Chciałbym zaprosić czytelników bloga do lektury mini serii o odpowiedzialności pracownika. W pierwszym wpisie poruszę kwestię odpowiedzialności porządkowej. Oprócz niej, pracownik ponosi odpowiedzialność materialną oraz dyscyplinarną, które opiszę w kolejnych artykułach z tej serii. Prawo pracy to jedna z najważniejszych specjalizacji mojej Kancelarii. Dodatkowo publikacje dotyczące tej gałęzi prawa cieszą się dużą popularnością. Z tego powodu myślę (i mam nadzieję), że seria o odpowiedzialności pracowników będzie przydatna i chętnie czytana. Wróćmy zatem do odpowiedzialności porządkowej pracownika…
Na czym polega odpowiedzialność porządkowa pracownika?
Odpowiedzialność porządkowa pracownika przejawia się w sytuacji naruszenia przez niego pewnych obowiązków pracowniczych wobec pracodawcy. Ich naruszenie może wiązać się z konsekwencjami i karami nakładanymi właśnie przez pracodawcę. Nie ma on jednak dowolności w zakresie ich stosowania. Całe zagadnienie odpowiedzialności porządkowej pracowników szczegółowo reguluje kodeks pracy.
Jakich sytuacji dotyczy odpowiedzialność porządkowa pracownika?
Mówiąc najogólniej odpowiedzialność porządkowa pracownika przejawia się wtedy, gdy dojdzie do naruszenia obowiązków pracowniczych wskazanych w przepisach kodeksu pracy, regulaminach pracy, układach zbiorowych pracy lub umowie o pracę. Zachowanie pracownika prowadzące do naruszenia takich obowiązków jest pierwszym warunkiem pociągnięcia pracownika do odpowiedzialności porządkowej. Drugim warunkiem zaś jest wina pracownika (bez względu na to, czy jest umyślna, czy nieumyślna). Zatem, aby mówić o odpowiedzialności porządkowej pracownika:
- Pracownik musi w zawiniony sposób naruszyć obowiązki pracownicze. Należy pamiętać, że naruszenie może polegać na niewykonaniu pewnych czynności, jak również wykonaniu ich źle.
Konkretne przykłady naruszenia obowiązków pracowniczych
Bazując na przepisach kodeksu pracy oraz praktyce mogę wymienić następujące sytuacje skutkujące ponoszeniem przez pracownika odpowiedzialności porządkowej:
- nieprzestrzeganie ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy (mowa tu np. o notorycznym spóźnianiu się do pracy, brak stosowania się do przyjętych zasad potwierdzania obecności, czy brak usprawiedliwiania nieobecności na stanowisku pracy),
- naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpożarowych (np. brak porządku na miejscu pracy, stwarzanie niebezpiecznych sytuacji poprzez niestosowanie się do zasad BHP),
- opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia,
- stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w pracy.
Powyższe sytuacje to przykłady zachowań prowadzących do powstania odpowiedzialności porządkowej pracownika. Nie jest to katalog zamknięty. Część z powyższych zachowań została wprost wymieniona w kodeksie pracy. Np. spożywanie alkoholu, reszta natomiast została zastąpiona ogólnym stwierdzeniem, np. nieprzestrzeganie ustalonej organizacji pracy. Zatem inne sytuacje, niewymienione przeze mnie powyżej, również mogą prowadzić do powstania odpowiedzialności porządkowej pracownika.
Odpowiedzialność porządkowa pracownika – kary
Katalog kar, które pracodawca może wymierzyć w ramach odpowiedzialności porządkowej pracownika jest ściśle określony przez kodeks pracy. Za mniejsze przewinienia pracodawca może stosować:
- upomnienie oraz
- naganę.
Natomiast poważniejsze naruszenia mogą skutkować również karami pieniężnymi. Przy czym kara pieniężna za 1 dzień nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie nie może przekraczać 1/10 części wynagrodzenia przypadającego do wypłaty.
Zasady stosowania kar dla pracownika przy odpowiedzialności porządkowej
Jak już wspomniałem pracodawca musi ściśle trzymać się przepisów kodeksu pracy przy wymierzaniu kar.
- Kara nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia.
- Kara może zostać zastosowana dopiero po tym, jak pracodawca wysłucha pracownika.
- Pracodawca musi zawiadomić pracownika o nałożeniu kary na piśmie. Musi wskazać rodzaj naruszenia obowiązków i jego datę, informując jednocześnie o możliwości zgłoszenia sprzeciwu i terminie jego wniesienia.
- Pracodawca wymierzając karę musi brać pod uwagę rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych, stopień winy pracownika i jego dotychczasowy stosunek do pracy.
Uprawnienia pracownika w zakresie odpowiedzialności porządkowej
Pracownik, który uważa, że zastosowanie przeciwko niemu kary nastąpiło z naruszeniem prawa może w ciągu 7 dni od zawiadomienia go o karze, wnieść sprzeciw. Następnie pracodawca, po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, uwzględnia lub odrzuca sprzeciw. Jeżeli nie odrzuci go w ciągu 14 dni, uważa się, że sprzeciw uwzględnił. Natomiast, jeżeli pracodawca sprzeciw odrzuci, pracownik ma 14 dni na wystąpienie do sądu pracy o uchylenie nałożonej kary.
Sprzeciw pracownika jest bardzo ważną instytucją z dwóch względów. Po pierwsze, jeżeli sprzeciw zostanie uwzględniony, pracodawca musi zwrócić równowartość nałożonej kary pieniężnej. Po drugie, informacja o karze trafia do akt osobowych pracownika. Jeżeli pracownik nie wniesie sprzeciwu, informacja będzie widniała w aktach przez rok. Zostanie usunięta dopiero po roku nienagannej pracy. Pracodawca może jednak, z własnej inicjatywy lub na wniosek reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, uznać karę za niebyłą przed upływem tego terminu.
