Jesteś twórcą i zastanawiasz się jakie prawa autorskie tobie przysługują? Chcesz nabyć prawa autorskie od osoby trzeciej? A może utwór wytworzył twój pracownik albo wykorzystałeś cudzy utwór, jako element większej całości? Z artykułu dowiesz się:
- jakie są rodzaje praw autorskich,
- komu prócz twórcy mogą przysługiwać prawa autorskie,
- kiedy można korzystać z autorskich praw zależnych.
Prawa autorskie ? rodzaje
Zapewne słyszałeś o autorskich prawach majątkowych, czyli uprawnieniach do korzystania z utworu oraz rozpowszechniania go i otrzymywania z tego tytułu wynagrodzenia. Nie są to wszakże jedyne prawa autorskie. Ich uzupełnienie stanowią autorskie prawa osobiste. Chronią one więź twórcy z jego autorem i obejmują m.in. prawo do:
- autorstwa utworu ? czyli podawania się za autora danego utworu;
- oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;
- nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania ? korzystając z ochrony przysługującej twórcy możesz sprzeciwiać się określonym sposobom wykorzystania utworu. Przykładowo, masz prawo domagać się zaprzestania publikacji, umieszczenia sprostowania, a nawet odszkodowania;
- decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności ? np. wydaniu książki, odtworzenia filmu, zorganizowania wernisażu twoich prac;
- nadzoru nad sposobem korzystania z utworu ? twórca może sprawować tzw. nadzór autorski, dokonywać korekt autorskich, itp.
Wyróżnić należy jeszcze autorskie prawa zależne. Każde opracowanie cudzego utworu, takie jak tłumaczenia, przeróbki, adaptacje stanowić mogą odrębne utwory. W takim przypadku są chronione autorskimi prawami zależnymi. Aby jednakże możliwe było legalne korzystanie z tego typu praw autorskich, konieczne jest uzyskanie zgody twórcy utworu, który został we ww. sposób opracowany.
Co ciekawe, jako twórca opracowania uzyskujesz całość autorskich praw osobistych i majątkowych do utworu zależnego z chwilą jego opracowania. “Zależność” takiego dzieła ujawnia się w stosunkach wewnętrznych pomiędzy autorami dzieła macierzystego i opracowania, nie powoduje natomiast ograniczeń w stosunkach zewnętrznych, tj. pomiędzy autorem opracowania i podmiotami eksploatującymi opracowanie. Z punktu widzenia stosunków zewnętrznych, opracowanie jest takim samym dziełem jak utwór oryginalny.
Prawa autorskie innych osób niż twórca
Bezpośrednio po stworzeniu utworu, zazwyczaj, majątkowe i osobiste prawa autorskie przysługuję jego twórcy. Wyjątkiem jest przypadek, gdy utwór został stworzony w ramach wykonywania obowiązków wynikających z umowy o pracę. W takim wypadku bowiem, dochodzi do rozszczepienia praw autorskich:
- autorskie prawa osobiste ? przysługują pracownikowi,
- autorskie prawa majątkowe ? przysługują pracodawcy.
Na marginesie należy dodać, że pracownik i pracodawca mogą inaczej postanowić w treści umowy o pracę.
Analogiczne rozczepienie będzie miało miejsce, gdy twórca przeniesie autorskie prawa majątkowe na osobę trzecią. Podobnie, jak w odniesieniu do praw przysyłających pracodawcy, również prawa nabywcy ograniczają się do tych wskazanych w treści stosownej umowy. Przeniesienie praw autorskich dotyczy bowiem określonych pól eksploatacji. Jeżeli twórca przeniósł autorskie prawa majątkowe tylko na części pól eksploatacji, pozostałe nadal będą mu przysługiwać i mogą zostać przeniesione na inną osobę. Do takiego rozszczepienia nie dojdzie, gdy zamiast przenosić autorskie prawa majątkowe, udzielisz na nie licencji. Licencja to forma korzystania z cudzego utworu, którą można porównać do najmu, bądź dzierżawy.
Jak już wiesz, autorskie prawa zależne przysługiwać będą twórcy opracowania, nie zaś twórcy utworu pierwotnego. Ten ostatni jednakże musi wyrazić zgodę na korzystanie z praw zależnych.
Przeczytaj także:
