Dzisiejszy artykuł poświęcony jest ochronie wynagrodzenia za pracę, która uregulowana jest w Kodeksie Pracy. Pod pojęciem tym znajduje się zespół przepisów prawnych dotyczących pensji pracowników. Z artykułu dowiesz się:
- W jaki sposób powinno być wypłacane wynagrodzenie?
- Jakich potrąceń z wynagrodzenia za pracę może dokonywać pracodawca?
- Jakie limity w zakresie potrąceń z wynagrodzenia ustala Kodeks Pracy?
Brak możliwości dysponowania wynagrodzeniem
Pierwszym przejawem ochrony wynagrodzenia za pracę jest zakaz zrzeczenia się przez pracownika prawa do wynagrodzenia, a także niemożliwość jego przeniesienia na inną osobę. Powyższa regulacja dotyczy zarówno wynagrodzenia zasadniczego, jak i wszelkich dodatków. Wynagrodzenie stanowi jeden z najważniejszych elementów stosunku pracy i, co do zasady, stanowi źródło utrzymania pracownika i jego rodziny. Nie można zatem ustalić, że część lub całe wynagrodzenia należy się komuś innemu. Nawet, gdyby pracownik zawarł umowę z pracodawcą w tym przedmiocie, byłaby ona nieważna.
Sposób wypłaty wynagrodzenia
Ochrona wynagrodzenia za pracę rozciąga się również na sposób jego wypłaty.
Zgodnie z Kodeksem Pracy:
- Wypłaty wynagrodzenia za pracę dokonuje się co najmniej raz w miesiącu (w stałym i ustalonym z góry terminie).
- Jeżeli wynagrodzenie jest płatne raz w miesiącu (co zdarza się zdecydowanie najczęściej), wypłaca się je z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego wysokości, ale nie później niż w ciągu 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego.
- Jeżeli ustalony dzień wypłaty przypadnie na dzień wolny od pracy, należy jej dokonać w dniu poprzedzającym.
Co do zasady wynagrodzenie wypłacane jest na rachunek bankowy pracownika. Wyjątkowo, pracodawca może wypłacać wynagrodzenie w formie gotówkowej. Aby było to możliwe pracownik musi złożyć odpowiedni wniosek będący podstawą do wypłaty wynagrodzenia w formie gotówkowej.
Potrącenia z wynagrodzenia a jego ochrona
Prawo dopuszcza możliwość dokonywania potrąceń z wynagrodzenia za pracę, ale tylko do określonej wysokości i w ściśle określonych przypadkach.
Mówiąc o dopuszczalnej wielkości potrącenia z wynagrodzenia mamy na myśli dochód otrzymywany “na rękę”, czyli po odliczeniu składek ZUS oraz zaliczek na podatek dochodowy.
Z wynagrodzenia można potrącić następujące należności:
- świadczenia alimentacyjne (do wysokości 3/5 wynagrodzenia, jednakże można je również egzekwować z nagród pracowniczych, czy dodatkowego wynagrodzenia rocznego – do pełnej wysokości);
- inne świadczenia egzekwowane na mocy prawomocnego orzeczenia (do połowy wynagrodzenia);
- zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi (do połowy wynagrodzenia);
- kary pieniężne (np. za naruszenie porządku w procesie pracy, zasad BHP, czy stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości);
Oprócz powyższych limitów, przepisy określają, ile minimalnie pieniędzy musi zostać pracownikowi po dokonaniu potrąceń. Kwota wolna od potrąceń określona jest następująco:
- W przypadku egzekucji na podstawie tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne – jest to minimalne wynagrodzenie za pracę (1920,62 zł ?na rękę? w 2020 roku).
- Przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi – musi pozostać 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę.
- Przy potrącaniu kar pieniężnych – 90% minimalnego wynagrodzenia.
W przypadku zatrudnienia w niepełnym wymiarze godzin, kwoty określone w powyższy sposób ulegają proporcjonalnemu zmniejszeniu.
Potrącenia alimentacyjne a ochrona wynagrodzenia za pracę
Z uwagi na to, iż alimenty stanowią ważne źródło utrzymania osób do nich uprawnionych (często jedyne), ustawodawca maksymalnie ułatwił ich potrącanie z wynagrodzenia zobowiązanego.
Pracodawca może dokonać potrąceń alimentacyjnych z wynagrodzenia za pracę w trybie egzekucji sądowej, ale także bez postępowania egzekucyjnego. Oznacza to tyle, że sprawa nie musi trafić do komornika, aby pracodawca był zobowiązany do dokonania odpowiednich potrąceń. W takich sytuacjach pracodawca działa na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego.
Potrącenia za zgodą pracownika
Potrącenia opisane powyżej mogą być dokonywane bez zgody pracownika. Z pensji można potrącać również inne należności. Wymagają one jednak zgody pracownika wyrażonej na piśmie. Limity potrąceń są wtedy inne:
- W przypadku potrąceń na rzecz pracodawcy – jest to minimalna kwota wynagrodzenia za pracę.
- W przypadku innych potrąceń – 80% ww. kwoty.
Druga grupa potrąceń (fakultatywnych, czyli właśnie tych za zgodą) może nastąpić tylko i wyłącznie w ramach egzekucji, czyli po przedstawieniu tytułu wykonawczego. Tytuł wykonawczy to prawomocne orzeczenie sądu, zaopatrzone w klauzulę wykonalności.
Potrącenia dobrowolne dotyczą zazwyczaj:
- kredytów bankowych,
- pożyczek,
- grzywny, czy
- podatków.
Ustalenie wysokości pensji
Na koniec warto dodać rzecz oczywistą, lecz nie dla wszystkich. Otóż, pracownik ma pełne prawo do wglądu w dokumenty, na podstawie których pracodawca obliczył wysokość wynagrodzenia. Chodzi tu np. o rejestr obecności w pracy, podpisywany każdego dnia.
