ul. Kazimierza Wielkiego 1

Wrocław

biuro@adwokat-wroclaw.biz.pl

kontakt email: 24h / 7 dni w tygodniu

+ 48 695 560 425

8.30 - 16.30 - dni robocze

Pon - Pt: 8:30 - 16:30

Obsługa Klienta

Ochrona przedemerytalna – ile okres ochronny przed emeryturą?

Art. 39 kp - okres ochronny przed emeryturą, kiedy można zwolnić pracownika

Blog Kancelarii Klisz i Wspólnicy – najnowsze informacje prawne weryfikowane przez zawodowych adwokatów i radców prawnych

Art. 39 kodeksu pracy wprowadza zasady dotyczące ochrony przedemerytalnej pracowników. Ochrona polega na tym, że w okresie 4 lat przed osiągnięciem przez pracownika wieku emerytalnego pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi za wypowiedzeniem (o ile okres zatrudnienia umożliwia nabycie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku). Celem tej ochrony jest zapewnienie pracownikowi możliwości dalszej pracy aż do chwili, kiedy będzie miał uprawnienia do przejścia na emeryturę. Jakie są wyjątki od tej zasady i jak należy prawidłowo ustalić okres ochronny? Czytaj dalej

Co to znaczy wiek emerytalny? Ile wynosi wiek uprawniający do ochrony przed zwolnieniem?

Zwrot wiek emerytalny w znaczeniu art. 39 kodeksu pracy należy rozumieć jako normalny wiek, w którym pracownik może przejść na emeryturę. Dotyczy to zarówno tzw. powszechnego wieku emerytalnego (powszechny wiek emerytalny wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn), ale także obowiązuje 4 lata przed osiągnięciem obniżonego wieku emerytalnego. Dotyczyć to będzie pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, a także określonych grup zawodowych (kolejarze, górnicy).

Jednak za wiek emerytalny nie można uznać momentu, w którym pracownik nabył prawa do wcześniejszej emerytury. Taka wcześniejsza emerytura, na którą przejście zależy od inicjatywy pracownika, to przywilej, z którego wcale nie musi on korzystać.

Przykład:

Pan Jan pracował na stanowisku “drwal — operator maszyn i urządzeń leśnych” przez okres niemal 20 lat. Ponieważ jest to praca w szczególnych warunkach, Pan Jan osiągnie wiek emerytalny (obniżony, w stosunku do powszechnego, ale w jego przypadku “normalny”) w dniu swoich 60 urodzin, albowiem ma już wymagany staż pracy. Pana Jana będzie obowiązywać okres ochronny przez 4 lata przed datą nabycia prawa do tej emerytury, czyli od chwili ukończenia 56 roku życia. Po tym dniu pracodawca nie może rozwiązać z nim stosunku pracy za wypowiedzeniem. 

Pani Julia jest nauczycielem akademickim i ma 53 lata. Przepisy ustawy o szkolnictwie wyższym uprawniają ją do złożenia wniosku o przejście na wcześniejszą emeryturę z chwilą osiągnięcia 55 roku życia. Na chwilę obecną nie wiadomo, czy Pani Julia zdecyduje się na złożenie tego wniosku, ale poważnie rozważa kontynuowanie wykonywanej pracy aż do 60 roku życia. W takim przypadku nie przysługuje jej szczególna ochrona przed zwolnieniem. Pani Julia wejdzie w ten okres dopiero na 4 lata przed osiągnięciem wieku emerytalnego (powszechnego).

Ochrona przedemerytalna kończy się w momencie osiągnięcie wieku pozwalającego na uzyskanie prawa do emerytury. Co więcej, Istnieją sytuacje, w których uprawnienia ochronne z art. 39 kodeksu pracy nie znajdą swojego zastosowania.

Komu przysługuje ochrona – czy tylko obowiązuje pracowników zatrudnionych na czas nieokreślony?

Warto także powiedzieć, że ochrona przedemerytalna będzie dotyczyła głównie osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Osób pracujących na umowę o pracę na czas określony ochrona przed wypowiedzeniem będzie dotyczyła tylko wtedy, gdyby zakładany czas trwania umowy uprawniałby pracownika do uzyskania emerytury.

Jak wygląda ochrona przy umowie na czas określony

Okres ochronny pracownika zatrudnionego na czas określony wygląda nieco inaczej. Umowa może ulec rozwiązaniu, końcowy termin obowiązywania umowy nastąpi w okresie ochronnym.

Jednak kiedy pracownika obejmuje okres ochronny, pracodawca nie może mu wypowiedzieć umowy przed czasem.

Zakres ochrony przedemerytalnej, czyli kiedy zabronione jest rozwiązanie umowy o pracę?

