawdź, jak dopełnić formalności i dochodzić swoich praw.
Kiedy pracodawca może wypowiedzieć pracownikowi umowę o pracę?
W polskim prawie umowa o pracę rozwiązuje się:
- na mocy porozumienia stron;
- przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem);
- przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia);
- z upływem czasu, na który była zawarta.
W przypadku umów zawartych na czas nieoznaczony oraz rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia kodeks pracy wskazuje, że w wypowiedzeniu pracodawca powinien wskazać przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy. Dodatkowo konieczne jest podanie informacji o przysługującym prawie odwołania od wypowiedzenia.
Przyczyna wypowiedzenia musi być rzeczywista i jednocześnie na tyle znacząca, aby uzasadniała podjęcie takiej decyzji przez pracodawcę. W praktyce w obrocie spotyka się następujące przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę:
- utrata zaufania pracodawcy w stosunku do pracownika;
- działalność konkurencyjna podejmowana przez pracownika;
- zawiniona utrata uprawnień;
- stawienie się w miejscu pracy w stanie wskazującym na użycie alkoholu bądź narkotyków.
Obowiązek uzasadnienia przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę
Jak zostało już wspomniane, wypowiedzenie umowy o pracę na czas nieokreślony musi być uzasadnione (wymóg ten dotyczy jedynie pracodawcy). Oprócz tego prawo pracy wskazuje, że wskazane powody mają być konkretne – czyli zrozumiałe dla pracownika – oraz prawdziwe (a nie hipotetyczne czy przyszłe). Nie mogą być też zbyt ogólne. Wskazuje się jednak, że wymóg konkretności oraz wytłumaczenia przyczyny wypowiedzenia nie jest równoznaczny z obowiązkiem szczegółowego opisywania sytuacji, która sprawiła, że wypowiedzenie stało się konieczne. Chodzi jedynie o to, żeby pracownik rozumiał stanowisko pracodawcy – w samym wypowiedzeniu w takiej sytuacji wystarczy umieszczenie zwięzłej przyczyny rozwiązania umowy.
Kiedy pracodawca nie może wypowiedzieć umowy?
Istnieją również sytuacje, w których pracodawca nie ma możliwości wypowiedzenia umowy. Wówczas zawsze będzie ono nieprawidłowe, a co za tym idzie uzasadniające uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne.
Mowa tu o następujących sytuacjach:
- przebywanie pracownika na urlopie – wypoczynkowym, bezpłatnym, okolicznościowym czy szkoleniowym;
- przebywanie pracownika na zwolnieniu lekarskim;
- przebywanie pracownika na urlopie macierzyńskim, tacierzyńskim, rodzicielskim lub wychowawczym;
- gdy pracownica jest w ciąży (jeśli umowa na czas określony miałaby się zakończyć w dniu, w którym ciężarna jest w 12 tygodniu ciąży, zachodzi obowiązek przedłużenia umowy aż do dnia porodu);
- gdy pracownik jest uprawniony do urlopu wychowawczego i jednocześnie złożył pracodawcy wniosek o zmniejszenie wymiaru zatrudnienia do minimum 1/2 etatu (przez 12 miesięcy od złożenia tego wniosku);
- gdy pracownikowi brakuje mniej niż 4 lata do przejścia na emeryturę;
- w przypadku gdy pracownik jest działaczem związkowym.
Nawet w takiej sytuacji wypowiedzenie jest jednak możliwe w przypadku likwidacji bądź ogłoszenia upadłości pracodawcy, uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy bądź ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych.
Odwołanie się od wypowiedzenia – jak to zrobić?
Jeśli przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie umowy o pracę podana przez pracodawcę jest niewłaściwa albo wypowiedzenie umowy o pracę było niedopuszczalne w danej sytuacji, pracownik może złożyć odwołanie do sądu pracy w terminie 21 dni od otrzymania oświadczenia o rozwiązaniu umowy złożonego przez zakład pracy. Postępowanie przed sądem pracy jest inicjowane wniesieniem przez pracownika odwołania od wypowiedzenia umowy. Pracownik w odwołaniu wnoszonym do sądu pracy powinien uzasadnić dlaczego jego zdaniem pracodawca naruszył przepisy prawa. Jednak to pracodawca będzie musiał udowodnić, że miał obiektywne powody do tego, żeby zwolnić pracownika.
Wzór odwołania znajdziesz na końcu artykułu.
Adwokat od prawa pracy – dla pracowników i pracodawców
Czego może żądać pracownik – bezskuteczność wypowiedzenia, przywrócenie do pracy czy odszkodowanie?
Pracownik składając odwołanie do sądu pracy może żądać:
- uznania wypowiedzenia za bezskuteczne (gdy okres wypowiedzenia nie upłynął);
- przywrócenia do pracy na dotychczasowych warunkach;
- odszkodowania za wadliwe wypowiedzenie umowy o pracę (również w przypadku umów na okres próbny lub na czas określony).
Nawet podjęcie takich działań nie zmienia jednak faktu, że wypowiedzenie jest skuteczne. Dopiero ewentualne pozytywne rozpatrzenie sprawy przez sąd pracy sprawi, że zostanie ono uznane za bezskuteczne, a gdy okres wypowiedzenia już upłynął – pracownik zostanie przywrócony do pracy lub odszkodowania.
W przypadku restytucji stosunku pracy pracownik ma także prawo do wynagrodzenia za okres pozostawania bez pracy, jednak jego wysokość jest ograniczona do paru miesięcy. Jedynie w przypadku osób objętych szczególną ochroną pracodawca po przegranej w sądzie pracy będzie musiał wypłacić wynagrodzenie za pracę za okres sporny w całości.
Do jakiego sądu złożyć odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę?
Właściwość sądu w sprawach pracowniczych nie jest właściwością wyłączną. Zasady w tym zakresie określa art. 461 kodeksu pracy, zgodnie z którym powództwo w sprawie z zakresu prawa pracy można wytoczyć przed sąd ogólnie właściwy dla pozwanego (sąd miejsca jego zamieszkania) albo przed sąd, w którego obszarze właściwości praca jest, była lub miała być wykonywana. Sąd rejonowy jest właściwy w sprawach:
- o ustalenie istnienia stosunku pracy;
- dotyczących zwolnienia dyscyplinarnego,
- o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy;
- o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzenia roszczeń;
- o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy;
- dotyczących kar porządkowych i świadectwa pracy oraz roszczeń z tym związanych.
We wszystkich tych sprawach właściwy będzie wydział pracy.
Odwołanie do sądu pracy – elementy pozwu
Pozew do sądu pracy powinien spełniać ogólne wymagania dla pism procesowych, czyli m.in. zawierać oznaczenie sądu, stron i rodzaju pisma, żądania, wskazanie faktów i dowodów na ich poparcie oraz własnoręczny podpis. Oprócz określenia, czego pracownik dochodzi pozwem (spośród możliwości już wcześniej opisanych), należy również wskazać wartość przedmiotu sporu, datę wymagalności roszczenia oraz informacje o mediacji przedsądowej.
W przypadku spraw o wartości przedmiotu sporu nieprzekraczającej 50 000 złotych pracownik występujący do sądu pracy jest zwolniony od kosztów sądowych.
Odwołanie do sądu pracy – wzory pozwu
Bezpłatne wzory pozwów do sądu pracy możesz pobrać klikając w poniższe linki:
