Dzisiaj zapraszamy do lektury kolejnego wywiadu z zakresu prawa spadkowego. Tym razem z radcą prawnym Anną Klisz – specjalistą z tego zakresu – porozmawiamy na temat masy spadkowej. Z pewnością osoby, które brały już udział w sprawie spadkowej lub są w jej trakcie, słyszały nieraz o “masie spadkowej”. Intuicyjnie jednak ciężko stwierdzić, czym jest masa spadkowa, co zawiera oraz jakie ma to skutki dla spadkobierców. W wywiadzie postaramy się omówić wszystkie kwestie praktyczne związane z tym zagadnieniem.
Dzień dobry Pani Mecenas. Zacznijmy od razu od konkretów: co to jest masa spadkowa?
Dzień dobry. Najogólniej mówiąc, masa spadkowa to zbiór wszystkich praw i obowiązków związanych ze spadkiem. Innymi słowy jest to suma praw i obowiązków, jakie przysługiwały spadkodawcy w momencie jego śmierci.
Czyli masa spadkowa to to, co wchodzi w skład spadku?
Tak, dokładnie.
Zawsze mówi się, że spadkobierca “wstępuje” w sytuację prawną spadkodawcy. Czy faktycznie tak jest? Całość uprawnień przysługujących spadkodawcy przechodzi na spadkobierców?
Faktycznie często słyszę takie zdanie. Nie do końca mogę się z nim zgodzić. Wprawdzie kodeks cywilny mówi o tym, że prawa i obowiązki zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na spadkobierców, ale przepisy uszczegóławiają, o jakie prawa i obowiązki chodzi.
Zatem, które prawa i obowiązki wchodzą w skład masy spadkowej?
Po pierwsze, w skład masy spadkowej wchodzą tylko prawa i obowiązki, które mają charakter majątkowy. Po drugie, do spadku nie należą prawa i obowiązki ściśle związane z jego osobą, np. służebności osobiste. Do masy spadkowej nie zaliczamy również praw, które z chwilą śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.
Czy są jeszcze jakieś ograniczenia w zakresie tego, co wchodzi w skład masy spadkowej?
Tak. Dziedziczeniu podlegają tylko te obowiązki, które mają charakter cywilnoprawny.
Jak to rozumieć?
Odpowiem na zasadzie przeciwności. Do masy spadkowej nie należą prawa i obowiązki wynikające ze stosunków z zakresu prawa administracyjnego, karnego, czy finansowego. Problem z ustaleniem tego, co wchodzi w skład spadku, polega na tym, że nie znajdziemy w jednym przepisie enumeratywnej listy praw i obowiązków, które należy zaliczyć do masy spadkowej. Myślę, że nawet nie byłoby to możliwe. Dlatego właśnie, każdą sprawę spadkową należy badać indywidualnie, a próbując wskazać, co zawiera zazwyczaj masa spadkowa, podaje się zazwyczaj przykłady obrazujące daną kategorię praw i obowiązków, które nie podlegają dziedziczeniu.
Prosimy zatem o przykłady.
Spadkobiercy nie dziedziczą między innymi koncesji, czy zezwoleń przysługujących spadkodawcy. Nie przechodzi na nich również obowiązek zapłaty kar administracyjnych, czy grzywień z postępowania karnego. To samo tyczy się świadczeń emerytalnych, czy rentowych. W skład spadku nie wchodzą również uprawnienia w zakresie opieki, czy kurateli, czy obowiązki alimentacyjne.
Alimenty też nie?
Co do zasady, prawo żądania alimentów gaśnie z chwilą śmierci uprawnionego, a w razie śmierci zobowiązanego obowiązek nie przechodzi na spadkobierców. Jednakże trzeba pamiętać, że alimenty, których termin płatności minął za życia spadkodawcy, a które nie zostały jeszcze zapłacone, należą do spadku.
A czy zobowiązania podatkowe podlegają dziedziczeniu?
Tak. Stosownie do przepisów prawa spadkowego odpowiedzialność podatkowa spadkobierców obejmuje zaległości w płatności podatków, odsetki za opóźnienie, niezwrócone zaliczki na podatek, itp. Jednym zdaniem: zaległości podatkowe przechodzą w całości na spadkobierców.
Czy są jakieś składniki majątkowe, które budzą najwięcej wątpliwości w kontekście tego, czy wchodzą w skład masy spadkowej?
Bardzo często moi klienci nie wiedzą, czy zgromadzone w banku oszczędności wchodzą w skład masy spadkowej.
I jak wygląda sytuacja z pieniędzmi w banku?
Oczywiście wchodzą one w skład masy spadkowej, ale dopiero po przeprowadzeniu odpowiedniego postępowania sądowego. W pierwszej kolejności bank, po otrzymaniu informacji o śmierci klienta, musi zablokować zgromadzone na koncie pieniądze. Następnie, gdy zakończy się sprawa sądowa, może on dokonywać wypłat pieniędzy na wniosek każdego ze spadkobierców.
Dziękujemy za odpowiedź. A czy polisa na życie również podlega dziedziczeniu? To chyba też częste pytanie?
Tak, faktycznie zdarza się, że klienci nie wiedzą jak to jest z polisą ubezpieczeniową. Jest to dla nich interesujące bowiem najczęściej są to niemałe pieniądze. Środki pieniężne przewidziane w ubezpieczeniu nie podlegają dziedziczeniu. Wypłata pieniędzy z polisy na życie następuje na wniosek osoby uposażonej, która dołączy kopię aktu zgonu spadkobiercy. Te pieniądze przysługują tylko osobie wskazanej w umowie z ubezpieczycielem, a nie wszystkim spadkobiercom.
A czy darowizna wchodzi w skład spadku?
To pytanie bardziej skomplikowane. Odpowiedź znajdą Państwo w jednym z moich poprzednich wywiadów: Darowizna a zachowek
A co w sytuacji, gdy nie wiemy, co dokładnie wchodzi w skład masy spadkowej?
W takiej sytuacji można wnioskować w sądzie o wykonanie spisu inwentarza przez komornika. Z takim żądaniem może wystąpić każdy, kto uprawdopodobni, że jest spadkobiercą, uprawnionym do zachowku, zapisobiorcą albo wykonawcą testamentu.
Podsumowując, do masy spadkowej wchodzą zarówno aktywa jak i pasywa (tj. długi spadkowe)?
Tak dokładnie, masa spadkowa obejmuje wszystko.
Bardzo dziękujemy za rozmowę. Z pewnością czytelnicy teraz już wiedzą, co to jest masa spadkowa i co wchodzi w skład spadku.
Również bardzo dziękuję. Do widzenia.
Do widzenia.
Zachęcamy do lektury tekstu: Spadek po mężu
