Każdy z nas może znaleźć się w sytuacji, w której poniesie szkodę – czy to w wyniku wypadku, błędu medycznego, czy naruszenia dobrego imienia. W takich momentach pojawia się pytanie: czy należy mi się odszkodowanie, czy zadośćuczynienie? Choć oba pojęcia często występują obok siebie i bywają używane zamiennie, w rzeczywistości odnoszą się do zupełnie różnych rodzajów krzywd. Jakie są różnice między odszkodowaniem a zadośćuczynieniem?
Czym różni się odszkodowanie od zadośćuczynienia?
Odszkodowanie i zadośćuczynienie to nie to samo, chociaż oba są świadczeniami pieniężnymi. Często nawet i prawnicy używają tych pojęć zamienne, nie jest to jednak poprawne. Roszczenia cywilne mogą dotyczyć zarówno szkód majątkowych, jak i niemajątkowych i tu dochodzimy do sedna. Zgodnie z kodeksem cywilnym:
Zadośćuczynienie – należne jest osobie poszkodowanej za krzywdę niemajątkową, czyli za szkodę o charakterze niematerialnym – taką, której nie da się bezpośrednio wycenić w pieniądzu. Chodzi tu m.in. o ból, cierpienie fizyczne i psychiczne, utratę radości życia, naruszenie godności itp.
Odszkodowanie – należne jest osobie poszkodowanej i ma na celu naprawienie szkody majątkowej, czyli uszczerbku w dobrach materialnych. Szkoda majątkowa może obejmować zarówno stratę rzeczywistą (np. zniszczenie lub utrata rzeczy, poniesione kosztów leczenia, naprawa mienia), jak i utracone korzyści, czyli to, co poszkodowany mógłby zyskać, gdyby szkoda nie wystąpiła.
Kiedy można żądać zadośćuczynienia?
Zadośćuczynienia można żądać w przypadku doznania krzywdy niemajątkowej, czyli cierpienia fizycznego lub psychicznego, które powstało na skutek bezprawnego działania lub zaniechania innej osoby. Co można żądać w ramach zadośćuczynienia? Zadośćuczynienie to roszczenie pieniężne, przy ocenie jego wysokości oprócz cierpienia, znaczenie ma np. pogorszenie jakości życia, ale też zadośćuczynienia można żądać za ból związany z utratą bliskiej osoby.
Wyobraźmy sobie następującą sytuację. Osoba poszkodowana w wypadku komunikacyjnym doznała poważnych obrażeń ciała. Musiała spędzić 3 tygodnie w szpitalu i czeka ją wielomiesięczna rehabilitacja. Może ona dochodzić zadośćuczynienia w związku z doznanym cierpieniem fizycznym i psychicznym oraz odszkodowania np. za poniesione koszty leczenia, dojazdów do lekarzy.
Rekompensata szkody niemajątkowej ma na celu złagodzenie skutków doznanej krzywdy, a nie pokrycie strat materialnych. Jego wysokość ustala sąd, biorąc pod uwagę m.in. rozmiar i trwałość doznanej krzywdy.
Jak udowodnić szkodę w sądzie?
Wnosząc roszczenie o zasądzenie zadośćuczynienia lub odszkodowania należy wykazać:
- Zdarzenie wywołujące krzywdę,
- Krzywdę (czyli cierpienie fizyczne lub psychiczne),
- Związek przyczynowy między zdarzeniem a doznaną krzywdą.
Dodatkowo, w przypadku czynów niedozwolonych, trzeba wykazać bezprawność i winę sprawcy.
Dochodzenie zadośćuczynienia w sądzie wymaga przedstawienia dowodów potwierdzających doznaną krzywdę. Wykazując przed sądem krzywdę, znaczenie mają zeznania poszkodowanego, świadków, ale też przedstawione dokumenty. Najczęściej cierpienia i ich skutki wykazywane są poprzez przedstawienie dokumentacji medycznej (historia leczenia, zaświadczenia lekarskie) i opinii psychologicznych lub psychiatrycznych. Proces sądowy o zadośćuczynienie często wiąże się z koniecznością powołania biegłych określonych specjalności, w szczególności biegłych lekarzy, psychologów, psychiatrów, których zadaniem jest ocena charakteru, rozmiaru oraz trwałości doznanej krzywdy.
Co obejmuje odszkodowanie?
Odszkodowanie obejmuje:
- stratę rzeczywistą– czyli to, co ubyło w jego majątku w wyniku zdarzenia. W ramach odszkodowania możemy starać się o zwrot np.:
- kosztów naprawy lub zakupu zniszczonej rzeczy,
- kosztów leczenia po wypadku, rehabilitacji,
- kosztów transportu,
- kosztów opieki, nawet jeżeli opiekę sprawowali najbliżsi,
- wydatków poniesionych w celu ograniczenia skutków szkody.
- Utracone korzyści – czyli dochody, których poszkodowany nie uzyskał, ale mógłby uzyskać, gdyby nie doszło do zdarzenia szkodzącego. Przykłady:
- utracony zarobek w okresie niezdolności do pracy,
- niewykonane zlecenia,
- utrata spodziewanego zysku przedsiębiorcy,
- brak możliwości zawarcia korzystnej umowy.
W zależności od sytuacji, można także stać się o
- renty odszkodowawcze (np. dla osoby, która utraciła zdolność do pracy lub ponosi zwiększone koszty życia)
- zwrot kosztów przygotowania do innego zawodu,
- odsetki ustawowe za opóźnienie w zapłacie odszkodowania i zadośćuczynienia.