Po drugie literalna treść przepisu art. 39 kodeksu pracy wskazuje na to, że pracodawca nie może w okresie ochronnym wręczyć pracownikowi wypowiedzenia (pisma rozwiązującego umowę o pracę za wypowiedzeniem). Dopuszczalne jest jednak wręczenie pracownikowi takiego pisma tuż przed rozpoczęciem okresu ochronnego, nawet jeśli umowa o pracę miałaby ulec rozwiązaniu (po upływie okresu wypowiedzenia) już w czasie, gdy pracownikowi brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego.

Nadto, w wypadku, gdy pracodawca podlega ustawie o tzw. zwolnieniach grupowych (czyli zatrudnia co najmniej 20 pracowników) może on w okresie ochronnym wręczyć pracownikowi wypowiedzenie warunków pracy i płacy zmieniając zakres obowiązków pracownika, a nawet obniżyć pensję. Jednak przyczyny takiego wypowiedzenia zmieniającego muszą dotyczyć tylko pracodawcy (np. zmiana organizacji pracy, likwidacja stanowiska, trudna sytuacja finansowa). Nie mniej w wypadku zmniejszenia wynagrodzenia pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy, który zrekompensuje mu utracone dochody.

Ochrona z art. 39 nie dotyczy również osób, które uzyskały prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Kiedy kończy się okres ochronny przed emeryturą z art. 39 kodeksu pracy?

Momentem, w którym kończy się omawiany zakaz wypowiadania umów o pracę, jest chwila osiągnięcia przez pracownika wieku emerytalnego.

Należy jednak w tym miejscu zwrócić uwagę na dwa istotne zastrzeżenia. Po pierwsze samo osiągnięcie wieku emerytalnego nie jest jeszcze uzasadnioną przyczyną rozwiązania umowy o pracę, dlatego pracodawca winien szerzej uzasadnić swoją decyzję (np. tym, że pracownik pracuje wolniej i mniej dokładnie niż młodsi pracownicy).

Po drugie pracodawca może wręczyć pracownikowi pismo wypowiadające umowę o pracę dopiero po upływie okresu ochronnego. Wręczenie go szybciej będzie bezprawne, nawet jeśli na skutek upływu okresu wypowiedzenia, umowa o pracę ulegnie rozwiązaniu już po okresie ochronnym.

Kiedy ochrona przedemerytalna nie obowiązuje?

Na początku skupimy się na wyjątkach wymienionych w kodeksie pracy, które nie budzą większych zastrzeżeń. Są to sytuacje, w których pracodawca może zwolnić pracownika w wieku przedemerytalnym, pomimo ochrony z art. 39 kp.

1. Renta wyłączą ochronę przed wypowiedzeniem

Okresu ochronnego z art. 39 kp nie stosuje się wobec pracownika, który uzyskał prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Należy podkreślić, że koniecznym warunkiem jest uzyskanie renty, a nie jedynie stwierdzenie całkowitej niezdolności do pracy. Renta musi być zatem oficjalnie przyznana przez organ rentowy.

2. Upadłość pracodawcy w czasie okresu ochrony przedemerytalnej

Jeżeli pracodawca ogłosi upadłość, może zwolnić pracownika w wieku przedemerytalnym. Przedsiębiorcy muszą na czas składać wnioski o ogłoszenie upadłości, ponieważ, jeżeli tego nie zrobią, grożą im poważne kary (cywilne oraz karne). Upadłość ogłasza się wtedy, gdy podmiot jest niewypłacalny, czyli nie może pokryć swoich zobowiązań finansowych. Jeżeli w Twoim miejscu pracy zaczynają się problemy finansowe, może się okazać, że niedługo Twój okres ochronny z art. 39 kp nie będzie miał znaczenia (jeżeli Twój pracodawca ogłosi upadłość, a na pewno to zrobi, jeżeli będzie miał poważne problemy finansowe).

3. Likwidacja pracodawcy a pracownicy, którym przysługuje ochrona przedemerytalna

Likwidacja pracodawcy również skutkuje brakiem ochrony z art. 39 kp. Należy jednak pamiętać, że samo ogłoszenie upadłości czy likwidacji nie sprawia, że Twoja umowa o pracę zostaje rozwiązana. Pracodawca i tak, i tak musi Twoją umowę wypowiedzieć lub rozwiązać ją na mocy porozumienia z Tobą.

4. Pracodawca może zwolnić pracownika po przejściu na emeryturę — dorabiający emeryt

Warto również podkreślić, że jeżeli emeryt, któremu przysługuje już emerytura, dalej pracuje, nie podlega ochronie wynikającej z art. 39 kp. Przepis dotyczy tylko pracowników, którzy w mniej niż 4 lata nabędą prawo do emerytury. Jeżeli to prawo zostało już nabyte, pracodawca może zwolnić takiego pracownika.

