ul. Kazimierza Wielkiego 1

Wrocław

biuro@adwokat-wroclaw.biz.pl

kontakt email: 24h / 7 dni w tygodniu

+ 48 695 560 425

8.30 - 16.30 - dni robocze

Pon - Pt: 8:30 - 16:30

Obsługa Klienta

Nadgodziny w kodeksie pracy – rzeczy, które musisz wiedzieć

nadgodziny kodeks pracy

Blog Kancelarii Klisz i Wspólnicy – najnowsze informacje prawne weryfikowane przez zawodowych adwokatów i radców prawnych

Nadgodziny w kodeksie pracy – czy to drażliwy temat dla pracodawcy i pracownika?

Nadgodziny to niezwykle ważny temat zarówno z perspektywy pracownika, jak i pracodawcy. Dlatego oprócz tego artykułu przygotowałem również film na moim kanale YouTube, w którym bliżej opowiem Ci o tym dlaczego do sądu trafia tyle spraw z żądaniem wypłaty wynagrodzenia za nadgodziny i jak taką sprawę prowadzić. Film możesz obejrzeć klikając w link lub obrazek poniżej

Pracownik powiedzieć wiedzieć, ile maksymalnie nadgodzin może wypracować w skali roku i co mu za tą dodatkową pracę przysługuje. Z kolei pracodawca ma obowiązek ściśle przestrzegać przepisów kodeksowych, tak, aby pracownikowi odpowiednio zrekompensować pracę w godzinach nadliczbowych. Z tego względu powstał kompleksowy artykuł na temat nadgodzin, w którym wyjaśniam:

  • Czym są nadgodziny?
  • Kiedy są dopuszczalne?
  • Czy za nadgodziny należy się wynagrodzenie, a jeżeli tak, to w jakiej wysokości?
  • Kto nie może pracować w godzinach nadliczbowych?

Czym są nadgodziny w kodeksie pracy?

Nadgodziny to nic innego, jak praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. Mówiąc prościej, jeżeli pracownik wykonuje obowiązki dłużej, niż wynika to z jego systemu czasu pracy, pracuje w godzinach nadliczbowych.

Co ważne, praca w nadgodzinach ma miejsce tylko w przypadku wyraźnego polecenia pracodawcy. Bardzo często, pracodawcy żądają pisemnego wniosku lub usprawiedliwienia przyczyn pracy w godzinach nadliczbowych. Nadmienić należy jednak, że nadgodziny są także wtedy, gdy pracodawca wprawdzie nie wydawał polecenia pracy w godzinach nadliczbowych, ale miał świadomość, że pracownik „siedzi” dłużej w pracy.  Nadgodzinami natomiast nie jest pozostawanie pracownika z własnej woli dłużej w pracy. Tym samym, za taki czas pracownikowi nie przysługuje ani dodatkowy czas wolny, ani wynagrodzenie.

Kiedy dopuszczalne są nadgodziny wg kodeksu pracy?

Pracodawca nie może od pracownika żądać wykonania dodatkowej pracy w każdym czasie. Nadgodziny możliwe są tylko w razie:

  • konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
  • szczególnych potrzeb pracodawcy.

Ponadto pracownik nie powinien pracować w nadgodzinach więcej niż 150 godzin w ciągu roku kalendarzowego, chyba, że w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy albo umowie o pracę ustalono inną liczbę nadgodzin.

Oznacza to, że praca w godzinach nadliczbowych nie może być systematycznym powtarzającym się elementem pracy pracownika wynikającym z powierzenia mu zbyt dużego obszaru obowiązków. W takiej sytuacji, pracodawca musi dopasować obowiązki do „normalnych” godzin pracy pracownika

Wynagrodzenie za pracę w nadgodzinach – zo mówi kodeks pracy?

Za pracę w godzinach nadliczbowych, pracownikowi przysługuje, oprócz normalnego wynagrodzenia, dodatek w wysokości:

  • 100% wynagrodzenia, jeżeli nadgodziny przypadają w:
    • nocy (pora nocna rozumiana jest jako 8 kolejnych godzin między 21:00 a 7:00; w każdym zakładzie pracy pora nocna wyznaczana jest indywidualnie),
    • niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy,
    • w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub święto,
  • 50% wynagrodzenia, gdy nadgodziny przypadają w każdy inny dzień niż wskazane powyżej.

