Mobbing jest relatywnie nowym pojęciem — do polskiego kodeksu pracy został wprowadzony w 2003 roku. Nie oznacza to oczywiście, że zjawisko uporczywego i długotrwałego nękania czy zastraszania w miejscu pracy nie istniało już wcześniej. Wprost przeciwnie. To właśnie skala i powtarzalność tego typu zachowań doprowadziła do konieczności wprowadzenia odrębnej grupy przepisów, mających na celu ochronę pracowników i nakładających na pracodawców określone obowiązki.
W wielu zakładach pracy zatrudnienie znajduje kilkadziesiąt, a nawet kilkaset osób. W tak dużej grupie występowanie nieporozumień jest zjawiskiem całkowicie naturalnym. Jeżeli jednak pewne konflikty przeciągają się w czasie, może pojawić się zarzut stosowania mobbingu. Tym bardziej że dopuszczać się go mogą się nie tylko przełożeni, ale też współpracownicy na równym szczeblu z ofiarą. W każdym wypadku odpowiedzialność ponosi pracodawca. W poniższym artykule wyjaśniamy jak się bronić przed zarzutem mobbingu w miejscu pracy.
Czym jest mobbing?
Definicję mobbingu zawiera art. 94(3) § 2 Kodeksu pracy. W tym miejscu wyjaśniamy jedynie, że mobbing to uporczywe i długotrwałe nękanie lub zastraszanie, którego konsekwencją jest zaniżona ocena przydatności zawodowej pracownika.
Nie sposób wymienić wszystkich form mobbingu. Może przybrać m.in. postać wyśmiewania, obrażania, poniżania, ale także wykluczania z zespołu czy przydzielania niemożliwej do wykonania ilości zadań.
Mobbing dzieli się na pionowy i poziomy. Ten pierwszy wiąże się z zależnością służbową między przełożonym a podwładnym. Drugi dotyczy relacji pomiędzy współpracownikami na takim samym szczeblu. Biorąc pod uwagę powyższy podział, różne mogą być przejawy mobbingu. W przypadku mobbingu pionowego może on przyjąć postać wydawania niemożliwych do realizacji lub przekraczających zakres obowiązków poleceń. Mobbing poziomy może przejawiać się właśnie obrażaniem, ośmieszaniem czy też rozpuszczaniem nieprawdziwych informacji.
Wszystkie te zachowania prowadzą do jednego celu wywołania obniżonej oceny przydatności zawodowej pracownika. W praktyce konsekwencje dla mobbingowanego są daleko idące i oddziałują na pozostałe sfery życia, również niezwiązane z aktywnością zawodową.
Czego może żądać pracownik, który padł ofiarą mobbingu w miejscu pracy?
Zanim przejdziemy do kwestii tego, jak się bronić przed zarzutem mobbingu w miejscu pracy, należy wyjaśnić, czego w ogóle w związku z mobbingiem może żądać pracownik. Innymi słowy, jakie możesz ponieść konsekwencje w przypadku uwzględnienia powództwa przez sąd.
W związku z mobbingiem pracownikowi przysługują określone roszczenia. Oznacza to, że w pozwie, w zależności od okoliczności, będzie mógł domagać się zasądzenia na jego rzecz odszkodowania lub zadośćuczynienia.
Odszkodowania pracownik będzie się mógł domagać w przypadku rozwiązania umowy o pracę ze wskazaniem, że jego przyczyną był mobbing. Z kolei, jeżeli na skutek stosowania praktyk mobbingowych doszło u niego do rozstroju zdrowia, będzie mu przysługiwało żądanie zapłaty zadośćuczynienia.
W tym miejscu wskażemy jedynie, że przepisy nie określają górnej granicy odszkodowania lub zadośćuczynienia, jaką może zasądzić sąd. Kwestia ta każdorazowo podlega wnikliwej analizie. Sprawia to, że procesy dotyczące mobbingu, nawet jeżeli strony dysponują mocnymi dowodami, nie należą do łatwych.
Jak się bronić przed niesłusznym zarzutem mobbingu w miejscu pracy?
