Odprawa pośmiertna – komu i w jakiej wysokości się należy?

W dzisiejszym artykule wskażę, komu i w jakiej wysokości przysługuje odprawa pośmiertna. Postaram się również opisać wszystkie kwestie praktyczne związane z tym zagadnieniem. Często bowiem przepisy dotyczące jednej kwestii znajdują się w różnych ustawach. Dla osób niezajmujących się prawem, ciężko je znaleźć, a co dopiero przeanalizować. We wpisie opowiem krótko:

• Czym jest?
• Komu przysługuje?
• Ile wynosi?
• Czym odprawa pośmiertna różni się od jednorazowego odszkodowania?
• Czy jest opodatkowana?

Co to jest odprawa pośmiertna?

Zacznijmy od przepisów kodeksowych. Art. 93 § 1 kodeksu pracy wskazuje, że:

W razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby, rodzinie przysługuje od pracodawcy odprawa pośmiertna.

Z powyższego przepisu możemy zatem wyróżnić dwie sytuacje, w których należy się odprawa pośmiertna:

1. Pracownik umiera w czasie trwania stosunku pracy. Tutaj warto podkreślić, że przyczyna śmierci jest nieistotna. Dodatkowo musi ona nastąpić w czasie trwania stosunku pracy (czyli obowiązywania umowy o pracę), a nie w czasie wykonywania pracy. Nawet jeśli śmierć nastąpi przykładowo na urlopie wypoczynkowym, odprawa pośmiertna się należy. Zwracam na to uwagę, bowiem będzie to miało kluczowe znaczenie dla kwestii omawianych w dalszej części artykułu.
2. Pracownik umiera w czasie pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu stosunku pracy.

Wysokość odprawy pośmiertnej

Wysokość odprawy pośmiertnej jest zależna od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy i wynosi:

• jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
• trzymiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracował co najmniej 10 lat,
• sześciomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co njamniej 15 lat.

Co ważne, w takiej sytuacji do stażu pracy nie wlicza się okresów zatrudnienia u poprzednich pracodawców, chyba, że zakład pracy został przejęty lub obecny pracodawca na podstawie odrębnych przepisów, jest następcą prawnym poprzedniego pracodawcy (podmiotu prawnego).

W sytuacji, gdy pracownik był zatrudniony u kilku pracodawców, odprawa pośmiertna powinna zostać wypłacona przez każdego z nich.

Może się jednak okazać, że rodzina pracownika otrzyma odprawę pośmiertną w wysokości wyższej, niż określona w ustawie. Jest to możliwe, gdy w regulaminie pracy lub wynagradzania pracodawca umieści korzystniejsze postanowienia niż te znajdujące się w ustawie.

Komu przysługuje?

Przepisy wskazują, że odprawa pośmiertna przysługuje:

• małżonkowi oraz
• innym członkom rodziny, którzy spełniają warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej (zgodnie z przepisami ustawy o emeryturach i rentach z FUS), chodzi tu o:
  1. Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione. Przy czym odprawa pośmiertna należy im się:
     • tylko do ukończenia 16 roku życia, chyba, że się uczą (wtedy do 25 roku życia),
     • bez względu na wiek, jeżeli są całkowicie niezdolne do pracy i samodzielnej egzystencji.
  2. Przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka. W przypadku tych osób odprawa pośmiertna należy się na takich samych zasadach, jak w przypadku dzieci własnych, a dodatkowo muszą być spełnione następujące warunki:
     • zostały przyjęte na wychowanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego-pracownika, chyba, że śmierć była następstwem wypadku i jednocześnie nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją – gdy nie mogą im zapewnić utrzymania.
  3. rodziców (przy czym za rodziców ustawa uważa także ojczyma, macochę oraz osoby przysposabiające).

Jak widać, mimo szczegółowych warunków, krąg osób uprawnionych do otrzymania odprawy pośmiertnej jest szeroki. Kwotę odprawy pośmiertnej należy podzielić na równe części pomiędzy wszystkich uprawnionych członków rodziny.

Jeżeli okaże się, że do odprawy pośmiertnej uprawniony jest tylko jeden członek rodziny, wtedy jej wysokość wynosi 50% kwot określonych powyżej.

Kiedy odprawa pośmiertna się nie należy?

W przepisach znajdziemy wyjątek, który stanowi, że nawet pomimo spełnienia ww. warunków, odprawa pośmiertna nie będzie przysługiwać członkom rodziny. Ma to miejsce wtedy, gdy pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, a odszkodowanie z tego tytułu nie jest niższe, niż odprawa pośmiertna. W sytuacji, gdy odszkodowanie jest niższe, pracodawca musi wypłacić różnice między tymi świadczeniami.

Odprawa pośmiertna a inne świadczenia

Trzeba wiedzieć, że odprawa pośmiertna, jako świadczenie od pracodawcy jest niezależna od innych świadczeń przewidzianych na wypadek śmierci pracownika. Przykładowo, w sytuacji, gdy pracownik zmarł wskutek wypadku przy pracy, ZUS wypłaca członkom rodziny pracownika tzw. jednorazowe odszkodowanie. Dodatkowo przepisy przewidują zasiłek pogrzebowy na pokrycie kosztów pogrzebu. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby rodzina uprawnionego otrzymała wszystkie te 3 świadczenia.

Czy jest opodatkowana?

Z kwestii praktycznych warto wiedzieć, że kwota odprawy pośmiertnej jest wolna od podatku dochodowego. Nie podlega również składkom ZUS. Nie stanowi bowiem przychodu ze stosunku pracy ani z innego tytułu objętego obowiązkiem ubezpieczeń.