Wysokość wynagrodzenia za nadgodziny, na podstawie którego oblicza się ww. dodatki obejmuje wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia.

  • Pan Andrzej pracuje w zakładzie cholewkarskim. Zatrudniony jest na pełen etat i pracuje 8 godzin dziennie od poniedziałku do piątku. Zarabia 6000 zł miesięcznie. W związku z dużym zamówieniem, w lipcu zostawał okazjonalnie dłużej w pracy i pracował 12 godzin dłużej, niż ma to ustalone w umowie.

6000zł /160 godzin = 37,5 zł
37,5 zł * 12 godzin = 450 zł
450 zł * 150% = 675 zł

Pan Andrzej powinien otrzymać 675 zł dodatkowego wynagrodzenia.

  • Jeżeli jednak przełożony Pana Andrzej poprosiłby go jednorazowo o pracę przez 12 godzin w niedzielę, to: 450 zł * 200% = 900 zł.

Czas przepracowany w ramach nadgodzin można zamienić na dodatkowy czas wolny, zamiast na złotówki. Kodeks pracy dopuszcza takie rozwiązanie.

Kto nie otrzyma wynagrodzenia za nadgodziny?

Zgodnie z Kodeksem Pracy, pracownicy zajmujący stanowiska kierownicze oraz zarządzający zakładem pracy, nie są uprawnieni do otrzymania wynagrodzenia za nadgodziny, chyba, że nadgodziny miały miejsce w niedzielę lub święto. Ale tylko w sytuacji, gdy w zamian za nadgodziny nie otrzymali wolnego.

Wolne w zamian za nadgodziny, a kodeks pracy

Czas wolny za nadgodziny wiąże się z utratą przez pracownika prawa do dodatku pieniężnego, o którym pisałem powyżej. Zamiana dodatku pieniężnego na czas wolny może nastąpić zarówno na wniosek, jak i bez wniosku pracownika. Kwestia złożenia wniosku determinuje jednak ilość potencjalnego wolnego:

  • Pracownik składa wniosek o udzielenie mu wolnego za wypracowane nadgodziny – jeżeli przełożony zaakceptuje wniosek, pracownik może otrzymać wolne w takim samym wymiarze co liczba przepracowanych nadgodzin. (12 przepracowanych dodatkowo godzin = 12 godzin dodatkowego czasu wolnego).
  • Jeżeli czas wolny za nadgodziny jest przyznawany z inicjatywy pracodawcy – czas wolny w wymiarze +50% liczby przepracowanych godzin do końca okresu rozliczeniowego (12 przepracowanych godzin = 18 godzin dodatkowego czasu wolnego). Nie może wiązać się to z obniżeniem wynagrodzenia.

Pracownik nie musi składać wniosku o udzielenie czasu wolnego w formie fizycznej. Przekazanie chęci uzyskania dodatkowego czasu wolnego w formie ustnej, jest równie ważne co propozycja złożona na piśmie. Sam wniosek nie jest oczywiście wiążący, jeżeli pracodawca nie wyraził na zgody. Podobnie jest z terminem potencjalnego dodatkowego czasu wolnego. Pracodawca nie musi zaakceptować postulatu pracownika. Decyzję podejmują za porozumieniem.

Czas wolny za nadgodziny – o czym musi pamiętać pracodawca?

Czas wolny za nadgodziny to dobre rozwiązanie np. dla niewielkich firm rodzinnych, które muszą zwiększyć intensywność działań , jednocześnie ograniczając wydatki. Mimo podjęcia decyzji i porozumieniu o zamianie dodatkowego wynagrodzenia na dodatkowy czas wolny, nie zawsze udaje się uniknąć pracodawcy dodatkowych kosztów. Dzieje się tak w sytuacji, gdy pomimo ww. porozumienia, pracodawca nie wyznaczy dni wolnych w danym okresie rozliczeniowym (lub w innym terminie ustalonym z pracownikiem). Wtedy pracodawca zobowiązany jest wypłacić dodatek za nadgodziny, o którym piszę powyżej.

Dyżur a praca w godzinach nadliczbowych

Warto nadmienić, że oprócz nadgodzin wyróżniono pojęcie dyżuru. Jest to sytuacja, w której pracodawca zobowiązuje pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do jej wykonania.

