Odpowiedzialność członków zarządu i wspólników spółki z o.o.
Za zobowiązania spółek z o.o. powstałe po ich rejestracji nie odpowiadają ich wspólnicy, ale zarząd.
Status wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie powoduje, co do zasady odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Odpowiedzialność osób tworzących te spółki, związana jest jedynie z utratą środków przeznaczonych na pokrycie kapitału zakładowego, w przypadku ogłoszenia upadłości likwidacyjnej spółki. Przeznaczone są one na spłatę wierzycieli i kosztów postępowania upadłościowego.
Odpowiedzialność członków zarządu wiąże się natomiast z zaległościami właśnie za te zobowiązania spółek z o.o.
Przeczytaj też: Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki w organizacji.
Odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
Odpowiedzialność zarządu za długi spółki z o.o. jest wielowymiarowa, co wynika wprost z licznych obowiązków zarządu w spółce. Obowiązki zarządu, a za nimi odpowiedzialność, przybierają formę zobowiązań cywilnych, publicznoprawnych, pracowniczych, wewnątrzkorporacyjnych.
Podstawowy rodzaj odpowiedzialności członków zarządu dotyczy odpowiedzialności za zobowiązania cywilnoprawne spółki. Są to głównie należności wynikające z umów zawartych przez spółkę. W myśl art. 299 k.s.h., który to stanowi jej podstawę, członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki, względem jej wierzycieli, jeżeli:
istnieje niezaspokojone zobowiązanie spółki (np. niezapłacona faktura),
egzekucja prowadzona przez wierzyciela przeciwko spółce okaże się bezskuteczna,
brak jest przesłanek wyłączających odpowiedzialność poszczególnych członków,
Prócz odpowiedzialności za zobowiązania cywilnoprawne, członkowie zarządu mogą odpowiadać za zobowiązania podatkowe i składkowe. Zasady są tu podobne do wcześniej omówionych. Zarząd może również odpowiadać za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości, naruszenie obowiązków pracodawcy, niewykonanie obowiązków rejestrowych ciążących na spółce. Członkowie zarządu muszą liczyć się także z odpowiedzialnością karną. Nie tylko za przestępstwa związane z obowiązkami korporacyjnymi, ale przeciwko obrotowi gospodarczemu, prawdziwości dokumentów, czy oszustwa karne i karno-skarbowe.
Członkowie zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Gdy zatem mienie spółki nie wystarczy na pokrycie długów spółki, wierzyciel będzie mógł dochodzić zapłaty od każdego z obecnych i byłych członków organu zarządzającego działających w imieniu spółki w czasie, gdy dane zobowiązanie było wymagalne.
Odpowiedzialność prywatnym majątkiem członków zarządu za długi spółki z o.o.
Kiedy zarząd odpowiada za długi spółki?
Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki związana jest z niemożnością zaspokojenia roszczenia z majątku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przeciwko spółce. Bezskuteczność egzekucji wystąpi, gdy majątek spółki nie wystarczy na jej zobowiązania. Nawet niewydanie postanowienia w przedmiocie bezskuteczności egzekucji może oznaczać konieczność ogłoszenia upadłości spółki. Wystarczające jest, aby suma roszczeń wierzycieli spółki przewyższała jej majątek i stan ten utrzymywał się przez 24 miesiące. Dlatego tak istotny jest terminowo złożony wniosek o ogłoszenie upadłości.
Czy były członek zarządu odpowiada za długi spółki w spółce z o.o.?
Były członek zarządu spółki będzie ponosił odpowiedzialność, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, a zobowiązanie powstało lub istniało w czasie pełnienia przez niego funkcji w zarządzie. Były członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności na tych samych zasadach co obecny zarząd.
Do jakiej wysokości odpowiada członek zarządu za zobowiązania spółki z o.o.?
Odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki nie ogranicza się do zobowiązania głównego i ubocznych spółki względem danego wierzyciela. Członkowie zarządu odpowiadają również za:
koszty procesu zasądzone w wydanym przeciwko spółce tytule wykonawczym,
koszty postępowania egzekucyjnego umorzonego z powodu bezskuteczności egzekucji
Jak pociągnąć członka zarządu do odpowiedzialności za zobowiązania spółki — pozew przeciwko członkom zarządu
Wierzyciel spółki w pierwszej kolejności powinien dochodzić zapłaty od spółki. W tym celu należy wystąpić na drogę postępowania sądowego, a następnie w postępowaniu egzekucyjnym. Długi niewypłacalnej spółki mogą jednak nie zostać zaspokojone w ten sposób.
Bezskuteczność egzekucji aktywuje odpowiedzialność zarządu. W takim przypadku wierzyciel powinien wezwać członków zarządu do zapłaty. W dalszej kolejności powtórzyć czynności egzekucyjne. Jeżeli z informacji dotyczących spółki wynika, że egzekucja byłaby bezskuteczna z uwagi na brak majątku spółki, pozew przeciwko członkom zarządu można wnieść nawet mimo niewydania postanowienia o bezskuteczności egzekucji. Co ważne Kodeks spółek handlowych przewiduje solidarną odpowiedzialność byłych i obecnych członków zarządu spółki za jej zobowiązania.
Należy wskazać, że od wyroku sądu pierwszej instancji przysługiwać będzie apelacja. Dopiero wyrok sądu odwoławczego (wyrok sądu okręgowego albo wyrok sądu apelacyjnego) będą prawomocne.
Jak prezes zarządu może bronić się przed odpowiedzialnością za długi spółki?
Kiedy prezes nie odpowiada za długi w spółce z o.o.?
Osoby będące członkami zarządu spółki z o.o. mogą uniknąć odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Jest to możliwe w kilku przypadkach:
wykazanie, że egzekucja przeciwko spółce nie była bezskuteczna,
doszło do złożenia we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości,
niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości nie wynikało z winy członka zarządu,
pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody,
złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości powinno nastąpić w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego,
doszło do przedawnienia zobowiązania spółki.
Brak bezskuteczności egzekucji wobec spółki, a odpowiedzialność zarządu
Członek zarządu może podjąć obronę, wykazując, że brak skuteczności postępowania egzekucyjnego przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością powstał ze względu na:
zaniechanie podjęcia egzekucji przeciwko spółce w stosownym czasie,
skierowanie egzekucji jedynie do części majątku spółki, jeżeli inny, istniejący majątek spółki byłby wystarczający na jego zaspokojenie,
nieudolne prowadzenie egzekucji przez wierzyciela – podniesienie takiego zarzutu przez członka zarządu wymaga, aby wierzyciel wykazał, że uczynił wszystko, co niezbędne, aby zaspokoić się z majątku spółki.
We właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości spółki
Najważniejszym sposobem obrony członka zarządu jest sytuacja, gdy we właściwym terminie zostanie zgłoszony wniosek o ogłoszenie upadłości spółki. Terminem właściwym do zgłoszenia wniosku o upadłość jest okres trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiły podstawy do jej ogłoszenia. Termin na złożenie tego wniosku należy liczyć od momentu, kiedy członkowie organu zarządzającego mogą stwierdzić, że zachodzą okoliczności uzasadniające wystąpienie z nim.
Pamiętaj: Ważne jest, żeby zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło we właściwym terminie. Złożenie go później nie zwalnia zarządu z odpowiedzialności w spółce z o.o.
Obowiązek ten spoczywa na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub jej aktu założycielskiego ma prawo do prowadzenia spraw spółki i do jej reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi podmiotami. Osoby te ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w terminie, chyba że nie ponoszą winy.
Przesłankę tą należy traktować szerzej, po pierwsze piastuni zarządu będą zwolnieniu z odpowiedzialności, jeżeli ogłoszenie upadłości nastąpiło na wniosek innych osób (np. wierzycieli spółki).
Ponadto brak odpowiedzialności członków zarządu za długi spółki wiązać się będzie z wszczęciem innych postępowań, np. działalność spółki przemawiała za otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu. Zatwierdzenie układu pozwala zatem dalej funkcjonować spółce i jednocześnie uchylić się od odpowiedzialności członków zarządu.
Pod pojęciem złożenia wniosku należy rozumieć skuteczne jego wniesienie. Wniosek zwrócony nie wywoła skutków prawnych i traktowany jest jak niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości. Nie jest istotne, kiedy ogłoszenie upadłości nastąpiło. Przesłanką zwalniającą jest bowiem złożenie wniosku.
Brak winy członka zarządu jak przesłanka wyłączająca odpowiedzialność członka zarządu
Fakt niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie nie będzie decydujący, gdy wierzyciel nie poniósł szkody. Ograniczenie odpowiedzialności członka zarządu wiązać się będzie z różnicą pomiędzy kwotą, jaką wierzyciel uzyskałby, gdyby do zgłoszenia wniosku doszło we właściwym czasie, a kwotą faktycznie otrzymaną.
Brak winy członka zarządu stanowi najczęstszą przyczynę uchylenia się pozwanych od odpowiedzialności. Sytuacji, które mieszczą się w tym pojęciu, jest wiele, za wystarczające należy uznać wykazanie, że członek zarządu pomimo zachowania należytej staranności nie miał wiedzy o sytuacji spółki uzasadniającej zgłoszenie takiego wniosku, bądź nie miał możliwości złożenia wniosku. Najczęstsze, powoływane w procesach tego typu argumenty to:
niezawiniona nieobecność członka zarządu (wyjazd, choroba) w czasie, gdy zaistniały przesłanki upadłości, czyli istniały niezaspokojone zobowiązania spółki,
brak kontaktu ze sferą finansów spółki wynikający z wewnętrznego podziału zadań w zarządzie, jeśli dany członek zarządu nie został poinformowany o grożącej niewypłacalności,
zobowiązanie powstało lub stało się wymagalne po tym, jak członek zarządu przestał pełnić swoją funkcję,
w czasie kadencji stan interesów w ogóle nie uzasadniał wniosku o zgłoszenie upadłości, co musi być poparte stosownymi dowodami,
został powołany na to stanowisko już po stwierdzeniu bezskuteczności egzekucji z majątku spółki,
nie był dopuszczony do odpowiednich dokumentów na skutek bezprawnych działań innych osób,
został podstępnie wprowadzony w błąd co do sytuacji spółki.
Członek zarządu spółki z o.o. nie może skutecznie zwolnić się od odpowiedzialności przewidzianej w art. 299 k.s.h. dowodzeniem, że jego udział we władzach spółki był formalny, że nie interesował się działalnością zarządu i upoważnił innego członka zarządu do działania w jego imieniu.
Brak szkody wierzyciela, a odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki
Brak szkody wierzyciela pomimo nie złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie, oznacza, że nawet zgłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego nie spowodowałoby zaspokojenie wierzyciela w części większej, niż nastąpiło to wskutek zaniechania członka (członków) zarządu. Innymi słowy, nawet gdyby we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości, wierzyciel nie uzyskałby większej kwoty z mienia spółki. Jeżeli zatem złożono w sądzie wniosek z przekroczeniem terminu, to nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Ze względu na brak węzła obligacyjnego między zarządem i wierzycielem spółki dojść może do powstania szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym.
W wypadku takim szkodą będzie różnica między tym, co wierzyciel mógł w wyniku wszczęcia wspomnianych postępowań uzyskać a rzeczywistym stanem zaspokojenia swych roszczeń. Jeżeli więc pozwany członek zarządu wykaże, iż to, co wierzyciel uzyskałby w wyniku dopełnienia przez zarząd prawem nałożonych obowiązków, przedstawia mniejszą wartość aniżeli wysokość dochodzonego na podstawie art. 299 k.s.h. roszczenia, to w pozostałej części winno ulec oddaleniu. Członkowie organu zarządzającego odpowiadają zatem tylko do wysokości różnicy pomiędzy ww. wartościami.
Wystarczy przy tym, że udowodni się, iż dochodzona przez wierzyciela należność znajduje się w tak dalekiej kolejności (np. przeważają wierzytelności publicznoprawne z tytułu zaległych podatków i składek na ubezpieczenie społeczne, które zaspokajane są w wyższej kolejności niż wierzytelności prywatne), że nie zostałaby zaspokojona z masy upadłości albo że majątek spółki jest zbyt mały, aby w ogóle można było wszcząć postępowanie upadłościowe.
