Często strony zapominają (a może nawet nie wiedzą) o tym, że kodeks cywilny umożliwia w pewnych przypadkach odwołanie darowizny. Taka możliwość dotyczy każdej umowy darowizny. Warto tym pamiętać również wtedy, gdy umowa darowizny ma być, zgodnie z intencją stron, narzędziem do osiągania określonych celów gospodarczych czy podatkowych.
Rażąca niewdzięczność jako powód do rozwiązania każdej umowy darowizny
Każdą darowiznę można odwołać w wypadku, gdy obdarowany dopuści się rażącej niewdzięczności wobec darczyńcy. Kodeks cywilny nie wskazuje jak rozumieć ten termin. Sądy najczęściej przyjmują, że do rażącej niewdzięczności dochodzi kiedy obdarowany dopuszcza się przestępstwa skierowanego przeciwko darczyńcy (np. zniewaga, pobicie, kradzież) lub też w sposób ciężki zaniedbuje wobec niego obowiązki rodzinne.
Odwołanie darowizny będzie uzasadnione również wówczas, gdy podobnych zachować obdarowany dopuści się wobec osób bliskich darczyńcy.
Dla skutecznego odwołania darowizny nie wystarczy zatem jedynie wykazanie, że pomiędzy stronami doszło do sytuacji konfliktowej lub do zerwania wzajemnych stosunków. Jeśli nie towarzyszyło temu zachowanie spełniające warunki uznania za rażącą niewdzięczność odwołanie darowizny będzie nieskuteczne.
Ważne: darowizna może zostać odwołana w terminie jednego roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o rażącej niewdzięczności obdarowanego.
Kto może odwołać darowiznę z powodu rażącej niewdzięczności
Do odwołania darowizny uprawniony jest darczyńca. Jednak w sytuacji, kiedy darczyńca zmarł przed upływem terminu do odwołania darowizny (rok od dnia, którym dowiedział się o rażącej niewdzięczności) darowiznę mogą odwołać także spadkobiercy darczyńcy.
To samo uprawnienie będzie im przysługiwać, jeśli obdarowany swoim umyślnym zachowaniem doprowadził do śmierci darczyńcy.
Kiedy nie można odwołać darowizny?
Pierwszą sytuacją, która uniemożliwia odwołanie darowizny jest wspomniany już powyżej upływ rocznego terminu.
Darowizny nie będzie można odwołać również wtedy, kiedy darczyńca przebaczył obdarowanemu, który dopuścił się wobec niego rażącej niewdzięczności.
Darowizna nie może zostać odwołana w sytuacji, kiedy była ona zgodna z zasadami współżycia społecznego (np. kiedy została dokonana w zamian za uratowanie życia darczyńcy)
Darowizna wykonana i niewykonana
Istotne znaczenie dla możliwości odwołania darowizny ma to, czy została ona wykonana czy nie. Przez wykonanie darowizny należy rozumieć np. przekazanie przedmiotu darowizny, dokonanie przelewu darowanych środków pieniężnych. Jeśli darczyńca i obdarowany doszli do porozumienia co do tego, co i kiedy będzie przedmiotem umowy darowizny pomiędzy nimi, ale darczyńca jeszcze nie przekazał go obdarowanemu, mówimy o darowiźnie niewykonanej.
Darowiznę niewykonaną darczyńca może odwołać jeśli po zawarciu umowy, ale przed jej wykonaniem jego sytuacja majątkowa uległa znacznemu pogorszeniu. Ma ono być tak znaczące, że wykonanie darowizny musiałoby pociągnąć za sobą istotny uszczerbek dla utrzymania darczyńcy. Darczyńca zatem musi mieć możliwość odpowiedniego zaspokojenia swoich uzasadnionych potrzeb, a jeśli na skutek wykonania darowizny straciłby to możliwość, może darowiznę odwołać. Takie samo prawo będzie miał darczyńca, gdy wykonanie darowizny uniemożliwiłoby zaspokojenie uzasadnionych potrzeb osób, wobec których darczyńcę obciąża obowiązek alimentacyjny.