Jeżeli pracownik niesłusznie oskarżył Cię o mobbing, mamy dla Ciebie dobrą wiadomość. W postępowaniu sądowym to właśnie na pracowniku ciąży obowiązek udowodnienia, że doszło do jakichkolwiek niedozwolonych zachowań. Na marginesie należy dodać, że w przypadku dyskryminacja ciężar dowodowy rozkłada się odwrotnie, o czym przeczytasz w naszym artykule Jak się bronić przed zarzutem dyskryminacji w miejscu pracy.
Udowodnienie mobbingu przez pracownika jest obiektywnie dość trudne. Wynika to przede wszystkim z konieczności przedstawienia niezbitych dowodów na poparcie swoich twierdzeń. Najbardziej wartościowe źródło dowodowe stanowią oczywiście świadkowie. Z oczywistych względów będą nimi zazwyczaj współpracownicy, w których obecności dochodziło do niewłaściwych zachowań. Jednak w praktyce oznacza to dla nich konieczność składania zeznań przeciwko aktualnemu pracodawcy, co nie stanowi dla nich zbyt komfortowej sytuacji.
Jako pracodawca również możesz powołać na świadków swoich pracowników, którzy będą w stanie podważyć stanowisko powoda. Najlepiej sprawdzą się osoby, które poświadczą, że Ty, lub osoba posądzana o mobbing, miałeś z pracownikiem dobre relacje. Obiektywnie będzie Ci łatwiej również z tego względu, że w toku procesu możesz przedłożyć opinie przełożonych czy współpracowników. Może się okazać, że nie są one do końca pochlebne, gdyż pracownik w przeszłości dopuścił się pewnych naruszeń, obecnie zaś jakąkolwiek próbę zwrócenia uwagi poczytuje jako znęcanie się.
Jak skutecznie podważyć zarzut mobbingu?
Kluczem dla odparcia zarzutu mobbingu będzie podważenie choćby jednej z jego kodeksowych przesłanek. Jak już wspomnieliśmy, mobbing to uporczywe i długotrwałe nękanie lub zastraszanie, które prowadzi do wywołania zaniżonej oceny przydatności zawodowej pracownika. Jeżeli zatem doszło nawet do jednorazowego aktu nękania lub zastraszania, to pozostaje jeszcze kwestia udowodnienia jego uporczywości i długotrwałości. Jeżeli w toku procesu uda Ci się podważyć którąś z tych okoliczności, spowoduje to, że opisana przez pracownika sytuacja nie wypełni wszystkich znamion mobbingu, a więc powództwo w tym przedmiocie stanie się bezpodstawne.
Na koniec warto wspomnieć, że statystyka przemawia na Twoją korzyść. Rozstrzygnięciem po myśli pracownika kończy się zaledwie około 5% spraw o mobbing trafiających do sądu pracy.
Jak się bronić przed zarzutem mobbingu — podsumowanie
Mobbing to wielokrotne zachowania rozłożone w czasie, które opierają się na nękaniu czy zastraszaniu pracownika, wywołując u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej. Może przyjmować postać poziomą (kiedy stosowany jest ze strony współpracowników) lub pionową (gdy zachowań dopuszcza się przełożony).
Przejawem mobbingu może być właściwie każde zachowanie, które prowadzi do opisanego powyżej celu. Może to być m.in. przerywanie wypowiedzi, blokowanie dojścia do głosu na zebraniach pracowniczych, ośmieszanie, powierzanie przekraczających zakres kompetencji czy niemożliwych do wykonania zadań.
Aby bronić się przed zarzutem mobbingu, należy wykazać, że do żadnych zachowań mobbingujących nie doszło. Jeżeli jednak takie sytuacje rzeczywiście miały miejsce, wystarczy podważenie ich powtarzalności i uporczywości. Nawet jeżeli faktycznie doszło do pewnych nieprawidłowości, ale miały one charakter jednostkowy, powództwo pracownika zostanie oddalone.
Przede wszystkim musisz jednak pamiętać, że jako na pracodawcy spoczywa na Tobie olbrzymia odpowiedzialność. Nie wolno Ci bagatelizować żadnych informacji na temat potencjalnych nieprawidłowości. Zapewnienie odpowiedniej atmosfery pracy, poza zarządzaniem pracownikami, to również Twój obowiązek.
