Trudno nie zauważyć, że na ulicach polskich miast jest coraz więcej cudzoziemców. To naturalna konsekwencja wzrostu gospodarczego oraz przynależność do Unii Europejskiej, które uczyniły z Polski atrakcyjny rynek pracy dla obcokrajowców. Wielu z nich przekonują bardziej stabilne warunki zatrudnienia i lepsza płaca niż w kraju ojczystym. Korzystają na tym rodzimi przedsiębiorcy. Poniżej podpowiadamy jak zatrudnić cudzoziemca spoza Unii Europejskiej.
Dla zatrudnienia cudzoziemca w Polsce konieczne jest dopełnienie szeregu formalności. Nieco łatwiej pod tym względem mają obywatele innych krajów Unii Europejskiej. To nie oni jednak stanowią największą grupę obcokrajowców pracujących w naszym kraju. Dlatego w niniejszym artykule skupimy się na tym jak zatrudnić cudzoziemca spoza Unii Europejskiej.
Ważną rolę w określeniu wymogów zatrudnienia cudzoziemca spoza Unii Europejskiej odgrywa Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Jako że mówi ona o zatrudnieniu nie tylko w przypadku umowy o pracę, ale także umów cywilnoprawnych (zlecenie, o dzieło), zastosowanie znajdują tu także przepisy odnoszące się bezpośrednio tych umów. I tak dla umów o pracę będzie to Kodeks pracy, zaś dla umów cywilnoprawnych ? Kodeks cywilny.
Kto może zatrudnić cudzoziemca spoza Unii Europejskiej?
Zatrudnić cudzoziemca mogą przede wszystkim podmioty potocznie określane ?firmami?. Mowa o osobach fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą oraz o osobach prawnych, takich jak spółki czy fundacje. Jednak zatrudnić cudzoziemca (np. w charakterze niani czy pomocy domowej) może także osoba fizyczna, która nie prowadzi działalności gospodarczej. Ważne, by wszyscy Ci pracodawcy posiadali siedzibę bądź miejsce zamieszkania w Polsce.
Podstawa zatrudnienia
Jak już wspominaliśmy, cudzoziemiec może zostać zatrudniony w Polsce na podstawie umowy o pracę lub jednej z umów cywilnoprawnych (umowy zlecenia lub umowy o dzieło). Więcej informacji na temat każdej z tych umów znajdziesz w innych naszych artykułach ?Umowa o pracę. Co powinieneś wiedzieć przed jej zawarciem??, ?Umowa zlecenie. Co powinieneś wiedzieć przed jej zawarciem??, oraz ?Umowa o dzieło. Co powinieneś wiedzieć przed jej zawarciem??.
Przejdźmy jednak do tego, którzy cudzoziemcy mogą pracować w naszym kraju.
Jacy cudzoziemcy mogą zostać zatrudnieni w Polsce?
Polskie prawo chroni lokalny rynek pracy i daje prymat w zatrudnieniu obywatelom polskim. Zasada ta przewiduje jednak wiele wyjątków związanych m.in. z zatrudnianiem osób z krajów członkowskich Unii Europejskiej. Co do zasady są oni zatrudniani na identycznych warunkach, co obywatele naszego kraju.
Nie zmienia to faktu, że także pozostali cudzoziemcy mogą prowadzić w Polsce działalność zarobkową. Jednak podjęcie przez nich pracy na rzecz przedsiębiorcy w Polsce wiąże się z wieloma ograniczeniami. W pierwszej kolejności należy wymienić obowiązek uzyskania właściwego zezwolenia na pracę.
Zezwolenie na pracę
Co do zasady cudzoziemcy spoza Unii Europejskiej powinni uzyskać zezwolenie na pracę. Działania w tym zakresie, jako pierwszy, podejmuje przyszły pracodawca. Jednak poza określonymi sytuacjami (do których przejdziemy), ów pracodawca musi wpierw podjąć próbę znalezienia pracownika na rynku lokalnym. W tym celu zasięga informacji od starosty, który w oparciu o listę osób zarejestrowanych w urzędzie pracy jako bezrobotni lub poszukujący pracy wskazuje, czy jest możliwość zatrudniania na danym stanowisku obywatela polskiego, który na takiej liście widnieje. Brak takiej możliwości oznacza zielone światło dla pracodawcy do zatrudnienia cudzoziemca.
Pracodawca, najpóźniej 30 dni przed rozpoczęciem zatrudnienia, składa wniosek do właściwego miejscowo wojewody. Na tej podstawie wydane zostanie zezwolenie na pracę. Należy przy tym zaznaczyć, że zezwolenie dotyczy konkretnego cudzoziemca i konkretnego pracodawcy. Tym samym cudzoziemiec nie może rozpocząć pracy na rzecz innego podmiotu w oparciu o zezwolenie wydane na rzecz innego. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby inny pracodawca wystąpił o kolejne zezwolenie.
Należy pamiętać, że czynności związane z zezwoleniem na pracę dla cudzoziemca należy podjąć zanim jeszcze przekroczy on polską granicę. Standardowo zezwolenie wydaje się na okres do 3 lat. Wyjątek to sytuacja, gdy cudzoziemiec ma trafić do zarządu osoby prawnej zatrudniającej więcej niż 25 osób. W takiej sytuacji zezwolenie może zostać wydane nawet na 5 lat. Po upływie tych terminów zezwolenie jak najbardziej można przedłużyć na kolejny okres.