Dyżur tym różni się od nadgodzin, że:

  • nie wlicza się go do czasu pracy, jeżeli podczas niego praca nie była wykonywana,
  • za czas dyżuru w zakładzie pracy przysługuje pracownikowi czas wolny, a tylko w przypadku braku możliwości udzielenia wolnego – podstawowe wynagrodzenie,
  • za czas dyżuru pełnionego w domu nie przysługuje ani czas wolny, ani wynagrodzenie.

Kto nie może pracować w godzinach nadliczbowych?

Z pracy w nadgodzinach zwolnieni są:

  1. pracownicy młodociani (tj. osoby w wieku 16-18 lat),
  2. kobiety w ciąży.
  3. pracownicy zatrudnieni na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń czynników szkodliwych (jeżeli nadgodzin wynikają ze szczególnych potrzeb pracodawcy),
  4. pracownicy opiekujący się dzieckiem w wieku do lat 4,
  5. osoby, które otrzymały zwolnienie lekarskie niedopuszczające ich do pracy w nadgodzinach,
  6. pracownicy, u których stwierdzono objawy powstawania choroby zawodowej,
  7. niepełnosprawni, chyba, że są zatrudnieni przy pilnowaniu mienia.

Z powyższej grupy pracowników bezwzględnym zakazem pracy w godzinach nadliczbowych objęte są kobiety w ciąży. Pozostali pracownicy mogą wyrazić zgodę na pracę w nadgodzinach. Zgoda powinna być wyrażona w formie pisemnej.

Pracownicy, którzy nie są objęci ochroną przed pracą w godzinach nadliczbowych, nie mogą odmówić pracodawcy wykonania takiego polecenia.  Trzeba jednak pamiętać, że praca w nadgodzinach to sytuacja wyjątkowa. Pracodawca nie może zatem „planować” nadgodzin. Jeżeli w danym okresie jest np. więcej pracy, powinien zatrudnić dodatkowych pracowników, a nie „na stałe” wprowadzać nadgodziny pracownikom dotychczasowym.

 

Picture of adwokat Iwo Klisz

adwokat Iwo Klisz

Prawnik, założyciel i wspólnik zarządzający w "Klisz i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych". Specjalista z zakresu prawa pracy, prawa rodzinnego, spadkowego oraz gospodarczego. Były wykładowca akademicki na Uniwersytecie Wrocławskim, autor wielu publikacji w prasie fachowej, bloger oraz YouTuber

tel. 695 560 425, e-mail: i.klisz@kancelaria-klisz.pl

Nasze eksperckie wypowiedzi w ogólnopolskich i lokalnych mediach:

Założyciel Kancelarii jest nie tylko twórcą wielu publikacji w prasie branżowej, ale także popularnym autorem komentarzy eksperckich w największych portalach informacyjnych oraz stacjach telewizyjnych.

Nasi prawnicy są do Twojej dyspozycji:

Nasi eksperci czekają na Twoją wiadomość - napisz teraz

Pomoc doświadczonego adwokata
Pomożemy Ci w każdej sprawie sądowej
Porady prawne on-line
Zdalne porady prawne u adwokata bez konieczności wychodzenia z domu lub z biura
poradnik dla pracodawców
Pobierz E-booka - jak wypowiadać umowę o pracę?
Jako pracodawca musisz się borykać z wieloma problemami. Do najtrudniejszych należy dobór właściwej załogi i związane z tym zmiany w jej składzie osobowym. Ustawodawca chroni wszakże pracowników przed nieuzasadnionym i niezgodnym z przepisami prawa pracy rozwiązaniem umowy o pracę. Naruszając te przesłanki ryzykujesz przywrócenie pracownika do pracy, przyznanie mu odszkodowania oraz poniesienie kosztów sądowych. W przypadku rażącego naruszenia przepisów pracodawcy grozić może nawet kara grzywny do 30.000 złotych. Jeżeli chcesz uniknąć chociaż części ze wskazanych powyżej trudności związanych z prawidłowym rozwiązywaniem umów o pracę – ten poradnik jest właśnie dla Ciebie. Zapraszam do lektury!

Wpisz maila, abyśmy mogli udostępnić Ci e-booka.