Art. 39 kodeksu pracy wprowadza zasady dotyczące ochrony przedemerytalnej pracowników.
Ochrona polega na tym, że w okresie 4 lat przed osiągnięciem przez pracownika wieku emerytalnego pracodawca nie może rozwiązać z nim rozwiązać umowy o pracę za wypowiedzeniem. Celem tej ochrony jest zapewnienie pracownikowi możliwości dalszej pracy aż do chwili, kiedy będzie posiadał uprawnienia do przejścia na emeryturę.
Co to znaczy wiek emerytalny?
Zwrot ?wiek emerytalny? w znaczeniu art. 39 kodeksu pracy należy rozumieć jako ?normalny? wiek w którym pracownik może przejść na emeryturę. Zatem za wiek emerytalny nie można uznać momentu, w którym pracownik może przejść na tzw. wcześniejszą emeryturę.
Natomiast wiekiem emerytalnym będzie chwila, która upoważnia do przejścia na ?zwykłą? emeryturę wcześniej. Dotyczyć to będzie osób, które pracowały przez określony przepisami czas w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, a także określonych grup zawodowych (kolejarze, górnicy).
Należy zauważyć, że nie jest to jednak ochrona absolutna. Istnieją sytuacje, w których uprawnienia ochronne z art. 39 kodeksu pracy nie znajdą swojego zastosowania.
Zakres ochrony przedemerytalnej
Warto zacząć od tego, że art. 39 nie wyklucza możliwości zwolnienia pracownika, któremu brakuje mniej niż 4 lata do emerytury bez wypowiedzenia. Będzie to dotyczyło sytuacji, w których pracownik dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, popełnił przestępstwo, które uniemożliwia jego dalsze zatrudnienie bądź gdy w sposób zawiniony pracownik utracił uprawnienia konieczne do wykonywania określonej pracy (art. 52 kodeksu pracy). To samo będzie dotyczyć sytuacji, w której pracownik przez odpowiedni okres jest niezdolny do pracy z powodu choroby lub jest nieobecny w pracy z innej (usprawiedliwionej) przyczyny (art. 53 kodeksu pracy).
Po drugie literalna treść przepisu art. 39 kodeksu pracy wskazuje na to, że pracodawca nie może w okresie ochronnym wręczyć pracownikowi wypowiedzenia (pisma rozwiązującego umowę o pracę za wypowiedzeniem). Dopuszczalne jest jednak wręczenie pracownikowi takiego pisma tuż przed rozpoczęciem okresu ochronnego, nawet jeśli umowa o pracę miałaby ulec rozwiązaniu (po upływie okresu wypowiedzenia) już w czasie, gdy pracownikowi brakowałoby mniej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego.
Nadto, w wypadku, gdy pracodawca podlega ustawie o tzw. zwolnieniach grupowych (czyli zatrudnia co najmniej 20 pracowników) może on w okresie ochronnym wręczyć pracownikowi wypowiedzenie warunków pracy i płacy zmieniając zakres obowiązków pracownika, a nawet obniżając jego wynagrodzenie. Jednak przyczyny takiego wypowiedzenia zmieniającego muszą dotyczyć tylko pracodawcy (np. zmiana organizacji pracy, likwidacja stanowiska, trudna sytuacja finansowa). Nie mniej w wypadku zmniejszenia wynagrodzenia pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy, który zrekompensuje mu utracone dochody.
Warto także powiedzieć, że ochrona przedemerytalna będzie dotyczyła głównie osób zatrudnionych w oparciu o umowę o pracę na czas nieokreślony. Osób pracujących na umowę o pracę na czas określony ochrona przed wypowiedzeniem będzie dotyczyła tylko wtedy, gdyby zakładany czas trwania umowy uprawniałby pracownika do uzyskania emerytury.
Ochrona z art. 39 nie dotyczy również osób, które uzyskały prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Kiedy kończy się ochrona z art. 39 kodeksu pracy?
Momentem, w którym kończy się omawiany zakaz wypowiadania umów o pracę jest chwila osiągnięcia przez pracownika wieku emerytalnego.
Należy jednak w tym miejscu zwrócić uwagę na dwa istotne zastrzeżenia. Po pierwsze samo osiągnięcie wieku emerytalnego nie jest jeszcze uzasadnioną przyczyną rozwiązania umowy o pracę, dlatego pracodawca winien szerzej uzasadnić swoją decyzję (np. tym, że pracownik pracuje wolniej i mniej dokładnie niż młodsi pracownicy).
Po drugie pracodawca może wręczyć pracownikowi pismo wypowiadające umowę o pracę dopiero po upływie okresu ochronnego. Wręczenie go szybciej będzie bezprawne, nawet jeśli na skutek upływu okresu wypowiedzenia, umowa o pracę ulegnie rozwiązaniu już po okresie ochronnym.