Do szkody wierzyciela nie dojdzie także, gdy w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego, o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu. Te działania pozwolą na uniknięcie odpowiedzialności członka zarządu.
W przypadku odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe zarząd uwolni się od odpowiedzialności za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości, gdy wskaże majątek należący do spółki nadający się do egzekucji. Także w przypadku tych zobowiązań piastuni zarządu odpowiadają solidarnie.
Egzekucja przez zarząd przymusowy
W takim wypadku konieczność podejmowania czynności zarządczych spoczywa na zarządcy przymusowym i to on powinien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości albo ogłosić o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego spółki.
Odpowiedzialność członka zarządu za niezgłoszenie wniosku w imieniu spółki z o.o. będzie zatem wyłączona.
Przedawnienie roszczeń dotyczących odpowiedzialność członków zarządu za długi spółki
Przedawnienie stanowi klasyczny zarzut tamujący roszczenie objęte pozwem. Podniesienie zarzutu przedawnienia przez pozwanego prowadzić będzie do oddalenia powództwa, o ile przedawnienie w danej sprawie faktycznie wystąpiło. Skuteczność tegoż zarzutu można rozpatrywać w dwóch aspektach:
przeciwko spółce – zastosowanie znajdzie tutaj przepis art. 125 §1 k.c.,
przeciwko członkom zarządu – roszczenie ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym wierzyciel dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
Momentem dowiedzenia się przez wierzyciela o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia będzie przeważnie dzień otrzymania przez niego postanowienia komornika o umorzeniu egzekucji prowadzonej przeciwko spółce z uwagi na jej bezskuteczność. Jeśli egzekucja nie była przez wierzyciela prowadzona, bowiem oczywistym było, że spółka nie ma żadnego majątku, to bieg terminu przedawnienia jego roszczeń przeciwko członkom jej zarządu rozpoczął się z chwilą, kiedy powziął on wiadomość o braku majątku spółki.
Członkowie zarządu nie ponoszą odpowiedzialności w przypadku przedawnieniu roszczeń wierzyciela.
Roszczenia regresowe — zasady odpowiedzialności zarządu i wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością
Ze względu na fakt, że członkowie zarządu odpowiadają solidarnie, pomiędzy nimi może dojść do powstania roszczeń regresowych. Regres między członkami zarządu stanowi konsekwencję wystąpienia przez wierzyciela spółki z powództwem jedynie przeciwko niektórym członkom zarządu spółki z pominięciem innych. Zgodnie z art. 376 §1 k.c., w przypadku gdy istnieje kilku dłużników solidarnych, a świadczenie zostanie spełnione przez jednego z nich, to temu ostatniemu przysługuje roszczenie względem pozostałych dłużników o zwrot przypadającej na nich części spłaconego zobowiązania. Jeśli pomiędzy członkami zarządu nie istnieje umowa regulująca wysokość ich partycypacji w spłacie zobowiązań spółki, każdy z nich odpowiada w częściach równych.
Finalnie możemy się zatem spotkać z faktycznym ograniczeniem odpowiedzialności poszczególnych członków organu zarządzającego w związku z podziałem długu spółki na każdego z nich.
Reasumując, przesłanek uniknięcia odpowiedzialności członków zarządu za długi jest wiele. Podstawową z nich jest ogłoszenie upadłości spółki jednakże nawet niezgłoszenie wniosku w tym przedmiocie nie wyłącza pozostałych możliwości obrony przed roszczeniami wierzycieli spółki. Co więcej, piastuni zarządu będą zwolnieni z tej odpowiedzialności, także gdy ogłoszenie upadłości nastąpiło na wniosek innego podmiotu, a także gdy wierzyciel nie poniósł szkody. Przypomnijmy, że wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć każdy z wierzycieli.
Przeczytaj także: Jak prawidłowo zrezygnować z członkostwa w zarządzie spółki?
