Kluczowe wnioski do zapamiętania
- Pracownik odpowiada w pełnej wysokości za szkodę w mieniu powierzonym z obowiązkiem zwrotu, w tym za pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności, narzędzia i instrumenty.
- Odpowiedzialność za mienie powierzone wymaga prawidłowego powierzenia mienia, szkody w tym mieniu oraz winy pracownika.
- Pracownik może uwolnić się od odpowiedzialności, jeśli udowodni, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, np. z powodu niewystarczających warunków zabezpieczenia mienia przez pracodawcę.
Za co może odpowiadać pracownik?
W Kodeksie Pracy możemy znaleźć wyliczenie rzeczy, które mogą zostać powierzone pracownikowi. Art. 124 wskazuje tutaj:
- pieniądze, papiery wartościowe i kosztowności,
- narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze.
Trzeba wiedzieć, że powyższa lista nie jest wyczerpująca. Zresztą zawiera wyrażenie “podobne przedmioty” co jasno wskazuje na to, że pracodawca może powierzyć pracownikowi również inne rzeczy. Analizując zatem odpowiedzialność pracownika za mienie mu powierzone nie zwracajmy zbytnio uwagi na rzecz, którą daliśmy pracownikowi. Nie ona jest tu najważniejsza. Zresztą §2 ww. artykułu wskazuje, że pracownik odpowiada w pełnej wysokości również za szkodę w mieniu innym niż wyżej wymienionym, powierzonym mu z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się.
Warunki powstania odpowiedzialności pracownika za mienie powierzone
Pod koniec poprzedniego akapitu wymieniłem już pierwszy warunek powstania odpowiedzialności za powierzone mienie. Jest nim oczywiście sam fakt powierzenia pracownikowi danej rzeczy z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się. Co tak naprawdę oznacza to zdanie?
Pracodawca, chcąc powierzyć konkretną rzecz pracownikowi, musi zawrzeć z nim oddzielną umowę w tym zakresie, albo zamieścić o tym informację w umowie o pracę. Ponadto pracownik musi wyrazić na to zgodę. Zgoda musi być świadoma. Tzn. nie może istnieć tylko przypuszczenie, że pracownik wyraża zgodę na przyjęcie danej rzeczy. Musi wyrazić zgodę wprost i bez żadnych wątpliwości.
Pracodawca powierzając mienie musi określić, że powierza je z obowiązkiem zwrotu, albo wyliczenia się.
Dodatkowo, prawidłowe powierzenie polega również na faktycznym wydaniu rzeczy pracownikowi. Może ono nastąpić na podstawie inwentaryzacji, czy odbioru za pokwitowaniem.
Dopiero po zaistnieniu powyższych warunków (prawidłowym powierzeniu tj. wydaniu rzeczy oraz wyrażeniu zgody przez pracownika) możemy mówić o możliwości powstania odpowiedzialności za powierzony przedmiot.
Powstanie szkody
Do powstania odpowiedzialności konieczne jest powstanie szkody. Pracodawca musi zatem wykazać zaistnienie szkody. Co ważne, w takich sprawach istnieje domniemanie winy pracownika.
Jest to bardzo istotne. W praktyce oznacza to, że w ewentualnym procesie sądowym, to pracownik musi wykazać swoją niewinność, a nie pracodawca winę pracownika. Jak widać, sytuacja pracownika jest niekorzystna.
Co więcej, pracownik ponosi odpowiedzialność w pełnej wysokości. To z kolei oznacza, że odpowie on zarówno za rzeczywiste straty pracodawcy, jak i potencjalnie utracone korzyści. Przykładowo, jeżeli pracownik zniszczy powierzoną mu maszynę wartą 3 000 zł, to odszkodowanie oprócz tej kwoty będzie obejmować również straty, które poniósł pracodawca w związku z tym, że np. maszyna będzie naprawiana przez 2 tygodnie i w tym czasie nie będzie generować przychodu dla firmy.
Oczywiście między działaniem bądź zaniechaniem pracownika a powstałą szkodą musi istnieć adekwatny związek przyczynowo-skutkowy, aby można mówić o powstaniu odpowiedzialności.
Jak pracownik może się bronić przed odpowiedzialnością za mienie powierzone
Odpowiedzialność pracownika może zostać ograniczona (bądź wyłączona), tylko w sytuacjach, gdy szkoda powstała z winy innych osób lub całkowicie niezależnie od pracownika, np. wskutek siły wyższej, czy kradzieży dokonanej przez osobę trzecią lub wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia. Jednak trzeba pamiętać, że to pracownik ma obowiązek wykazać przed sądem, że nie poniósł winy (również nieumyślnej). Do tego czasu obowiązuje domniemanie jego winy.
Łączne powierzenie mienia kilku pracownikom naraz
Pracodawca może również powierzyć jedną rzecz kilku pracownikom naraz. W takiej sytuacji zakres ich odpowiedzialności musi zostać określony w umowie o współodpowiedzialności materialnej. Umowa taka musi zostać zawarta między pracownikami a pracodawcą na piśmie. W przeciwnym razie jest nieważna. Odpowiedzialność umowna może jednak zostać zmodyfikowana, jeżeli okaże się, że szkoda w całości lub w części została spowodowana tylko przez niektórych pracowników.
INFOGRAFIKA
