Praca w nadgodzinach zdarza się w każdej branży, na wielu stanowiskach. Niezależnie od tego, czy pracownik pracuje w formie zdalnej, czy w biurze – warto wiedzieć, jak postępować w przypadku, gdy czas jego pracy przekroczy ustalony wymiar czasu pracy. Za nadgodziny pracownikowi przysługuje bowiem albo dodatkowe wynagrodzenie albo czas wolny. W niniejszym artykule skupimy się na przedstawienie sytuacji, w której pracownikowi pracę w godzinach nadliczbowych rekompensuje się czasem wolnym.
Czas pracy
W podstawowym wymiarze pracownicy spędzają 40 godzin w tygodniu na pracy. Tydzień pracownika nie może przekraczać jednak 48 godzin. Pracodawca powinien zapewnić pracownikowi minimum 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku w ciągu doby. W sytuacjach szczególnie ważnych, np. gdy w firmie potrzebne jest dodatkowe zaangażowanie, pracodawca może wydłużyć czas pracownika (maksymalnie do 150 godzin w roku).
Nadgodzinami określa się pracę wykonywaną ponad ustalone normy czasowe. Jest to też praca ponad przedłużony dobowy wymiar pracy. W przypadku, gdy czas pracy jest ruchomy i pracownik sam decyduje o czasie rozpoczęcia pracy, ponadwymiarowa praca w tej samej dobie nie stanowi nadgodzin.
Za nadgodziny przysługuje określone wynagrodzenie. Podstawowa stawka to 50% dodatku. Inaczej jest, gdy pracownik pracuje w nocy, święta, niedzielę lub nadgodziny mają miejsce w jego dni wolne od pracy. Wtedy dodatek podwaja się i wynosi 100% stawki.
- Pan Andrzej pracuje w zakładzie cholewkarskim. Zatrudniony jest na pełen etat i pracuje 8 godzin dziennie od poniedziałku do piątku. Zarabia 6000 zł miesięcznie. W związku z dużym zamówieniem, w lipcu zostawał okazjonalnie dłużej w pracy i pracował 12 godzin dłużej, niż ma to ustalone w umowie.
6000zł /160 godzin = 37,5 zł 37,5 zł * 12 godzin = 450 zł 450 zł * 150% = 675 zł
Pan Andrzej powinien otrzymać 675 zł dodatkowego wynagrodzenia.
- Jeżeli jednak przełożony Pana Andrzej poprosiłby go jednorazowo o pracę przez 12 godzin w niedzielę, to: 450 zł * 200% = 900 zł.
Czas przepracowany w ramach nadgodzin można zamienić na dodatkowy czas wolny, zamiast na złotówki. Kodeks pracy dopuszcza takie rozwiązanie.
Zamiana – czas wolny za nadgodziny
Czas wolny za nadgodziny wiąże się z utratą przez pracownika prawa do dodatku pieniężnego, o którym pisałem powyżej. Zamiana dodatku pieniężnego na czas wolny może nastąpić zarówno na wniosek, jak i bez wniosku pracownika. Kwestia złożenia wniosku determinuje jednak ilość potencjalnego wolnego:
- Pracownik składa wniosek o udzielenie mu wolnego za wypracowane nadgodziny – jeżeli przełożony zaakceptuje wniosek, pracownik może otrzymać wolne w takim samym wymiarze co liczba przepracowanych nadgodzin. (12 przepracowanych dodatkowo godzin = 12 godzin dodatkowego czasu wolnego).
- Jeżeli czas wolny za nadgodziny jest przyznawany z inicjatywy pracodawcy – czas wolny w wymiarze +50% liczby przepracowanych godzin do końca okresu rozliczeniowego (12 przepracowanych godzin = 18 godzin dodatkowego czasu wolnego). Nie może wiązać się to z obniżeniem wynagrodzenia.
Pracownik nie musi składać wniosku o udzielenie czasu wolnego w formie fizycznej. Przekazanie chęci uzyskania dodatkowego czasu wolnego w formie ustnej, jest równie ważne co propozycja złożona na piśmie. Sam wniosek nie jest oczywiście wiążący, jeżeli pracodawca nie wyraził na zgody. Podobnie jest z terminem potencjalnego dodatkowego czasu wolnego. Pracodawca nie musi zaakceptować postulatu pracownika. Decyzję podejmują za porozumieniem.
Czas wolny za nadgodziny – o czym musi pamiętać pracodawca?
Czas wolny za nadgodziny to dobre rozwiązanie np. dla niewielkich firm rodzinnych, które muszą zwiększyć intensywność działań , jednocześnie ograniczając wydatki. Mimo podjęcia decyzji i porozumieniu o zamianie dodatkowego wynagrodzenia na dodatkowy czas wolny, nie zawsze udaje się uniknąć pracodawcy dodatkowych kosztów. Dzieje się tak w sytuacji, gdy pomimo ww. porozumienia, pracodawca nie wyznaczy dni wolnych w danym okresie rozliczeniowym (lub w innym terminie ustalonym z pracownikiem). Wtedy pracodawca zobowiązany jest wypłacić dodatek za nadgodziny, o którym piszę powyżej.
