W dzisiejszym artykule piszę o świadczeniu, które przysługuje pracownikom przechodzącym na emeryturę. Można powiedzieć, że odprawa emerytalna to, uregulowana w ustawie, forma gratyfikacji pracownika za staż pracy. Pracodawca tylko w wyjątkowych sytuacjach może odmówić wypłaty odprawy emerytalnej. We wpisie odpowiem na następujące pytania:
- Czym jest odprawa emerytalna i komu przysługuje?
- Ile wynosi odprawa emerytalna?
- Czy każdy pracownik może ubiegać się o odprawę emerytalną?
- Co w sytuacji, gdy pracownik jest zatrudniony u kilku pracodawców?
Czym jest odprawa emerytalna?
We wstępie wyjaśniłem już po krótce, czym jest odprawa emerytalna. Kolokwialnie mówiąc, jest to dodatkowe wynagrodzenie przysługujące pracownikowi, który przechodzi na emeryturę. Wprost o tym świadczeniu możemy przeczytać w art. 92(1) § 1 kodeksu pracy:
Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.
Analizując powyższy przepis można wskazać 2 przesłanki (warunki), które muszą być spełnione, aby nabyć prawo do otrzymania odprawy emerytalnej:
- Pracownik musi nabyć prawo do emerytury (odpowiedni staż pracy i osiągnięcie wieku emerytalnego).
- Stosunek pracy musi zostać zakończony właśnie w związku z przejściem na emeryturę.
Ważne jest to, że odprawa emerytalna nie przysługuje dopóki pracownik dalej pracuje (nawet pomimo osiągnięcia wieku emerytalnego).
Trzeba również wiedzieć, że odprawa emerytalna przysługuje wszystkim pracownikom, bez względu na to, jaki jest ich wymiar czasu pracy (pełen etat, pół etatu itp.) oraz jaką mają umowę o pracę (na czas określony, czy nie).
Ile wynosi odprawa emerytalna?
Jak wynika z zacytowanego powyżej przepisu, odprawa emerytalna to jednomiesięczne wynagrodzenie.
Niektórym grupom zawodowym przysługuje jednak odprawa emerytalna w większej wysokości, niż jednomiesięczne wynagrodzenie.
Mowa tu np. o:
- nauczycielach (przy stażu pracy poniżej 20 lat przysługuje odprawa w wysokości 2-miesięcznego wynagrodzenia, a powyżej 20 lat – 3-miesięcznego),
- pracownikach samorządowych (przy stażu pracy poniżej 15 lat – 2 miesięczne wynagrodzenie, 15-20 lat stażu pracy – 3-miesięczne wynagrodzenie, a przy stażu pracy powyżej 20 lat – odprawa wynosi 6-krotność miesięcznego wynagrodzenia),
- górnikach, czy
- żołnierzach.
Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby wewnętrzne akty prawne (takie jak regulamin pracy, czy układ zbiorowy) zawierały regulacje wprowadzające wyższą wysokość odprawy emerytalnej. Nie mogą jednak zmniejszać jej wysokości w porównaniu do przepisów ustawowych.
Zatrudnienie u kilku pracodawców
Zdarza się, że jeden pracownik pracuje u kilku pracodawców na raz. W takim przypadku powstaje pytanie, czy odprawę emerytalną powinien wypłacić każdy z nich, czy tylko jeden, skoro odprawa emerytalna to świadczenie jednorazowe. Tą sprawą niejednokrotnie zajmowały się sądy i doszły do wniosku, że pracownikowi przysługuje tyle odpraw emerytalnych, u ilu pracodawców jest zatrudniony. Jednakże pod warunkiem, że wszystkie umowy o pracę rozwiązują się z tym samym dniem, a pracownik jednocześnie z ustaniem stosunku pracy przechodzi na emeryturę.
Odprawę emerytalną wypłaca się w dniu ustania stosunku pracy, zazwyczaj wraz z ostatnią pensją.
Czy każdy pracownik przechodzący na emeryturę otrzyma odprawę emerytalną?
Jak już wspomniałem, wypłata odprawy emerytalnej jest co do zasady obowiązkowa. W praktyce zdarzają się jednak sytuacje, w których pracodawca może odmówić pracownikowi tego świadczenia.
Chodzi tu np. o pracowników, którzy już wcześniej otrzymali odprawą rentową. Wtedy nie może dostać już odprawy emerytalnej.
To samo tyczy się sytuacji, w której pracodawca otrzymał już wcześniej odprawę emerytalną, a następnie podjął znowu zatrudnienie. Odprawę emerytalną można dostać tylko raz.
Zdarzają się również sytuacje sporne. Sąd Najwyższy swego czasu wskazał, że jeśli pracownik został zwolniony dyscyplinarnie, pracodawca może odmówić wypłaty odprawy emerytalnej. Nawet jeśli po rozwiązaniu stosunku pracy od razu przeszedł na emeryturę. Oczywiście są to sytuacje dyskusyjne, bowiem w innym orzeczeniu Sąd Najwyższy podkreślił, że zwolnienie dyscyplinarne nie przekreśla całkowicie szansy na otrzymanie odprawy emerytalnej. Wszystko zależy od indywidualnej sytuacji pracownika i wagi jego przewinienia.
Odprawa emerytalna a składki ZUS
Warto w tym temacie dodać jeszcze parę słów odnośnie oskładkowania odprawy emerytalnej. Otóż, zgodnie z przepisami rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, kwota odprawy emerytalnej nie podlega składkom ZUS. Nawet, jeżeli jej wysokość jest większa, niż ustawowa. Odprawa emerytalna nie podlega również składce na ubezpieczenie zdrowotne.
Pracodawca ma jednak obowiązek odliczyć i odprowadzić zaliczkę na podatek dochodowy od wypłacanej odprawy emerytalnej.