Typy zezwoleń na pracę
Wyróżniamy następujące typy zezwoleń na pracę:
- A? jeżeli cudzoziemiec będzie wykonywał pracę na terytorium Polski na podstawie umowy z podmiotem, którego siedziba lub miejsce zamieszkania, albo oddział, zakład lub inna forma zorganizowanej działalności znajduje się na terytorium Polski,
- B ? jeżeli cudzoziemiec będzie wykonywał pracę polegającą na pełnieniu funkcji w zarządzie osoby prawnej wpisanej do rejestru przedsiębiorców lub będącej spółką kapitałową w organizacji albo w związku z prowadzeniem spraw spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej jako komplementariusz, albo w związku z udzieleniem mu prokury przez okres przekraczający łącznie 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy,
- C ? jeżeli cudzoziemiec będzie wykonywał pracę u pracodawcy zagranicznego i będzie delegowany na terytorium Polski na okres powyżej 30 dni w roku kalendarzowym do oddziału lub zakładu podmiotu zagranicznego albo podmiotu powiązanego, w rozumieniu ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych z pracodawcą zagranicznym,
- D ? jeżeli cudzoziemiec będzie wykonywał pracę u pracodawcy zagranicznego nieposiadającego oddziału, zakładu lub innej formy zorganizowanej działalności na terytorium Polski i będzie delegowany na terytorium Polski w celu realizacji usługi o charakterze tymczasowym i okazjonalnym (usługa eksportowa),
- E ? jeżeli cudzoziemiec będzie wykonywał pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany na terytorium Polski na okres powyżej 30 dni w ciągu kolejnych 6 miesięcy w innym celu niż wskazany w zezwoleniach typu B, C, D.
Jak uzyskać zezwolenie?
Istnieją dwie ścieżki uzyskania zezwolenia na pracę ? zwykła i uproszczona, nazywana inaczej oświadczeniową. Ścieżka zwykła, jak można się domyślić, jest dłuższa. To właśnie tutaj wymaga się od pracodawcy przejścia całej procedury, włącznie z poszukiwaniem pracowników na rynku lokalnym. Działania te nie są konieczne w przypadku ścieżki uproszczonej. Mogą z niej jednak skorzystać tylko ściśle określone grupy cudzoziemców:
- członkowie rodzin personelu placówek dyplomatycznych, urzędów konsularnych oraz organizacji międzynarodowych wraz z ich prywatną służbą domową,
- uprawnieni na podstawie aktów prawnych wydanych przez organy powołane na mocy Układu ustanawiającego stowarzyszenie między Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Turcją,
- cudzoziemcy upoważnieni do reprezentowania przedsiębiorcy zagranicznego w jego oddziale lub przedstawicielstwie znajdującym się na terytorium Rzeczypospolitej,
- obywatele Republiki Armenii, Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy, wykonujących prace pielęgnacyjno-opiekuńcze,
- cudzoziemcy, którzy w okresie bezpośrednio poprzedzającym złożenie wniosku o wydanie zezwolenia na pracę byli zatrudnieni przez okres nie krótszy niż 3 miesiące u tego samego pracodawcy i na tym samym stanowisku,
- lekarze i lekarze dentyści odbywający szkolenie lub realizujący program specjalizacji.
Cudzoziemcy zwolnieni z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę
Dla pracodawcy najwygodniejsza jest jednak sytuacja, w której nie musi występować o zezwolenie na pracę dla przyszłego pracownika. Kategorie takich cudzoziemców wskazuje art. 87 ust. 1 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Jedynie tytułem przykładu wskażemy, że obowiązku posiadania zezwolenia na pracę zwolniony jest obcokrajowiec, który:
- posiada status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej
- udzielono mu ochrony uzupełniającej w Rzeczypospolitej Polskiej,
- posiada zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej w Rzeczypospolitej Polskiej
- posiada zgodę na pobyt ze względów humanitarnych
- jest obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej,
- posiada zezwolenie na pobyt stały w Rzeczypospolitej Polskiej,
- jest obywatelem państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego, nienależącego do Unii Europejskiej,
- posiada zgodę na pobyt tolerowany w Rzeczypospolitej Polskiej
Powyższe wyliczenie ma charakter jedynie przykładowy. W rzeczywistości obcokrajowców nie objętych obowiązkiem uzyskania zezwolenia na pracę przed jej podjęciem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest więcej. Pełną listę znajdziesz w art. 87 ust. 1 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Jak zatrudnić cudzoziemca spoza Unii Europejskiej ? podsumowanie
Zatrudnienie cudzoziemca spoza państw Unii Europejskiej zyskuje na popularności. Wiąże się jednak z dodatkowymi formalnościami względem zatrudnienia cudzoziemca z Unii Europejskiej. Często bowiem pracodawca musi wpierw spróbować znaleźć pracownika na rynku lokalnym. Dopiero jeżeli to się nie uda, będzie mógł zainicjować procedurę uzyskania zezwolenia na pracę dla cudzoziemca.
Nie zraża to jednak przedsiębiorców, którzy w zatrudnieniu obcokrajowca dostrzegają szansę na współpracę ze specjalistą na korzystniejszych dla siebie warunkach, niż w przypadku obywateli polskich czy obywateli z inny państw członkowskich. W żadnym wypadku nie oznacza to jednak wyzysku którejkolwiek ze stron. Obcokrajowcy są bowiem pod ochroną prawa pracy w takim samym stopniu, jak obywatele polscy.