Zwolnienie pracownika z jego winy, a ochrona przedemerytalna

Warto powiedzieć, że art. 39 nie wyklucza możliwości zwolnienia pracownika, któremu brakuje mniej niż 4 lata do emerytury bez wypowiedzenia. Będzie to dotyczyło sytuacji, w których pracownik:

  • dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych (tzw. zwolnienie dyscyplinarne),
  • popełnił przestępstwo, które uniemożliwia jego dalsze zatrudnienie
  • w sposób zawiniony pracownik utracił uprawnienia konieczne do wykonywania określonej pracy (art. 52 kodeksu pracy).

Ochrona przedemerytalna z art. 39 kp, a choroba pracownika

To samo będzie dotyczyć sytuacji, w której pracownik przez odpowiedni okres jest niezdolny do pracy z powodu choroby lub jest nieobecny w pracy z innej (usprawiedliwionej) przyczyny (art. 53 kodeksu pracy).

Pracodawca będzie zatem uprawniony do wypowiedzenia umowy o pracę, jeżeli niezdolność do pracy z powodu choroby trwa:

  • dłużej niż 3 miesiące — gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,
  • dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące
    – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową;

Dodatkowo pracodawca może zwolnić pracownika bez wypowiedzenia w razie usprawiedliwionej nieobecności w pracy z innych przyczyn niż wskazane powyżej. Pod warunkiem że trwa ona dłużej niż 1 miesiąc.

Co jeszcze robią pracodawcy, aby zwolnić pracownika w wieku przedemerytalnym?

Trzeba pamiętać, że zasady wynikające z ochrony przedemerytalnej dotyczą nie tylko wypowiedzenia umowy o pracę, ale również wypowiedzenia warunków pracy lub płacy. Art. 43 kp stanowi jednak, że można wręczyć wypowiedzenie zmieniające pracownikowi, któremu zostało nie więcej niż 4 lata do emerytury, jeżeli wypowiedzenie stało się konieczne ze względu na:

  • wprowadzenie nowych zasad wynagrodzenia dotyczących ogółu pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy;
  • stwierdzoną orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinioną przez pracownika utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania;

Dzięki powyższym ograniczeniom pracodawca może starać się wypowiedzieć warunki pracy lub płacy w okresie ochronnym, aby tym samym zmusić pracownika do samodzielnej rezygnacji z pracy. Może to jednak zrobić tylko, jeżeli zaistnieją powyższe przesłanki. W przeciwnym razie działanie pracodawcy jest bezprawne.

Picture of adwokat Iwo Klisz

adwokat Iwo Klisz

Prawnik, założyciel i wspólnik zarządzający w "Klisz i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych". Specjalista z zakresu prawa pracy, prawa rodzinnego, spadkowego oraz gospodarczego. Były wykładowca akademicki na Uniwersytecie Wrocławskim, autor wielu publikacji w prasie fachowej, bloger oraz YouTuber

tel. 695 560 425, e-mail: i.klisz@kancelaria-klisz.pl

Nasze eksperckie wypowiedzi w ogólnopolskich i lokalnych mediach:

Założyciel Kancelarii jest nie tylko twórcą wielu publikacji w prasie branżowej, ale także popularnym autorem komentarzy eksperckich w największych portalach informacyjnych oraz stacjach telewizyjnych.

Nasi prawnicy są do Twojej dyspozycji:

Nasi eksperci czekają na Twoją wiadomość - napisz teraz

Pomoc doświadczonego adwokata
Pomożemy Ci w każdej sprawie sądowej
Porady prawne on-line
Zdalne porady prawne u adwokata bez konieczności wychodzenia z domu lub z biura
poradnik dla pracodawców
Pobierz E-booka - jak wypowiadać umowę o pracę?
Jako pracodawca musisz się borykać z wieloma problemami. Do najtrudniejszych należy dobór właściwej załogi i związane z tym zmiany w jej składzie osobowym. Ustawodawca chroni wszakże pracowników przed nieuzasadnionym i niezgodnym z przepisami prawa pracy rozwiązaniem umowy o pracę. Naruszając te przesłanki ryzykujesz przywrócenie pracownika do pracy, przyznanie mu odszkodowania oraz poniesienie kosztów sądowych. W przypadku rażącego naruszenia przepisów pracodawcy grozić może nawet kara grzywny do 30.000 złotych. Jeżeli chcesz uniknąć chociaż części ze wskazanych powyżej trudności związanych z prawidłowym rozwiązywaniem umów o pracę – ten poradnik jest właśnie dla Ciebie. Zapraszam do lektury!

Wpisz maila, abyśmy mogli udostępnić Ci e-booka.